Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną a nałożone kary pieniężne
Publikacja omawia problem przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną w kontekście nałożonych kar pieniężnych na osoby fizyczne. Przekształcenie to nie powoduje przejścia obowiązku zapłacenia kar na nową spółkę jawną, co ma istotne znaczenie w postępowaniu administracyjnym. Autor analizuje kwestie odpowiedzialności i konsekwencje prawne tego procesu.
Tematyka: spółka cywilna, spółka jawna, kary pieniężne, przekształcenie, odpowiedzialność, wspólnicy, postępowanie administracyjne, GryHazardU, NSA, wyrok
Publikacja omawia problem przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną w kontekście nałożonych kar pieniężnych na osoby fizyczne. Przekształcenie to nie powoduje przejścia obowiązku zapłacenia kar na nową spółkę jawną, co ma istotne znaczenie w postępowaniu administracyjnym. Autor analizuje kwestie odpowiedzialności i konsekwencje prawne tego procesu.
W rozpoznanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją wymierzenia kar pieniężnych osobom fizycznym, które prowadziły działalność w formie spółki cywilnej, i którym przypisano odpowiedzialność za delikt z art. 89 ust. 1 pkt 2 GryHazardU. Orzeczone kary nie stanowią jednak majątku wspólnego wspólników, zezwoleń, koncesji ani ulg, o których mowa w art. 553 § 2 KSH, dlatego przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną nie spowodowało przejścia obowiązku zapłacenia kar na powstałą w wyniku przekształcenia spółkę jawną. W konsekwencji nie mogła ona stać się stroną postępowania administracyjnego, prowadzonego w przedmiocie nałożenia kary na osoby fizyczne, będące wspólnikami spółki cywilnej. Stan faktyczny NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku WSA w Rzeszowie z 4.10.2018 r., II SA/Rz 658/18, , w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie w przedmiocie kary pieniężnej za urządzanie gier na automacie poza kasynem gry. Skarga kasacyjna została oddalona. W sprawie tej WSA oddalił skargę na decyzję w przedmiocie kary pieniężnej za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry. W trakcie kontroli przeprowadzonej przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w Krośnie 31.10.2015 r. stwierdzono, że w pomieszczeniach lokalu znajdują się dwa automaty do gier, które nie posiadały poświadczenia rejestracji. Ustalono, że właścicielem przedmiotowych urządzeń jest Spółka, która wydzierżawiła część powierzchni lokalu i wstawiła tam ww. urządzenie. W następstwie przeprowadzonego eksperymentu stwierdzono, że wskazany wyżej automat jest urządzeniem elektronicznym, umożliwiającym rozgrywki, w wyniku których grający ma możliwość uzyskania wygranych pieniężnych oraz rzeczowych w postaci punktów umożliwiających przedłużenie gry. Przebieg tych gier ma zaś charakter losowy, a uzyskiwane wyniki są nieprzewidywalne i niezależne od grających. Powyższe ustalenia potwierdziło badanie urządzenia, przeprowadzone przez Laboratorium Izby Celnej w Przemyślu. W postępowaniu ustalono także szczegółowe powiązania różnych podmiotów w zorganizowanej działalności gospodarczej. Naczelnik Urzędu Celnego wszczął z urzędu wobec Skarżących, wspólników spółki cywilnej, postępowanie w sprawie wymierzenia im kary pieniężnej i następnie wymierzył im solidarnie karę pieniężną w wysokości 12 tys. zł z tytułu urządzania gier poza kasynem. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Rzeszowie utrzymał w mocy powyższą decyzję. Sąd I instancji oddalił złożoną na nią skargę. Wskazał, że podziela stanowisko Organu odwoławczego, który stwierdził, że z uwagi na brak zdolności prawnej spółka cywilna nie była stroną postępowania w sprawie wymierzenia kary pieniężnej z tytułu urządzania gier na automatach poza kasynem. Postępowanie to od początku prowadzone było w stosunku do Skarżących (osób fizycznych) i zakończyło się wymierzeniem im, jako wspólnikom spółki cywilnej, solidarnie kary pieniężnej. W tej sytuacji przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną pozostało bez wpływu na stronę procesową rozpatrywanej sprawy. Skoro więc spółka cywilna nie miała zdolności prawnej na gruncie prawa administracyjnego, nie mogła zostać na nią nałożona kara na podstawie art. 89 ust. 1 pkt. 2 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 888; dalej: