Jedność rodziny uchodźców

TSUE orzekł, że wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej może zostać uznany za niedopuszczalny, gdy obywatel państwa trzeciego uzyskał status uchodźcy w innym państwie członkowskim, nawet jeśli jego małoletnie dziecko objęte jest ochroną uzupełniającą. Sprawa dotyczy X, który uzyskał status uchodźcy w Austrii i złożył wniosek w Belgii, odrzucony jako niedopuszczalny z uwagi na status uchodźcy w innym kraju członkowskim.

Tematyka: TSUE, ochrona międzynarodowa, niedopuszczalność wniosku, jedność rodziny, status uchodźcy, TSUE orzeczenie, prawo do życia rodzinnego, relacje prawne, obywatele państw trzecich

TSUE orzekł, że wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej może zostać uznany za niedopuszczalny, gdy obywatel państwa trzeciego uzyskał status uchodźcy w innym państwie członkowskim, nawet jeśli jego małoletnie dziecko objęte jest ochroną uzupełniającą. Sprawa dotyczy X, który uzyskał status uchodźcy w Austrii i złożył wniosek w Belgii, odrzucony jako niedopuszczalny z uwagi na status uchodźcy w innym kraju członkowskim.

TSUE orzekł, że wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, złożony przez obywatela państwa trzeciego,
który uzyskał status uchodźcy w innym państwie członkowskim, może zostać uznany za niedopuszczalny.
Dotyczy to również przypadku, gdy w pierwszym z tych państw przebywa małoletnie dziecko tego obywatela,
objęte ochroną uzupełniającą.
Stan faktyczny
Po uzyskaniu w 2015 r. statusu uchodźcy w Austrii X przybył na początku 2016 r. do Belgii aby dołączyć tam do
dwóch córek, z których jedna była małoletnia. W 2016 r. córki zostały objęte ochroną uzupełniającą w Belgii. W 2018
r. X złożył wniosek o udzielenie mu ochrony międzynarodowej w Belgii, ale belgijski urząd ds. uchodźców odrzucił ten
wniosek jako niedopuszczalny, ponieważ ochrona międzynarodowa została już przyznana X przez inne państwo
członkowskie.
Niedopuszczalność wniosku
Zgodnie z art. 33 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z 26.6.2013 r. w sprawie wspólnych
procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.Urz. UE L z 2013 r. Nr 180, s. 60) poza wyjątkami, od
państw członkowskich nie wymaga się dokonywania oceny, czy wnioskodawca kwalifikuje się do objęcia go ochroną
międzynarodową, w przypadku gdy wniosek jest uznany za niedopuszczalny na mocy tego przepisu, zgodnie
z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z 13.12.2011 r. w sprawie norm dotyczących
kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej,
jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu
udzielanej ochrony (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 337, s. 9). W art. 33 ust. 2 dyrektywy 2013/32/UE w sposób
wyczerpujący wyliczono przypadki, w których państwa członkowskie mogą uznać wniosek o udzielenie ochrony
międzynarodowej za niedopuszczalny. Wśród tych przypadków znajduje się sytuacja przewidziana w art. 33 ust. 2 lit.
a) dyrektywy 2013/32/UE, zgodnie z którym ochrona międzynarodowa została już udzielona przez inne państwo
członkowskie.
Wyjątki
Trybunał zaznaczył, że organy państwa członkowskiego nie mogą skorzystać z uprawnienia przyznanego im zgodnie
z art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32/UE, jeżeli na podstawie obiektywnych, wiarygodnych i należycie
zaktualizowanych danych, oraz w świetle standardu ochrony praw podstawowych gwarantowanego prawem Unii
doszły do wniosku, że w państwie członkowskim, w którym obywatel państwa trzeciego został już objęty ochroną
międzynarodową, istnieją ogólne lub systemowe nieprawidłowości lub takie, odnoszące się do określonych grup
osób. Jednocześnie ze względu na te nieprawidłowości muszą istnieć poważne i udowodnione powody aby
przypuszczać, że taki obywatel państwa trzeciego zetknie się z rzeczywistym ryzykiem bycia poddanym
nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu w rozumieniu art. 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej
(Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202 s. 389; dalej: KPP). Okoliczność, że beneficjenci takiej ochrony nie otrzymują w tym
państwie członkowskim żadnych świadczeń pieniężnych lub otrzymują je w znacznie mniejszym wymiarze niż
w innych państwach członkowskich, nie będąc przy tym traktowani w sposób odmienny od obywateli tego państwa,
zdaniem TSUE nie pozwala uznać naruszenia art. 4 KPP.
W niniejszej sprawie, z zastrzeżeniem weryfikacji tych okoliczności przez Sąd odsyłający, TSUE stwierdził, że
wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, złożony przez X w Belgii, jest uzasadniony nie potrzebą ochrony
międzynarodowej, lecz jego wolą zapewnienia jedności rodziny w Belgii. Zatem X nie znajduje się w takiej sytuacji,
która wymagałaby od państw członkowskich powstrzymania się od wykonania uprawnienia do odrzucenia wniosku
o udzielenie ochrony międzynarodowej jako niedopuszczalnego przyznanego im przez art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy
2013/32/UE.
Utrzymanie jedności rodziny
W art. 23 dyrektywy 2011/95/UE nie przewidziano możliwości pochodnego rozszerzenia statusu uchodźcy lub
statusu wynikającego z przyznania ochrony uzupełniającej na członków rodziny osoby, której nadano ten status.
TSUE stwierdził, że okoliczność, iż w niniejszej sprawie obie córki X zostały objęte ochroną uzupełniającą nie
oznacza, że on sam powinien zostać objęty ochroną międzynarodową w tym państwie członkowskim. Zgodnie
z wyrokiem TSUE z 9.11.2021 r., Bundesrepublik Deutschland (Utrzymanie jedności rodziny), C-91/20, pkt 36,
, przepis ten wyraźnie nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia utrzymania jedności rodziny,
ustanawiając szereg uprawnień i świadczeń na rzecz członków rodziny beneficjenta ochrony międzynarodowej.



