Ocena uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu

Publikacja omawia problematykę uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu na przykładzie skargi składanej przez osobę chory psychicznie. Autorzy analizują decyzje organów administracyjnych oraz stanowiska sądów w kontekście przywracania terminów w takich sytuacjach. Przedstawione przypadki oraz argumenty wskazują na istotność udokumentowania braku winy zainteresowanego oraz konieczność indywidualnej oceny okoliczności sprawy.

Tematyka: uchybienie terminu, brak winy, choroba psychiczna, przywrócenie terminu, postępowanie egzekucyjne, zwolnienie lekarskie, sąd administracyjny, organ administracyjny, NSA, WSA, liberalne podejście, orzecznictwo

Skarżący chory psychicznie zawsze może powołać się na nasilenie choroby w konkretnym okresie i tym
samym domagać się skutecznie przywrócenia terminu. Organ zaś nigdy nie będzie w stanie wykazać, że
Skarżący nie uprawdopodobnił braku swej winy w uchybieniu terminu.
Stan faktyczny
WSA w Łodzi rozpoznał skargę na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego (SKO) w przedmiocie
odmowy przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie o odmowie umorzenia postępowań
egzekucyjnych. Wydanym w sprawie wyrokiem uchylił zaskarżone postanowienie.
W sprawie Prezydent Miasta postanowieniem, na podstawie art. 59 § 1 pkt 2 ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (w brzmieniu obowiązującym do 29.7.2020 r.) (t.j: Dz.U. 2022 r. poz. 479, dalej:
EgzAdmU) w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy z 11.9.2019 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. 2019 r. poz. 2070) odmówił umorzenia postępowań
egzekucyjnych prowadzonych wobec Skarżącego na podstawie tytułów wykonawczych. Postanowienie to zostało
doręczone Skarżącemu 20.4.2021 r.
Zażalenie na to postanowienie wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do jego wniesienia skarżący nadał na
poczcie 20.5.2021 r.
SKO w formie postanowienia stwierdziło uchybienie terminu do wniesienia zażalenia. Jednocześnie postanowieniem
wydanym na podstawie art. 59 § 2 KPA w zw. z art. 18 EgzAdmU odmówiło przywrócenia terminu do wniesienia
zażalenia. W uzasadnieniu organ wyjaśnił, że Skarżący odebrał postanowienie organu I instancji 20.4.2021 r.,
natomiast wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia wraz z zażaleniem nadano w polskiej placówce
pocztowej w 20.5.2021 r., a więc po terminie. Organ uznał, iż twierdzenia Skarżącego o niemożności odwołania się
w ustawowym terminie z powodu zwolnienia lekarskiego są niewystarczające. Z wniosku nie wynika, w jakim stanie
zdrowia psychicznego był zobowiązany. Oprócz załączonych zwolnień lekarskich brak jest jakichkolwiek danych
mogących uprawdopodobnić, że choroba z powodu której zobowiązany był niezdolny do pracy uniemożliwiła mu
nadanie zażalenia.
W skardze na to postanowienie Skarżący wskazał, że od wielu lat leczy się psychiatrycznie, jest niepoczytalny, cierpi
na chorobę dwubiegunową, które to okoliczności uniemożliwiły mu złożenie odwołania w terminie. Do skargi skarżący
załączył skierowanie do szpitala psychiatrycznego, opinię psychologiczną ora 2, zaświadczenia lekarskie.
W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej odrzucenie, z uwagi na złożenie jej przez Skarżącego po terminie.
Stanowisko WSA
WSA w Łodzi uznał, że skargę należało uwzględnić.
Zgodnie z treścią art. 59 § 1 KPA, w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego,
jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Jak stanowi przepis § 2 tego artykułu, prośbę
o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu.
Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.
Organ nie kwestionował, że spośród 4 przesłanek przywrócenia terminu, a więc:
1. wniesienie podania o przywrócenie terminu;
2. zachowanie terminu do wniesienia prośby o przywrócenie terminu;
3. dopełnienie czynności, dla której ustanowiony był termin i
4. uprawdopodobnienie uchybienia terminu bez winy wnioskodawcy – spełnione zostały 3 pierwsze przesłanki,
natomiast nie została spełniona przesłanka ostatnia.
To też przesądziło o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia. Jak stwierdziło SKO, we wniosku
o przywrócenie terminu Skarżący podał jedynie, że nie mógł się wcześniej odwołać, bo jest chory na zwolnieniu
psychiatrycznym, na dowód czego załączył 2 zwolnienia lekarskie. Zdaniem organu, stan chorobowy, czy
przebywanie na zwolnieniu lekarskim, mogą w określonych okolicznościach faktycznych uzasadniać przywrócenie

