Decyzja o odszkodowaniu za opóźniony lot tylko na wniosek pasażera

Nabycie roszczeń od pasażerów za opóźnione loty przez cesjonariusza nie uprawnia do wnioskowania o odszkodowanie drogą administracyjną. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego odmówił rozpatrzenia wniosku firmy „A.” sp. z o.o., uzasadniając brakiem interesu prawnego. Sąd WSA w Warszawie oraz NSA potwierdziły, że roszczenia cywilnoprawne w tym zakresie mogą być dochodzone jedynie przez sądy powszechne, a nie organy administracyjne.

Tematyka: decyzja o odszkodowaniu, opóźniony lot, ochrona praw pasażerów, postępowanie cywilne, postępowanie administracyjne, umowa cesji, roszczenia cywilnoprawne, interes prawny, organ administracji publicznej

Nabycie od pasażera roszczeń wynikających z odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za opóźniony lat
nie pozwala na wszczęcie postępowania administracyjnego na wniosek cesjonariusza. Ochrony swoich praw
i roszczeń może on dochodzić jedynie na drodze postępowania cywilnego.
Interes prawny
Do Urzędu Lotnictwa Cywilnego (dalej: ULC) wpłynął wniosek „A.” sp. z o.o. o stwierdzenie decyzją administracyjną
obowiązku wypłaty odszkodowania, określonego w art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu
Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów
w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie
nr 295/91/EWG (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1; dalej: OpóźnLotR). Wnioskodawczyni nabyła od pasażerów
w drodze cesji wierzytelność związaną z odszkodowaniem za opóźnienie lotu. Prezes ULC zwrócił podanie,
wyjaśniając, że „A.” sp. z o.o. nie ma interesu prawnego, o którym mowa w art. 28 KPA. Uprawnienie do złożenia
skargi do krajowego organu przysługuje wyłącznie pasażerowi, zaś „A.” sp. z o.o. nie była pasażerem opóźnionego
lotu ani nie występuje w charakterze pełnomocnika pasażerów.
Przemienność drogi sądowej i administracyjnej
Organ wyjaśnił, że roszczenie o odszkodowanie, wynikające z OpóźnLotR, jest roszczeniem cywilnoprawnym, które
z mocy przepisów szczególnych, czyli art. 205a ust. 1 ustawy z 3.7.2002 r. Prawo Lotnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz.
1970; dalej: PrLot), może być dochodzone w drodze postępowania administracyjnego. Co do zasady to sądy
powszechne rozpoznają sprawy cywilne, a jedynie wyjątkiem jest możliwość skorzystania przez pasażera ze skargi,
o której mowa w art. 16 ust. 2 OpóźnLotR. Ponieważ brak jest przepisów regulujących sytuację podmiotu
nabywającego od pasażera w drodze cesji wierzytelność wynikającą z naruszenia wspólnotowego, organ nie może
wszcząć postępowania na wniosek cesjonariusza.
Postępowanie przed sądem I instancji
WSA w Warszawie oddalił skargę „A.” sp. z o.o., wyjaśniając, że skarżąca nie posiada przymiotu strony
postępowania. Zarówno ustawodawca unijny, jak i ustawodawca polski przyznali uprawnienie do złożenia skargi do
krajowego organu wykonawczego na przewoźnika lotniczego wyłącznie pasażerowi - art. 205a ust. 1 pkt 1 PrLot
w zw. z art. 16 OpóźnLotR. Zbycie roszczenia, wynikające z przepisów materialnego prawa cywilnego, jest bez
znaczenia dla postępowania administracyjnego. Sąd wyjaśnił, że jedną z cech materialnego prawa administracyjnego
jest zasada niedopuszczalności następstwa prawnego, którą potwierdzają wyjątki mające wyraźne umocowanie
w przepisie prawa. W obecnym stanie prawnym brak jest jednak regulacji kształtujących pozycję prawną podmiotu
nabywającego w drodze cesji od osoby pokrzywdzonej naruszeniem wspólnotowym wierzytelność wynikającą z tego
naruszenia. Skoro więc roszczenie cesjonariusza jest roszczeniem cywilnoprawnym, to właściwym w sprawie jest
sąd powszechny.
Zarzuty skargi kasacyjnej
„A.” sp. z o.o. w skardze kasacyjnej wskazała, że sporne odszkodowanie stanowi cywilnoprawną kompensatę szkód
majątkowych i niemajątkowych pasażera opóźnionego rejsu o charakterze kary umownej, jest więc roszczeniem
zbywalnym. „A.” sp. z o.o. dowodziła, że na podstawie art. 30 § 4 KPA na skutek zawarcia umowy cesji stała się
stroną postępowania, uprawnioną do wszczęcia przed Prezesem ULC postępowania administracyjnego na prawach,
które przysługują pasażerowi. W skardze kasacyjnej podkreślono, że decyzja administracyjna wydana przez Prezesa
ULC stanowi tytuł wykonawczy. W przypadku nieuwzględnienia przez organ zmiany po stronie wierzyciela doszłoby
do sytuacji, w której z tytułu tego samego zdarzenia uprawnionym do rekompensaty byłby zarówno pasażer, na
podstawie decyzji administracyjnej, jak i cesjonariusz - na podstawie wyroku sądu powszechnego.
NSA: Strona postępowania administracyjnego
NSA oddalił skargę kasacyjną, wyjaśniając, że zgodnie z art. 28 KPA stroną jest każdy, czyjego interesu
prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes
prawny lub obowiązek. Jak podkreślono o tym, czy jest się stroną danego postępowania administracyjnego
nie decyduje sama wola lub subiektywne przekonanie danego podmiotu. Kluczowe znaczenie ma fakt, czy
istnieje przepis prawa materialnego, pozwalający zakwalifikować interes danego podmiotu jako interes
prawny. Uprawnienia i obowiązki z zakresu prawa publicznego co do zasady są niezbywalne i wygasają wraz ze
śmiercią podmiotu uprawnionego, chyba że istnieje szczególna norma prawna, dająca podstawę do zachowania
takiego uprawnienia lub jego przeniesienia (zob. wyrok NSA z 27.2.2020 r., I OSK 1849/18,
). Zarówno