Trybunał przypomniał, że przyznanie tych uprawnień i świadczeń, wskazanych w art. 24–35 dyrektywy 2011/95/UE,
do których należy m.in. prawo pobytu, wymaga spełnienia trzech przesłanek. Odnosząc się do pierwszej z nich,
dotyczącej posiadania statusu członka rodziny, TSUE stwierdził, że okoliczność, iż rodzic i jego małoletnie dziecko
przemierzyli rożne szlaki migracyjne zanim połączyli się w państwie członkowskim, w którym dziecko zostało objęte
ochroną międzynarodową, nie stoi na przeszkodzie uznaniu tego rodzica za członka rodziny beneficjenta ochrony
międzynarodowej w rozumieniu art. 2 lit. j) dyrektywy 2011/95/UE. Warunkiem jest to, że członek rodziny znajdował
się na terytorium tego państwa członkowskiego, zanim zapadło rozstrzygnięcie w przedmiocie wniosku jego dziecka
o udzielenie tej ochrony (C-91/20, 
 pkt 15, 16, 51, 54).
Następnie TSUE analizował drugą przesłankę, tj. niespełnianie warunków koniecznych do uzyskania ochrony
międzynarodowej. Mając na uwadze cel art. 23 ust. 2 dyrektywy 2011/95/UE, którym jest zapewnienie utrzymania
jedności rodziny, a także w świetle okoliczności, że przepisy dyrektywy 2011/95/UE należy interpretować w świetle
art. 7 i art. 24 ust. 2 i 3 KPP, TSUE stwierdził, że wniosek obywatela państwa trzeciego jest niedopuszczalny. Został
on odrzucony przez państwo członkowskie, które objęło ochroną międzynarodową jego małoletnie dziecko, ze
względu na posiadany przez niego status uchodźcy w innym państwie członkowskim i w konsekwencji –
niespełnianie przesłanek koniecznych do uzyskania ochrony międzynarodowej w pierwszym państwie
członkowskim. Dawało mu to prawo do uzyskania w tym państwie uprawnień i świadczeń, o których mowa w art. 24–
35 dyrektywy 2011/95/UE.
Zgodnie z art. 23 ust. 2 dyrektywy 2011/95/UE trzecia przesłanka oznacza, że przyznanie takich uprawnień
i świadczeń musi być zgodne ze statusem prawnym zainteresowanego obywatela państwa trzeciego. Z pkt. 54
wyroku w sprawie C-91/20 wynika, że to zastrzeżenie dotyczy weryfikacji tego, czy zainteresowany obywatel państwa
trzeciego lub członek rodziny osoby objętej ochroną międzynarodową jest już uprawniony w państwie członkowskim
do lepszego traktowania, niż tego wynikającego z uprawnień i świadczeń, o których mowa w art. 24–35 dyrektywy
2011/95/UE. Z zastrzeżeniem ustalenia powyższego przez Sąd odsyłający TSUE stwierdził, że taka sytuacja nie
występuje w niniejszej sprawie.
Reasumując TS orzekł, że art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32/UE w zw. z art. 7 i art. 24 ust. 2 KPP należy
interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie skorzystało
z przewidzianej w tym przepisie możliwości odrzucenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jako
niedopuszczalnego. Powodem decyzji jest fakt, że wnioskodawcy przyznano już status uchodźcy w innym
państwie członkowskim, jest on ojcem małoletniego dziecka pozbawionego opieki, które zostało objęte
ochroną uzupełniającą w pierwszym państwie członkowskim, z zastrzeżeniem zastosowania art. 23 ust. 2
dyrektywy 2011/95/UE.

