Obowiązki informacyjne sądu

Tematyka: obowiązki informacyjne sądu, prawa strony w postępowaniu sądowym, postępowanie administracyjne, prawa procesowe, skargi administracyjne, pouczenia sądu, terminy w postępowaniu sądowym

Po odmowie przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu od orzeczenia o odmowie przyznania prawa
pomocy sąd powinien ponownie pouczyć stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika o obowiązku
uiszczenia wpisu od skargi oraz skutkach jego zaniedbania.
Postępowanie przed Sądem I instancji
R.D. wniósł wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych,
jednak referendarz sądowy odmówił jego uwzględnienia. Zgodnie z art. 73 § 4 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU) przesyłkę
zawierającą odpis postanowienia uznano za doręczoną. Następnie Skarżący został wezwany do wykonania
prawomocnego zarządzenia Przewodniczącego Wydziału o wezwaniu do uiszczenia wpisu sądowego w wysokości 9
tys. zł w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi. Ponieważ wpis nie został uiszczony, WSA w Warszawie
odrzucił skargę R.D. na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w W.
Zarzuty zażalenia
R.D. wniósł zażalenie wyjaśniając, że odrzucenie skargi jest bezpodstawne. Po otrzymaniu wezwania do wykonania
zarządzenia Przewodniczącego Wydziału wystosował on do Sądu pismo, w którym wskazał, że jego wniosek
o przyznanie prawa pomocy nie został rozpoznany. Gdy został poinformowany o stanie sprawy, w tym o uznaniu
adresowanej do niego przesyłki za doręczoną w trybie tzw. doręczenia zastępczego, bezzwłocznie złożył wniosek
o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego. Następnie R.D. wniósł
zażalenie na postanowienie WSA w Warszawie o odmowie przywrócenia terminu, a niezwłocznie po oddaleniu przez
NSA tego środka zaskarżenia udał się do Biura Obsługi Interesantów WSA w Warszawie celem uzyskania informacji
co do trybu postępowania w sprawie wpłaty wpisu od skargi. R.D. twierdził, że został poinformowany, iż wpis należy
uiścić dopiero po ponownym wezwaniu z Sądu. Wbrew tej informacji, zamiast wezwania do uiszczenia wpisu,
otrzymał postanowienie o odrzuceniu skargi, co pozbawiło go prawa do merytorycznego rozpoznania istoty sprawy.
NSA: ustalenie uchybienia terminu
NSA uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie.
W uzasadnieniu podkreślono, że warunkiem odrzucenia skargi na podstawie art. 220 § 3 PostAdmU jest
jednoznaczne ustalenie, iż doszło do uchybienia wskazanego przez sąd terminu do uiszczenia wpisu od
skargi. Sąd I instancji nie wyjaśnił jednak, czy bieg terminu do wniesienia wpisu od skargi rozpoczął się po
doręczeniu wezwania do wykonania zarządzenia o wezwaniu do uiszczenia wpisu, oraz czy złożenie wniosku
o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od postanowienia referendarza sądowego zawiesiło lub przerwało
bieg tego terminu. W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w żaden sposób nie odniesiono się także do tego,
czy i jaki wpływ na bieg terminu do uiszczenia wpisu od skargi miało wydanie postanowienia WSA w Warszawie
o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu oraz oddalenie przez NSA zażalenia na to postanowienie.
Sąd powinien udzielać stronie wskazówek i pouczać o skutkach zaniedbań
NSA podkreślił, że zgodnie z art. 6 PostAdmU sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym
w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych, oraz
pouczać o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. W ocenie NSA w tym przypadku
realizacja obowiązków sądu powinna polegać m.in. na ponownym pouczeniu strony występującej bez
profesjonalnego pełnomocnika o obowiązku uiszczenia wpisu od skargi po oddaleniu przez NSA zażalenia
na postanowienie WSA w Warszawie o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu. Sytuacja
procesowa, jaka zaistniała w rozpoznawanej sprawie dla strony, która nie korzysta z pomocy profesjonalnego
pełnomocnika, może być niejasna i wywoływać usprawiedliwione wątpliwości. W szczególności należy uwzględnić
fakt, że do odrzucenia skargi doszło ponad rok po wezwaniu do wykonania zarządzenia o wezwaniu do uiszczeniu
wpisu. W orzecznictwie sądów administracyjnych uznaje się, że po rozpatrzeniu każdego zażalenia Skarżący winien
być wzywany do uiszczenie wpisu. Takie postępowanie Sądu ma na celu ułatwienie działania stronie niemającej
wiedzy z zakresu regulacji PostAdmU. Kolejne wezwanie o wpis, skierowane do skarżącego, nie otwiera mu
nowej drogi do wnoszenia zażaleń, a tylko przypomina o obowiązku uiszczenia wpisu, gdyż zarządzenie
o wezwaniu do uiszczenia wpisu stało się prawomocne (zob. postanowienie NSA z 10.2.2021 r., II FZ 438/20).
Dlatego WSA w Warszawie, ponownie rozpoznając sprawę, powinien w pierwszej kolejności rozważyć kiedy upłynął
termin do wniesienia wpisu od skargi. A następnie ocenić, czy wezwanie skarżącego do wykonania zarządzenia
o wezwaniu do uiszczenia wpisu od skargi, uwzględniając sekwencję zdarzeń, które miały miejsce po tej dacie,
stanowiło dostateczną podstawę do przyjęcia, że mimo prawidłowego wezwania skarżący nie uiścił należnego wpisu.

Postanowienie NSA z 22.2.2022 r., II GZ 21/22

NSA uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA w Warszawie. Podkreślono konieczność jednoznacznego ustalenia terminów oraz obowiązek sądu udzielania stronie wskazówek i pouczeń. NSA zwrócił uwagę na niejasności w postępowaniu oraz konieczność przestrzegania procedur. W kontekście obowiązków sądu wskazano na konieczność pouczenia strony o skutkach zaniedbań i jasnym ustaleniu terminów. W ocenie NSA prawidłowe postępowanie sądu powinno polegać na konsekwentnym informowaniu strony o obowiązkach proceduralnych oraz konsekwencjach zaniedbań.