terminu procesowego, to powyższe przesłanki oceniane są zawsze indywidualnie, tj. z uwzględnieniem całokształtu
okoliczności sprawy. Skarżący odebrał przesyłkę pocztową osobiście oraz nadał wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia zażalenia wraz z zażaleniem w trakcie trwania zwolnienia lekarskiego. Z wniosku nie wynikało, w jakim
stanie zdrowia psychicznego był skarżący. Oprócz załączonych zwolnień lekarskich brak jakichkolwiek danych
mogących uprawdopodobnić, że choroba z powodu której skarżący był niezdolny do pracy uniemożliwiła mu nadanie
zażalenia. Sam fakt posiadania zwolnienia lekarskiego nie jest potwierdzeniem braku winy zainteresowanego
w uchybieniu terminu, z uwagi na to, że nie wyklucza ono możliwości dokonania czynności procesowej za
pośrednictwem poczty lub przez domownika. Organ zaznaczył, że w orzecznictwie przyjmuje się, że przebywanie
strony na zwolnieniu lekarskim nie jest wystarczającą przesłanką do tego, aby przywrócić termin do dokonania
czynności procesowej. Nie każda choroba, nawet psychiczna, uzasadnia uwzględnienie prośby o przywrócenie
terminu i to właśnie zainteresowany musi uprawdopodobnić, że dla zachowania terminu korzystanie ze zwolnienia
lekarskiego było okolicznością nie do przezwyciężenia, mimo dopełnienia regułom należytej staranności, co z kolei
wymaga wskazania konkretnych faktów, które mogłyby przemawiać za tym, że rodzaj choroby, jej przebieg czy też
zalecenia medyczne dotyczące leczenia uniemożliwiły dokonania wskazanej czynności procesowej oraz że nie
istniała możliwość skorzystania z pomocy innych osób w jej dokonaniu. Jak przy tym podkreślono, postępowanie
w przedmiocie przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej prowadzone jest na wniosek strony i opiera
się na ocenie okoliczności przez stronę wskazanych. To strona ma uprawdopodobnić brak winy w niedochowaniu
terminu, a nie organ ma dociekać przyczyn spóźnienia strony. Skarżący tymczasem w żaden sposób nie
uprawdopodobnił, że jego choroba uzasadnia uwzględnienie prośby o przywrócenie terminu.
Sąd zasadniczo podzielił pogląd organu (pogląd ten odpowiada utrwalonej linii orzeczniczej sądów
administracyjnych) i stwierdził, że podobne stanowisko legło u podstaw postanowienia Sądu z 21.10.2021 r.
o odmowie przywrócenia Skarżącemu terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi. Sąd w postanowieniu tym
przyjął, że Skarżący nie uprawdopodobnił okoliczności wskazujących na brak jego winy w uchybieniu terminu do
uzupełnienia braków, co jest konieczne do przywrócenia terminu zgodnie z art. 86 § 1 PostAdmU. Skarżący bowiem
załączył do wniosku jedynie zwolnienia lekarskie w okresie 18.12.2020 r. - 22.10.2021 r.
Stanowiska tego nie podzielił jednak NSA, który postanowieniem z 14.2.2022 r. III FZ 845/21 uwzględnił zażalenie
Skarżącego na to postanowienie i przywrócił termin do uzupełnienia braków formalnych skargi. W uzasadnieniu NSA
stwierdził, że nie można zgodzić się z poglądem, że tylko nagła choroba może stanowić okoliczność stanowiącą
o braku winy w uchybieniu terminowi, a w konsekwencji, że choroba, na którą cierpi Skarżący, z uwagi na jej
przewlekłość, nie usprawiedliwia złożenia wniosku po terminie. Zdaniem NSA, o ile pogląd ten jest powszechnie
akceptowany w orzecznictwie, to jednak nie jest on adekwatny w stosunku do chorób psychicznych, których objawy
mogą wiązać się z utratą możliwości rozpoznania przez osobę chorą sytuacji, w której się znajduje oraz pokierowania
swoim postępowaniem, a więc wyłączyć zawinienie (brak zawinienia). Zdaniem NSA, konieczna jest zatem ocena,
czy strona, przy dochowaniu najwyższej staranności mogła dokonać czynności procesowej w terminie przepisanym.
Przy czym kryterium należytej staranności jest zawodne przy ocenie zachowania osoby chorej psychicznie. NSA
zwrócił uwagę, że w okresie biegu terminu Skarżący przebywał na zwolnieniu, a jak sam podkreślał – nasilenie
choroby jest niemożliwe do przewidzenia, a więc skarżący nie jest w stanie temu zapobiec.
WSA stwierdził w związku z tym, że Skarżący chory psychicznie zawsze może powołać się na nasilenie choroby
w konkretnym okresie i tym samym domagać się skutecznie przywrócenia terminu. Organ zaś nigdy nie będzie
w stanie wykazać, że Skarżący nie uprawdopodobnił braku swej winy w uchybieniu terminu.

Komentarz
Komentowane orzeczenie nie jest prawomocne, ale wyrok WSA powołuje się na wcześniejsze stanowisko wyrażone
w sprawie przez NSA. Orzeczenie prezentuje liberalne podejście NSA do oceny uprawdopodobnienia braku winy
w uchybieniu terminu do dokonania czynności procesowej. W przypadku choroby psychicznej, której przebieg trudno
przewidzieć, wykazanie faktu stanu chorobowego i przebywania na zwolnieniu lekarskim może stanowić podstawę do
uwzględnienia wniosku o przywrócenie terminu. W tym wyraża się bowiem uprawdopodobnienie danej okoliczności,
nie zaś jej udowodnienie. Tej okoliczności organ nigdy nie ustali ponad wszelką wątpliwość.

Wyrok WSA w Łodzi z 10.5.2022 r., I SA/Łd 650/21,

Wyrok WSA w Łodzi podkreśla możliwość powołania się przez osobę chory psychicznie na nasilenie choroby w konkretnym okresie w celu przywrócenia terminu. Decyzja ta stanowi istotne odniesienie do liberalnego podejścia NSA w ocenie uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu z uwzględnieniem specyfiki chorób psychicznych. Ostateczne ustalenie braku winy zainteresowanego jest kluczowe w kontekście przywracania terminów w administracji publicznej.