Opłata za udostępnienie informacji publicznej

Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że organ nie może uzależnić udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty. Jednocześnie podkreślił, że jej wysokość musi być określona indywidualnie w każdej sprawie i odpowiadać rzeczywistym kosztom poniesionym przez organ. M.H. zwrócił się do Starosty o udostępnienie informacji publicznej w zakresie wysokości wynagrodzeń, nagród i premii wypłaconych pracownikom Starostwa Powiatowego. Wniosek obejmował podanie imion, nazwisk, stanowisk i wykształcenia pracowników pełniących funkcje publiczne, a także zestawienia pracowników niepełniących funkcji publicznych wraz z uzasadnieniami przyznania nagród poszczególnym pracownikom. Organ zawiadomił M.H., że z uwagi na zakres i formę żądanych dokumentów, pracochłonność oraz potrzebę przetworzenia informacji, wnioskodawca będzie musiał uiścić opłatę w kwocie 4368 zł.

Tematyka: Opłata za udostępnienie informacji publicznej, Naczelny Sąd Administracyjny, wysokość opłaty, udzielenie informacji, Dostęp do informacji publicznej

Wniosek o udostępnienie informacji
M.H. zwrócił się do Starosty o udostępnienie informacji publicznej w zakresie wysokości wynagrodzeń, nagród
i premii wypłaconych pracownikom Starostwa Powiatowego. Wniosek obejmował podanie imion, nazwisk, stanowisk
i wykształcenia pracowników pełniących funkcje publiczne, a także zestawienia pracowników niepełniących funkcji
publicznych wraz z uzasadnieniami przyznania nagród poszczególnym pracownikom. Organ zawiadomił M.H., że
z uwagi na zakres i formę żądanych dokumentów, pracochłonność oraz potrzebę przetworzenia informacji,
wnioskodawca będzie musiał uiścić opłatę w kwocie 4368 zł. Jak wyjaśniono wysokość opłaty została obliczona na
podstawie uchwały Zarządu Powiatu w sprawie ustalania opłat za ponowne wykorzystanie informacji sektora
publicznego w celu ponownego wykorzystywania w ten sposób, że pomnożono stawkę 13 zł przez liczbę 8 godzin
pracy dwóch pracowników w ciągu 21 dni. M.H. został też poinformowany, że jeżeli w terminie 14 dni nie złoży
wniosku o udostępnienie informacji publicznej w sposób wskazany w powiadomieniu, to wówczas postępowanie
o udostępnienie informacji zostanie umorzone.
WSA: Warunki pobrania opłaty za udostępnienie informacji
Na skutek skargi M.H. WSA w Gdańsku uchylił zawiadomienie Starosty ustalające koszty związane z udostępnieniem
informacji publicznej. Jak wskazano w uzasadnieniu wyroku, wniosek Skarżącego został złożony w trybie przepisów
ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2176; dalej: DostInfPubU), która
w sposób kompleksowy reguluje kwestie dostępu do informacji będących informacjami publicznymi. W ocenie Sądu
niedopuszczalne było ustalenie kosztów dostępu do informacji na podstawie uchwały Zarządu Powiatu o ponownym
wykorzystaniu informacji sektora. Jak wyjaśniono celem dostępu do informacji publicznej jest kontrola życia
publicznego, natomiast ponowne jej wykorzystania to cel rynkowy i gospodarczy. Prawo do ponownego
wykorzystania informacji to nie to samo, co prawo do dostępu do informacji. Jest on co do zasady bezpłatny i jedynie
wyjątkowo można pobrać od wnioskodawcy opłatę, jeśli wnioskowany sposób udzielenia informacji publicznej lub
konieczność przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku powoduje powstanie dodatkowych kosztów.
Z art. 15 ust. 1 DostInfPubU wynika, że wysokość opłaty ma odpowiadać tym dodatkowym kosztom, zatem
w odniesieniu do każdej sprawy powinna być ona określana indywidualnie. Wyklucza to opracowanie jakiegokolwiek
sztywnego cennika lub ustanowienie stawek ryczałtowych.
Organ wyjaśnił Skarżącemu, że opłata obejmuje wynagrodzenie pracowników Starostwa Powiatowego,
oddelegowanych do przygotowania wymaganych informacji. Sąd stwierdził, że opłata za czynności zrealizowane
przez osobę przygotowującą informację publiczną nie może stanowić ułamka zwykłych kosztów funkcjonowania
organu. W art. 15 ust. 1 DostInfPubU wyraźnie wskazano, że obciążenie opłatą za koszty pracy może nastąpić
jedynie w przypadku, gdy są to koszty wykraczające poza normalne koszty funkcjonowania organu, czyli te
dotyczące wykonywania obowiązków poza przyjętym zakresem czasu pracy. Natomiast organ w zawiadomieniu nie
wykazał i nie uzasadnił, czy wskazywane koszty mają charakter dodatkowy, generowany poza normalnym trybem
pracy urzędu.
Informacja o wysokości opłaty i możliwości modyfikacji wniosku
Sąd stwierdził też, że zawarte w zawiadomieniu pouczenie o umorzeniu postępowania jest bezpodstawne. Z art. 15
ust. 2 DostInfPubU wyraźnie wynika, że nie istnieje możliwość uzależnienia wszczęcia postępowania w sprawie
udostępnienia informacji publicznej od uprzedniego wniesienia opłaty. Samo powiadomienie o jej wysokości jest
jedynie wstępnym etapem postępowania poprzedzającym udostępnienie informacji, które jest czynnością materialno-
techniczną. WSA w Gdańsku wyjaśnił, że rozwiązanie to nie tylko gwarantuje pewność działania organu, lecz także
daje wnioskodawcy możliwość zmiany lub wycofania wniosku po uzyskaniu informacji o kosztach udostępnienia
informacji. Jak podkreślono w art. 15 ust. 2 DostInfPubU przewidziano realizację obowiązku udostępnienia informacji
zgodnie z wnioskiem w przypadku braku odpowiedzi ze strony wnioskodawcy na zawiadomienie o wysokości opłaty.
Argumentacja organu dotycząca braku wystarczających danych wnioskodawcy do wystawienia faktury nie ma przy
tym żadnego wpływu na ocenę legalności zaskarżonego zawiadomienia.
NSA: Organ ma obowiązek udostępnić informację nawet w razie nieuiszczenia opłaty

