Obowiązek wyprowadzania psa na smyczy jako działanie niehumanitarne

Tematyka: nakaz wyprowadzania psa na smyczy, psie rasy agresywne, humanitaryzm

Generalny nakaz prowadzenia psów na uwięzi, a psów ras uznawanych za agresywne, ich mieszańców oraz
innych zagrażających otoczeniu dodatkowo w kagańcu, nie uwzględnia indywidualnych potrzeb zwierzęcia,
a w konsekwencji może prowadzić do naruszenia zasady humanitaryzmu.
Opis stanu faktycznego
M.P. wniósł skargę na uchwałę nr XIII/233/2020 Rady Miasta S. z 30.1.2020 r. w sprawie regulaminu utrzymania
czystości i porządku na terenie miasta S. - załącznik do uchwały, zaskarżając ją w części, tj. § 19 ust. 2 pkt 1 ww.
regulaminu w zakresie, w jakim powyższa regulacja przewiduje: „Wyprowadzania psa w miejscach publicznych na
uwięzi lub w kagańcu, a psy rasy agresywnej w tym wszystkich psów ras wymienionych w rozporządzeniu Ministra
Spraw Wewnętrznych i Administracji z 28.4.2003 r. w sprawie wykazu psów uznawanych za agresywne (Dz.U. 2003
r. poz. 687) oraz mieszańców tych ras - wyłącznie na uwięzi i w założonym kagańcu”.
Skarżący zarzucił uchwale m.in. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 10a ust. 3 ustawy z 21.8.1997 r.
o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 572; dalej: OchrZwU) na terenie miasta S. - załącznik do uchwały nr
XIII/233/2020 Rady Miasta z 30.1.2020 r., przez ustanowienie aktu prawa miejscowego z przekroczeniem delegacji
ustawowej, a co za tym idzie - wydanie przedmiotowego aktu z rażącym naruszeniem prawa. W ocenie Skarżącego,
skoro zgodnie z przepisami zabrania się puszczania psów bez możliwości ich kontroli, to dozwolone jest puszczanie
psa, nad którym sprawuje się kontrolę. Podkreślił, że doskonale zna psychikę swojego psa, który jest małym
zwierzęciem, wykazującym bezwzględne posłuszeństwo względem właściciela. Tym samym zapisy zaskarżonego
aktu prawa miejscowego są dla niego krzywdzące i uciążliwe, gdyż pomimo sprawowania kontroli nad psem
Skarżący jest ciągle narażany na postawienie zarzutu naruszenia prawa. Norma z art. 10a ust. 3 OchrZwU oznacza,
że dozwolone jest puszczanie psa luzem, o ile się sprawuje nad nim kontrolę. W praktyce oznacza to absolutne
podporządkowanie się komendom wydawanym przez właściciela psa, zwłaszcza w zakresie komendy
przywoływania. Skarżący podkreślił, że jest trenerem i przeprowadza szkolenia dla właścicieli psów, pomagając im
w nauczeniu ich podopiecznych posłuszeństwa względem swojego właściciela.
Stanowisko Organu
Rada Miasta stała na stanowisku, że w obowiązującym obecnie porządku prawnym brak jest regulacji
uniemożliwiającej podjęcie takich rozwiązań w regulaminie gminnym. Poza tym nie istnieją takie zapisy, które
pozwoliłyby na jednoznaczne i niebudzące wątpliwości rozstrzygnięcie, które psy ze względu na swe cechy
biologiczne, wiek, stan zdrowia i fizjologię nie będą stwarzały jakiegokolwiek zagrożenia dla osób trzecich.
Stanowisko WSA
WSA stwierdził nieważność przedmiotowej regulacji, tj. § 19 ust. 2 pkt. 1 załącznika zaskarżonej uchwały. Uznał, że
Regulamin ogranicza przyznane Skarżącemu prawa. Ustawodawca bowiem zezwala na puszczanie psów w sytuacji
posiadania kontroli nad nimi oraz przy jednoczesnym ich oznakowaniu umożliwiającym identyfikację ich właściciela
lub opiekuna, podczas gdy uchwalony Regulamin takiego postępowania zabrania. Utrzymanie czystości i porządku
w gminach należy do obowiązkowych zadań własnych gminy, które zapewniają czystość i porządek na swoim terenie
i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, w tym określają wymagania wobec osób utrzymujących zwierzęta
domowe w zakresie bezpieczeństwa i czystości w miejscach publicznych. Wykładnia systemowa prowadzi do
wniosku, że upoważnienie, o którym mowa w art. 4 ust. 2 pkt. 6 ustawy z 13.9.1996 r. o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 888; dalej: CzystGmU) obejmuje kompetencję do określenia
obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe w miejscach publicznych, w tym terenach do wspólnego użytku.
A contrario norma tak rozumiana nie obejmuje miejsc i terenów prywatnych. Przystępując do kontroli zaskarżonego
Regulaminu pod względem jego legalności, należy wskazać, że wprowadzając sankcję nieważności jako następstwo
naruszenia przepisu prawa, ustawodawca nie określił rodzaju naruszenia prawa. Przyjmuje się jednak, że podstawę
do stwierdzenia nieważności uchwały stanowią takie naruszenia prawa, które mieszczą się w kategorii rażących
naruszeń. Należy podkreślić, że wyliczenie wskazane w art. 4 ust. 2 CzystGmU ma charakter wyczerpujący
(zamknięty) i, jako że stanowi element normy kompetencyjnej, powinno być interpretowane ściśle. Przepis art.
4 ust. 2 CzystGmU nie daje prawa radzie gminy ani do stanowienia aktów prawa miejscowego, regulujących
zagadnienia inne niż wymienione w tym przepisie, ani do podejmowania regulacji w inny sposób niż ten wskazany
przez ustawodawcę, gdyż w każdym przypadku oznaczałoby to wykroczenie poza zakres delegacji ustawowej. Rada
Gminy w niniejszej sprawie mogła więc dokonać regulacji przedmiotowego zagadnienia tylko w takim zakresie,
w jakim została do tego wyraźnie upoważniona.