z przepisów unijnych, jak i regulacji prawa polskiego jednoznacznie wynika, że prawo do złożenia skargi
w przedmiocie uzasadnionego podejrzenia naruszenia wspólnotowego do organu odpowiedzialnego za
wykonywanie postanowień OpóźnLotR przysługuje jedynie pasażerom posiadającym potwierdzoną
rezerwację na skarżony lot.
W uzasadnieniu wskazano, że „A.” sp. z o.o. wywodzi swoje uprawnienia z umowy cesji zawartej z pasażerami
opóźnionego lotu. Kwestia ta nie może mieć jednak znaczenia, bowiem z uwagi na brak przepisu stanowiącego
o możności przenoszenia roszczenia odszkodowawczego na następcę prawnego pod tytułem szczególnym
Skarżącej nie można przyznać legitymacji w sprawie. NSA wskazał, że organ administracji publicznej z urzędu
powinien przestrzegać swej właściwości od etapu wszczęcia postępowania. Ma więc obowiązek zbadać na
podstawie treści żądania, czy jest właściwy do załatwienia sprawy, a w razie stwierdzenia swojej niewłaściwości
powinien stosować przepisy art. 65-66 KPA. Organ odwoławczy prawidłowo uznał, że właściwym w sprawie jest sąd
powszechny i dlatego na podstawie art. 66 § 3 KPA zwrócił podanie Skarżącej.
Następstwo procesowe
NSA uznał zarzut naruszenia art. 30 § 4 KPA za niezasadny. Następstwo procesowe uregulowane powyższym
przepisem jest konsekwencją następstwa prawnego w prawie materialnym i polega na wstąpieniu do postępowania
innego podmiotu na miejsce tego, który dotychczas był jego stroną. Ustawodawca w art. 30 § 4 KPA wymaga, aby
zdarzenia prawne rodzące następstwo procesowe, zarówno succesio mortis causa, jak i succesio inter vivos,
nastąpiły w toku postępowania, a zatem pomiędzy rozpoczęciem a zakończeniem konkretnego postępowania
administracyjnego (zob. wyrok NSA z 8.2.2021 r., I OSK 1144/19,
). Przesłanka ta nie jest spełniona w tej
sprawie, bowiem nie doszło w niej do wszczęcia postępowania.
Wyrok NSA z 11.1.2022 r., I OSK 646/19,

Sąd NSA wyjaśnił, że umowa cesji roszczenia nie daje cesjonariuszowi prawa do wnioskowania o odszkodowanie w postępowaniu administracyjnym, a organy administracyjne powinny przestrzegać swojej właściwości od etapu wszczęcia postępowania. Decyzja NSA potwierdza, że przeniesienie roszczenia odszkodowawczego na następcę prawnego nie jest dopuszczalne w przypadku naruszenia wspólnotowego.