Ograniczenie wysokości świadczeń z pomocy społecznej
Organy pomocy społecznej są uprawnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe. Decyzje w sprawie przyznawania zasiłków celowych są podejmowane przez organy administracji w ramach uznania administracyjnego, co oznacza, że nie ma automatycznego obowiązku przyznania świadczenia w wysokości oczekiwanej przez wnioskodawcę. Pomoc społeczna ma charakter subsydiarny i nie polega na stałym zapewnieniu środków utrzymania, lecz na wsparciu w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb - tak wynika z wyroku NSA z 4.3.2022 r., I OSK 1155/21.
Tematyka: pomoc społeczna, zasiłek celowy, organy pomocy społecznej, ustrój administracyjny, pomoc finansowa, wsparcie beneficjentów, zaspokajanie potrzeb, ograniczone środki finansowe, subsydiarny charakter pomocy, finanse publiczne, równowaga finansowa, możliwości finansowe organów, NSA, wyrok NSA
Organy pomocy społecznej są uprawnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe. Decyzje w sprawie przyznawania zasiłków celowych są podejmowane przez organy administracji w ramach uznania administracyjnego, co oznacza, że nie ma automatycznego obowiązku przyznania świadczenia w wysokości oczekiwanej przez wnioskodawcę. Pomoc społeczna ma charakter subsydiarny i nie polega na stałym zapewnieniu środków utrzymania, lecz na wsparciu w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb - tak wynika z wyroku NSA z 4.3.2022 r., I OSK 1155/21.
Organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny. Opis stanu faktycznego Burmistrz jako organ pierwszej instancji przyznał A.B. zasiłek celowy z przeznaczeniem na zakup żywności na przygotowanie jednego posiłku dziennie, w kwocie 155 zł jednorazowo. W uzasadnieniu wskazał, że skarżący podczas wywiadu środowiskowego zgłosił prośbę o przyznanie zasiłku celowego z przeznaczeniem na zakup żywności. Organ ustalił, że dochód skarżącego nie przekracza kryterium dochodowego określonego w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.; dalej: PomSpołU), czyli kwoty 701 zł. Prowadzi on jednoosobowe gospodarstwo domowe, a łączny miesięczny dochód za miesiąc poprzedzający złożenie wniosku wynosił 645 zł. W związku z powyższym organ uznał, że przyznanie świadczenia w formie pieniężnej z przeznaczeniem na zakup artykułów żywnościowych celem przygotowania gorącego posiłku uzasadnione jest sytuacją osobistą skarżącego. Jednocześnie kwotę jednostkową posiłku określono na 5 zł, przyznany zasiłek to iloczyn kwoty 5 zł oraz liczby dni w danym miesiącu. Odwołanie od powyższej decyzji złożył skarżący. Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło, że rozstrzygnięcie organu I instancji jest prawidłowe, a wysokość świadczenia została dostosowana do możliwości finansowych pomocy społecznej. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny po rozpoznaniu skargi A.B. na decyzję SKO oddalił skargę. Sąd przypomniał, że materialnoprawną podstawę rozstrzygnięcia w sprawie stanowił art. 39 PomSpołU, zgodnie z którym w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek celowy może być przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu. Podstawą prawną udzielonej skarżącemu pomocy była również uchwała Rady Miejskiej, którą przyjęto program osłonowy dotyczący udzielania mieszkańcom pomocy w zakresie dożywiania. Warunkiem przyznania w ramach programu świadczenia pieniężnego na dożywianie, niepodlegającego zwrotowi, jest zachowanie 150% kryterium dochodowego odpowiednio dla osoby samotnie gospodarującej lub dla osoby w rodzinie. Skarżący to kryterium spełnił. Sąd wskazał, że celem pomocy społecznej jest wspieranie beneficjentów w przezwyciężaniu trudności związanych z pozyskaniem środków na niezbędne utrzymanie, a nie łożenie na ich utrzymanie. Ponadto, przyznając świadczenie w formie zasiłku celowego, organ pomocy społecznej działa w ramach uznania administracyjnego, co oznacza, że nawet spełnienie ustawowych kryteriów uzyskania pomocy na dożywianie w ramach programu nie przesądza o tym, że pomoc taka zostanie przyznana, a także, że zostanie przyznana w wysokości oczekiwanej przez wnioskodawcę. Spełnienie kryteriów przez osobę ubiegającą się o zasiłek celowy nie oznacza zatem, że istnieje po jej stronie roszczenie o przyznanie