NSA dalej może orzekać na posiedzeniach niejawnych

Samo skorzystanie przez sąd z trybu posiedzenia niejawnego nie pozbawia stron prawa do sądu i nie uzasadnia wznowienia postępowania. Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 15zzs 4 ust. 3 ustawy skierował sprawę na posiedzenie niejawne ze względu na intensyfikację rozwoju epidemii i zagrożenie dla zdrowia uczestników. NSA oddalił skargę kasacyjną, co skarżąca próbowała podważyć, domagając się wznowienia postępowania.

Tematyka: NSA, posiedzenie niejawne, COVID-19, skarga kasacyjna, wznowienie postępowania, stan epidemii, Konstytucja RP, prawo do sądu, ograniczenie jawności, obrona praw

Samo skorzystanie przez sąd z trybu posiedzenia niejawnego nie pozbawia stron prawa do sądu i nie
uzasadnia wznowienia postępowania. Zapewnienie możliwości dochodzenia ochrony swoich praw
w postępowaniu sądowoadministracyjnym ma miejsce również jeśli stronie zagwarantowano możliwość
przedstawienia swojego stanowiska w sprawie przed terminem posiedzenia niejawnego – uznał Naczelny
Sąd Administracyjny.
Postępowanie przed NSA
Naczelny Sąd Administracyjny na podstawie art. 15zzs 4 ust. 3 ustawy z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach
związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz
wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374; dalej: KoronawirusU20(1)) skierował sprawę ze
skargi kasacyjnej „A.” sp. z o.o. na posiedzenie niejawne. W zarządzeniu powołano się na intensyfikację rozwoju
epidemii, w związku z którą przeprowadzenie rozprawy mogłoby wywołać nadmierne zagrożenie dla zdrowia osób
w niej uczestniczących, a nie można jej było przeprowadzić na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem
obrazu i dźwięku. „A.” sp. z o.o. została poinformowana o możliwości przedstawienia na piśmie stanowiska
w sprawie, z czego skorzystała. Skarżąca wystąpiła również z żądaniem przeprowadzenia rozprawy w formie zdalnej,
a w razie braku takiej możliwości o wyznaczenie terminu rozprawy po ustaniu zagrożenia epidemicznego albo stanu
epidemii. NSA wyrokiem z 9.3.2021 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym oddalił skargę kasacyjną.
Skarga o wznowienie postępowania
„A.” sp. z o.o. wniosła skargę o wznowienie postępowania sądowego twierdząc, że postępowanie było nieważne
z uwagi na pozbawienie jej możności działania. Jak dowodzono, arbitralne skierowanie sprawy na posiedzenie
niejawne oraz brak publicznego ogłoszenia wyroku naruszają standardy sprawiedliwości proceduralnej. Uchybienia te
godzą bezpośrednio w istotę procesu, a z powodu naruszenia przez Sąd przepisów prawa i zasad procedury
określonych nie tylko w ustawach, ale i Konstytucji RP oraz aktach prawa międzynarodowego, skarżąca została
pozbawiona prawa do rzetelnego procesu i nie brała udziału w istotnej części postępowania.
NSA - prawo do publicznej rozprawy podlega ograniczeniu ze względu na stan epidemii
NSA oddalił skargę o wznowienie postępowania. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że warunkiem wznowienia
postępowania na podstawie art. 271 pkt 2 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329), jest współistnienie trzech przesłanek: w sprawie doszło do
naruszenia przepisów postępowania, strona została pozbawiona możności działania bez własnej winy oraz
bezpośrednią i wyłączną przyczyną pozbawienia strony możności działania było naruszenie przepisów prawa (zob.
wyrok NSA z 24.4.2021 r., II OSK 2557/11,
). Jak wyjaśniono, jednym z elementów prawa do sądu jest
prawo do jawnego postępowania sądowego oraz prawo do uzyskania wyroku sądowego po przeprowadzeniu
publicznej rozprawy. Jednak art. 45 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji RP umożliwiają wprowadzenie
ograniczenie prawa do jawnego rozpoznania sprawy ze względu sytuacje wyjątkowe: stan zagrożenia
epidemicznego lub stan epidemii, służąc ochronie zdrowia publicznego, porządku publicznego, wolności
i praw jednostek, a także realizacji zadań władzy publicznej.
Uzależnienie w art. 15zzs4 ust. 1 KoronawirusU20(1) rozpoznania skargi kasacyjnej na posiedzeniu niejawnym od
zgody stron nie pozbawiało przewodniczącego wydziału, lub skład orzekający, możliwości skierowania sprawy na
posiedzenie niejawne w szczególnych okolicznościach określonych w art. 15zzs4 ust. 3 KoronawirusU20(1) (zob.
wyrok NSA z 20.7.2021 r., II FSK 136/21,
). Przewodniczący jest bowiem w stanie na bieżąco ocenić,
uwzględniając rekomendacje właściwych organów państwa, czy aktualne ryzyka związane z epidemią koronawirusa
pozwalają na przeprowadzenie rozprawy, czy też zachodzi potrzeba rozpoznania sprawy na posiedzeniu niejawnym.
NSA nie jest związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy
NSA uznał, że argumenty skarżącej, która powołuje się na znowelizowane brzmienie omawianego przepisu,
obowiązujące od 3.7.2021 r., w istocie stanowią potwierdzenie przedstawionego powyżej stanowiska. Ustawodawca
zmienił treść regulacji w ten sposób, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo
stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z nich
wojewódzkie sądy administracyjne i NSA nie są związane żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy.
W ocenie NSA jest to konsekwencją faktu, że również formuła rozprawy zdalnej niesie za sobą ryzyko co do
zagwarantowania stronom i uczestnikom postępowania realnego udziału w postępowaniu, z uwagi na zjawisko tzw.
wykluczenia cyfrowego, które może dotknąć którąś ze stron bądź uczestników postępowania. Wiąże się w tym