GryHazardU). Kara ta została prawidłowo nałożona na wspólników i to oni byli stronami postępowania prowadzonego w tym przedmiocie. Stanowisko NSA Jeden z zarzutów skargi kasacyjnej dotyczył konsekwencji przekształcenia spółki cywilnej Skarżących w spółkę jawną. Autor skargi kasacyjnej podniósł bowiem, że w rozpoznanej sprawie stroną postępowania i adresatem rozstrzygnięć w sprawie wymierzenia kar za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry nie powinni być Skarżący, ale spółka jawna, powstała z przekształcenia spółki cywilnej na mocy art.26 § 5 KSH. NSA tego stanowiska nie podzielił. Zgodnie z art. 26 § 4 KSH spółka, o której mowa w art. 860 KC (spółka cywilna), może być przekształcona w spółkę jawną, a stosownie do art. 860 § 5 KC - z chwilą wpisu do rejestru. Spółce tej przysługują wszystkie prawa i obowiązki, stanowiące majątek wspólny wspólników. Stosownie do mającego odpowiednie zastosowanie przepisu art. 553 § 2 i 3 KSH spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały jej przyznane przed przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowią inaczej, a wspólnicy spółki przekształcanej uczestniczący w przekształceniu stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej. W rozpoznanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją wymierzenia kar pieniężnych osobom fizycznym, które prowadziły działalność w formie spółki cywilnej, i którym przypisano odpowiedzialność za delikt z art. 89 ust. 1 pkt. 2 GryHazardU. Orzeczone kary nie stanowią jednak majątku wspólnego wspólników, ani zezwoleń, koncesji oraz ulg, o których mowa w art. 553 § 2 KSH, dlatego przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną nie spowodowało przejścia obowiązku zapłacenia kar na powstałą w wyniku przekształcenia spółkę jawną. W konsekwencji spółka jawna nie mogła stać się stroną postępowania administracyjnego, prowadzonego w przedmiocie nałożenia kary na osoby fizyczne, będące wspólnikami spółki cywilnej. Jest ona umownym stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze obligacyjnym, na mocy którego wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w sposób oznaczony, i co do zasady nie może być podmiotem praw i obowiązków. W GryHazardU brak jest unormowań, na podstawie których można byłoby konstruować odrębną i samoistną podmiotowość spółki cywilnej dla celów tej ustawy, w tym kształtujących odpowiedzialność za delikt administracyjny z art. 89 GryHazardU. Źródłem odpowiedzialności, o której mowa w przywołanym przepisie prawa, są okoliczności natury obiektywnej, tj. naruszenie przez osoby fizyczne (wspólników spółki cywilnej) warunków urządzania gier na automatach w rozumieniu GryHazardU. Za brakiem następstwa prawnego w odniesieniu do obowiązku obciążenia karą pieniężną przemawia więc również charakter prawny tego obowiązku, gdyż jest to sankcja administracyjna za naruszenie zakazów przewidzianych w przywołanej ustawie, która może być stosowana (wyłącznie) wobec podmiotów naruszających sankcjonowane przepisy GryHazardU. O zasadności tego stanowiska, w nawiązaniu do argumentów prezentowanych w odniesieniu do pierwszej spośród omówionych kwestii spornych, trzeba wnioskować również na tej podstawie, że zasady odpowiedzialności muszą być stosowane według stanu faktycznego i prawnego z daty zaistnienia deliktu administracyjnego (czynu), za który odpowiedzialność ta może być przypisana i egzekwowana (por. wyroki NSA z 18.12.2019 r., II GSK 1089/18, ; z 23.8.2018 r., II GSK 1066/18, ; z 27.11.2018 r., II GSK 1540/18, ). Komentarz W omawianym orzeczeniu NSA odniósł się do kwestii sukcesji kar pieniężnych w sytuacji przekształcenia spółek. Reguły KSH dotyczące przejścia praw i obowiązków z decyzji (zezwoleń, koncesji) nie odnoszą się do decyzji sankcyjnych ściśle powiązanych z podmiotami, które dopuściły się naruszenia. W szczególności nie można w tym kontekście mówić o następstwie prawnym spółki jawnej względem spółki cywilnej (ściślej: jej wspólników). Wyrok NSA z 3.6.2022 r., II GSK 232/19,
NSA wskazał, że spółka jawna nie staje się automatycznie stroną postępowania karne, gdyż brak jest podstaw do przypisania kar administracyjnych spółce cywilnej. Orzeczenie to stanowi istotne wyjaśnienie dotyczące odpowiedzialności prawnej w kontekście przekształceń spółek i konsekwencji dla wspólników.