świadczenia, w tym także świadczenia w żądanej wysokości. Stanowisko NSA Naczelny Sąd Administracyjny przychylił się do rozstrzygnięcia WSA. Uznał, że rozstrzygnięcie w przedmiocie przyznania zasiłku celowego podejmowane jest przez organy administracji w ramach uznania administracyjnego. Nawet spełnienie przez wnioskodawcę ustawowych kryteriów nie oznacza automatycznego obowiązku przyznania osobie zainteresowanej zasiłku celowego i to w wysokości zgodnej z jej oczekiwaniami. Kontrola decyzji opartej na uznaniu administracyjnym ma ograniczony zakres. Zbadania wymaga to, czy uznanie było w ogóle dopuszczalne, czy nie przekroczono granic uznania przy wydawaniu decyzji i czy prawidłowo uzasadniono wybór rozstrzygnięcia sprawy. Wybór rozstrzygnięcia powinien zaś być oparty na wyraźnie określonych kryteriach, które brał pod uwagę organ. Skarżący objęty jest systematyczną pomocą społeczną. Zasiłek celowy na zakup żywności był mu przyznawany w kilku ostatnich miesiącach przed zwróceniem się z wnioskiem, który był podstawą wszczęcia niniejszego postępowania. Zasiłki celowe są mu także przyznawane na zakup leków. Zauważyć również trzeba, że celem pomocy społecznej nie jest stałe dostarczanie środków utrzymania i zaspakajanie wszystkich potrzeb jej beneficjentów, lecz pomoc ta ma stanowić wsparcie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwić im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka, jak to wynika z art. 3 ust. 1 PomSpołU. Organy pomocy społecznej są upoważnione do limitowania rozmiaru przyznawanych świadczeń z uwagi na ograniczone środki finansowe. W ramach pomocy społecznej nie jest zatem możliwe zaspokojenie wszystkich potrzeb, tym bardziej, co wskazano wyżej, że skarżący kasacyjnie otrzymuje taką pomoc również na podstawie innych, wydawanych na jego rzecz decyzji. Rozpatrując wniosek o przyznanie pomocy społecznej, organ musi także wziąć pod uwagę swoje możliwości finansowe. Powszechnie przecież wiadomo, że organy pomocowe, dysponując ograniczoną pulą środków, mają obowiązek zapewnienia realizacji zadań nie tylko fakultatywnych, ale i obligatoryjnych, w czasie trwania całego roku budżetowego. Wielkość środków, którymi dysponują organy pomocowe jasno wskazuje, że nie jest możliwe zaspokojenie wszystkich, nawet uzasadnionych, potrzeb osób uprawnionych do świadczeń. Komentarz Stanowisko NSA opiera się na podstawowym celu pomocy społecznej, jakim jest wsparcie w utrzymaniu, a nie zastępowanie wnioskodawcy źródła dochodu. Z perspektywy przepisów i kompetencji organów administracji, przyznanie świadczenia w ramach pomocy społecznej w formie zasiłku celowego jest wyrazem uznania administracyjnego, które ze swej istoty nie podlega weryfikacji w kategoriach roszczenia. Nawet spełnienie wszystkich ustawowych kryteriów uzyskania pomocy nie implikuje konieczności udzielenia świadczenia, a tym bardziej spełnienia go w wysokości oczekiwanej przez wnioskodawcę, ponieważ organy mają nie tylko prawo limitować przyznawane świadczenia, ale obowiązek dbania o finanse publiczne, co bezpośrednio wiąże się z koniecznością ograniczania świadczeń z pomocy społecznej stosownie do sytuacji materialnej gmin. Jak słusznie wskazał NSA, pomoc ta nie może zatem polegać na stałym zapewnieniu środków utrzymania i ma jedynie subsydiarny charakter w stosunku do aktywności samego zainteresowanego. Na uwagę zasługuje również podkreślenie przez NSA, że przepisy ustawowe nie nakładają na organy administracji obowiązku zawarcia w uzasadnieniu decyzji wytłumaczenia, tzn. szczegółowych danych dotyczących możliwości finansowych organu pomocy społecznej oraz ilości środków finansowych, jakimi organ dysponuje, wysokości zasiłków udzielanych na jednego uprawnionego i ilości osób korzystających z tej formy pomocy. Wyrok NSA z 4.3.2022 r., I OSK 1155/21,
Pomoc społeczna nie może zaspokoić wszystkich potrzeb ze względu na ograniczone środki finansowe organów. Przyznawanie świadczeń w ramach pomocy społecznej jest ograniczone i zależy od możliwości finansowych organów. Limitowanie świadczeń jest konieczne dla zachowania równowagi finansowej i realizacji zadań pomocowych. Stanowisko NSA podkreśla, że organy mają obowiązek dbać o finanse publiczne i mogą ograniczać świadczenia zgodnie z sytuacją materialną gmin.