również zagrożenie związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem urządzeń przeznaczonych do obsługi technicznej
zdalnego połączenia, co ma istotne znaczenie w tej sprawie z uwagi na dużą liczbę uczestników postępowania -
ponad 20 podmiotów. Dodatkowo w dniu wydania zarządzenia o skierowaniu sprawy na posiedzenie niejawne
zanotowano prawie 12 tysięcy nowych zakażeń wirusem COVID-19. W konsekwencji przeprowadzenie rozprawy
w formie zdalnej mogłoby stanowić zagrożenie dla zdrowia sędziów i pracowników zobowiązanych do uczestniczenia
w rozprawie w siedzibie Sądu.
Ograniczenie jawności postępowania a zapewnienie stronie możliwości obrony praw
NSA zwrócił uwagę na konieczność rozróżnienia ograniczenia jawności postępowania od pozbawienia
możności działania. Istotą prawa do sądu jest dostęp strony do sądu w celu obrony jej praw. Prawo to strona
może zostać zrealizowane także w przypadku skierowania sprawy do rozpoznania na posiedzeniu
niejawnym, o ile odbywa się ono na podstawie obowiązujących przepisów prawa i przy zagwarantowaniu
stronie możliwości przedstawienia stanowiska w sprawie. W celu zachowania prawa do rzetelnego procesu
sądowego podczas stanu epidemii sąd powinien więc powiadomić strony o posiedzeniu niejawnym
i umożliwić im zajęcia stanowiska w formie pisemnej. NSA podkreślił również znaczenie sprawnego
funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Skoro skarżąca oczekiwała na rozpoznanie sprawy już od 2,5 roku, to nie
było podstaw do oczekiwania na zakończenie stanu epidemii lub wyposażenie NSA i stron w oprzyrządowanie
techniczne umożliwiające przeprowadzenie rozprawy zdalnej.
Wyrok NSA z 12.4.2022 r., II OSK 1652/21,

NSA uznał, że ograniczenie jawności postępowania podczas stanu epidemii nie stanowi pozbawienia stron możliwości obrony praw. Sąd nie jest związany żądaniem strony o przeprowadzenie rozprawy, co potwierdził w wyroku z 9.3.2021 r. NSA podkreślił konieczność zachowania prawa do rzetelnego procesu, uwzględniając sytuacje wyjątkowe, takie jak stan zagrożenia epidemicznego.