W ocenie WSA wymagało podkreślenia, że w myśl przepisu art. 10a ust. 3 OchrZwU zabrania się puszczania psów
bez możliwości ich kontroli i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację właściciela lub opiekuna. Powyższy
zakaz nie dotyczy terenu prywatnego, jeżeli jest on ogrodzony w sposób uniemożliwiający psu wyjście (art. 10a ust. 4
OchrZwU). Ponadto OchrZwU przez humanitarne traktowanie zwierząt rozumie traktowanie uwzględniające potrzeby
zwierzęcia i zapewniające mu opiekę i ochronę. Generalny nakaz prowadzenia psów na uwięzi, a psów ras
uznawanych za agresywne, ich mieszańców oraz innych zagrażających otoczeniu dodatkowo w kagańcu, nie
uwzględnia indywidualnych potrzeb zwierzęcia, a w konsekwencji prowadzić może do naruszenia zasady
humanitaryzmu. Brak zróżnicowania obowiązków osób utrzymujących psy w zakresie ochrony przed zagrożeniem
dla innych ze względu na cechy osobnicze psów może prowadzić do przypisywania właścicielowi odpowiedzialności
za zachowania obiektywnie niemogące stwarzać jakiegokolwiek zagrożenia dla otoczenia.

Komentarz
Zaskarżanie uchwał rad gmin w zakresie związanym z nałożeniem w miejskim regulaminie obowiązku
wyprowadzania psów na smyczy nie jest rzadkością. Przedmiotowe postanowienia regulaminów budzą skrajne
stanowiska doktrynalne, rozbieżności w orzecznictwie sądowym, w tym także w orzecznictwie NSA, jak również
w odczuciu społecznym. Zdaniem WSA w niniejszej sprawie przekonujące były twierdzenia Skarżącego, który został
pozbawiony możliwości wychodzenia ze swoim psem bez smyczy, a próba złamania przez niego zakazu
statuowanego zaskarżoną uchwałą skończyła się interwencją Straży Miejskiej. WSA podzielił również argumenty
dotyczące humanitarnego traktowania zwierząt, które miałyby zostać naruszone wskutek podjęcia przedmiotowych
regulacji. Takie rozstrzygnięcie może budzić poważne wątpliwości z wielu względów. Po pierwsze, samo
wyprowadzenie psa na spacer na smyczy ogranicza w określony sposób zwierzę, jednak nie można przyjąć, że
zachowanie takie samo w sobie stanowi niehumanitarne traktowanie zwierzęcia. Po drugie, w zakresie prawa
materialnego nie bez podstaw wskazuje się, że przepis art. 4 ust. 2 pkt. 6 CzystGmU upoważnia radę gminy do
sformułowania obowiązków właścicieli zwierząt domowych, zmierzających do zapewnienia ochrony przed
zagrożeniami, uciążliwościami oraz zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku, w tym także
tych przewidujących konieczność wyprowadzania psów na smyczy lub w kagańcu. Tym samym regulacja ta
upoważnia radę gminy między innymi do określenia obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających
na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi.

Wyrok WSA w Gdańsku z 13.4.2022 r., II SA/Gd 737/21,

W ocenie WSA nakaz wyprowadzania psów na smyczy może prowadzić do niehumanitarnego traktowania zwierząt, naruszając zasadę humanitaryzmu. Wyrok WSA w Gdańsku z 13.4.2022 r. uznał nieważność przedmiotowej regulacji, wskazując na brak zróżnicowania obowiązków osób utrzymujących psy oraz konieczność uwzględnienia indywidualnych potrzeb zwierząt.