NSA oddalił skargę kasacyjną organu. Podkreślił, że art. 15 ust. 1 DostInfPubU nie może być podstawą do
stosowania taryf wysokości opłat we wszystkich sprawach dotyczących udostępniania informacji
publicznych. Prawo do pobrania opłaty może zostać zrealizowane tylko w indywidualnych sprawach, jeśli
powstaną dodatkowe koszty związane ze sposobem udostępnienia informacji publicznej lub koniecznością
jej przekształcenia (zob. wyrok NSA z 4.11.2021 r., III OSK 437/21,
). Starosta nie wykazał i nie uzasadnił
w zawiadomieniu, czy wymienione w nim koszty mają charakter dodatkowy. NSA podkreślił, że przy ustalaniu
wysokości kosztów nie jest dopuszczalne stosowanie taryf opłat określanych na podstawie przepisów dotyczących
przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego ich wykorzystania. Cele ustaw regulujących oba
zagadnienia oraz tryby ich dochodzenia są odmienne.
NSA podkreślił, że z art. 15 ust. 2 DostInfPubU wynika, że jeżeli wnioskodawca w ciągu 14 dni od dnia
powiadomienia o wysokości opłaty nie cofnie wniosku lub nie zmieni go w zakresie sposobu udostępnienia
informacji, wówczas obowiązkiem organu jest udzielenie informacji zgodnie z tym wnioskiem. W ocenie NSA
chronologia czynności wynikająca z DostInfPubU nie przewiduje możliwości umorzenia postępowania w sytuacji
braku odpowiedzi ze strony wnioskodawcy na zawiadomienie o wysokości opłaty związanej z udostępnieniem
żądanej informacji. Dla realizacji obowiązku udzielenia informacji nie ma znaczenia, czy organ dysponuje
wystarczającymi danymi wnioskodawcy do wystawienia faktury. Tryb egzekwowania wyliczonej opłaty jest bowiem
niezależny od obowiązku udostępnienia przez organ informacji publicznej.
Wyrok NSA z 13.1.2022 r., III OSK 496/21,

NSA podkreślił, że z art. 15 ust. 2 DostInfPubU wynika, że jeżeli wnioskodawca w ciągu 14 dni od dnia powiadomienia o wysokości opłaty nie cofnie wniosku lub nie zmieni go w zakresie sposobu udostępnienia informacji, wówczas obowiązkiem organu jest udzielenie informacji zgodnie z tym wnioskiem. W ocenie NSA chronologia czynności wynikająca z DostInfPubU nie przewiduje możliwości umorzenia postępowania w sytuacji braku odpowiedzi ze strony wnioskodawcy na zawiadomienie o wysokości opłaty związanej z udostępnieniem żądanej informacji.