Komentarz
W niniejszym wyroku TSUE przedstawił bardzo istotne stanowisko dotyczące relacji między podstawowym prawem
do poszanowania życia rodzinnego, ustanowionym w art. 7 KPP, a niedopuszczalnością wniosku o udzielenie
ochrony międzynarodowej, uregulowaną w art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32/UE - zob. art. 38 ust. 2 ustawy
z 13.6.2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1108). Trybunał przyznał, że z samej treści art. 33 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2013/32/UE wynika, iż na państwach
członkowskich nie spoczywa obowiązek sprawdzenia, czy wnioskodawca kwalifikuje się do objęcia go ochroną
międzynarodową, jeżeli taka ochrona została już zapewniona w innym państwie członkowskim. Jednakże
w uzasadnieniu niniejszego wyroku Trybunał wyjaśnił w jakich przypadkach istnieje możliwość odstąpienia od tej
regulacji. Dotyczy to przypadku, gdy w państwie członkowskim wystąpią poważne nieprawidłowości
w funkcjonowaniu systemu i w związku z tym zaistnieje istotne niebezpieczeństwo, iż osoby ubiegające się o ochronę
międzynarodową będą traktowane w tym państwie w sposób niedający się pogodzić z przysługującymi im prawami
podstawowymi.
Co do zasady na państwa członkowskie nałożono obowiązek zapewnienia utrzymania jedności rodziny. W niniejszym
wyroku Trybunał podkreślił, że przyznanie prawa pobytu rodzicowi dziecka objętego ochroną międzynarodową
wymaga spełnienia trzech przesłanek: posiadania statusu członka rodziny w rozumieniu art. 2 lit. j) dyrektywy
2011/95/UE; niespełniania osobiście warunków koniecznych do uzyskania ochrony międzynarodowej; zgodności
z osobistym statusem prawnym zainteresowanego członka rodziny. W świetle okoliczności rozpatrywanej sprawy
TSUE dokonał w uzasadnieniu ich szczegółowej analizy i uznał, że trzecia przesłanka w tym przypadku nie została
spełniona.

Wyrok TSUE z 22.2.2022 r., Commissaire général aux réfugiés i aux apatrides (Jedności rodziny – Ochrona
już przyznana), C-483/20, 








Trybunał Europejski podkreślił, że utrzymanie jedności rodziny jest istotne, ale przyznanie ochrony międzynarodowej nie jest konieczne, jeśli głównym celem jest zapewnienie jedności rodzinnej. Decyzja TSUE wpisuje się w kontekst relacji między prawem do poszanowania życia rodzinnego a niedopuszczalnością wniosków o ochronę międzynarodową.