Odmowa umorzenia radcy prawnemu składek członkowskich
Radca prawny nie może zaskarżyć uchwały dotyczącej odmowy umorzenia składek członkowskich z powodu braku kognicji sądu administracyjnego. Sprawa dotyczyła wniosku o umorzenie składek za określone okresy z powodu trudnej sytuacji materialnej. Prezydium KRRP oraz WSA podjęły decyzje w sprawie umorzenia należności, argumentując konieczność zachowania zasad wewnętrznych samorządu radców prawnych.
Tematyka: radca prawny, umorzenie składek członkowskich, organy samorządu zawodowego, kognicja sądu administracyjnego, obowiązek płacenia składek, samorząd radców prawnych
Radca prawny nie może zaskarżyć uchwały dotyczącej odmowy umorzenia składek członkowskich z powodu braku kognicji sądu administracyjnego. Sprawa dotyczyła wniosku o umorzenie składek za określone okresy z powodu trudnej sytuacji materialnej. Prezydium KRRP oraz WSA podjęły decyzje w sprawie umorzenia należności, argumentując konieczność zachowania zasad wewnętrznych samorządu radców prawnych.
Radca prawny nie może zaskarżyć uchwały dotyczącej odmowy umorzenia składek członkowskich. Uchwały podejmowane przez organy samorządu zawodowego na podstawie regulaminów normujących sprawy wewnętrzne tych samorządów nie zostały objęte kognicją sądu administracyjnego – uznał Naczelny Sąd Administracyjny. Postępowanie przed organami samorządu radcowskiego L.L. wnioskiem z 26.6.2018 r. wniósł o umorzenie należności z tytułu składek członkowskich za okres od 1.7.2016 r. do 30.6.2018 r. oraz od 1.7.2018 r. do 1.9.2021 r. Radca prawny powołał się na trudną sytuację materialną związaną z pobieraniem świadczenia przedemerytalnego. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych odmówiła umorzenia składek członkowskich należnych za okres od 1.7.2016 r. do 30.6.2018 r. uznając, że L.L. nie wykazał braku możliwości ich spłaty. Fakt pobierania świadczenia przedemerytalnego nie pozbawia radcy prawnego możliwości uzyskania dochodów ze świadczenia pracy, a L.L. nie wykazał, że nie był w stanie podjąć zatrudnienia. Odnosząc się do składek należnych za okres od 1.7.2018 r. do 1.9.2021 r. Rada OIRP wskazała, że nie ma podstaw do umorzenia przyszłych należności, które co do zasady nie są wymagalne a ich wysokość nie jest znana. L.L. wniósł odwołanie, jednak Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych stwierdziło jego niedopuszczalność. Organ wskazał, że zaskarżona uchwała nie jest decyzją administracyjną w rozumieniu KPA i została podjęta na podstawie § 10 uchwały Krajowej Rady Radców Prawnych z 10.12.2010 r. Nr 7/VIII/2010 w sprawie wysokości składki członkowskiej i składki ubezpieczeniowej, zasad ich uiszczania i podziału oraz funduszy celowych Krajowej Rady Radców Prawnych (dalej: uchwała KRRP), która nie jest aktem prawa powszechnie obowiązującego. Akt ten jest uchwałą organu samorządu zawodowego radców prawnych mającą wyłącznie wymiar wewnętrzny. Prezydium KRRP podkreśliło, że obowiązek opłacania składek członkowskich jest obowiązkiem o charakterze cywilnoprawnym (zob. uchwała SN z 20.11.1987 r., III PZP 42/87, ). W konsekwencji uchwała Rady OIRP o umorzeniu lub odmowie umorzenia zaległych składek jest cywilnoprawnym oświadczeniem woli, które nie może być kwestionowane przez odwołanie do drugiej instancji na drodze właściwej dla procedury administracyjnej w sprawach związanych z wykonywaniem administracji publicznej. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie. W uzasadnieniu wskazano, że zgodnie z art. 60 pkt 6 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1166; dalej: RadPrU) do zakresu działania KRRP należy rozpatrywanie odwołań od uchwał rad OIRP. Żaden zaś przepis regulujący funkcjonowanie samorządu radcowskiego nie przewiduje jakiegokolwiek wyłączenia zasady dwuinstancyjności w sprawach z zakresu umorzenia należności z tytułu składki członkowskiej (zob. wyrok WSA w Warszawie z 26.2.2010 r., VI SA/Wa 421/09, ). Wyłączenie dwuinstancyjności postępowania w odniesieniu do uchwały rady OIRP w przedmiocie umorzenia należności z tytułu składki członkowskiej, naruszałoby zarówno art. 78 Konstytucji RP oraz art. 15 KPA w zw. z art. 127 § 1 KPA, a także przepisy RadPrU. Funkcje samorządu radców prawnych Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że samorząd radców prawnych w ramach realizacji zadań ze sfery władztwa państwowego posiada kompetencje do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków orzekając m.in. o nadawaniu uprawnień czy o odpowiedzialności zawodowej. Rozstrzygnięcia wydawane w tym zakresie stanowią akty administracyjne i podlegają zarówno kontroli instancyjnej prowadzonej w ramach samorządu radcowskiego, jak i zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Samorząd radców prawnych może również oddziaływać na swoich członków poprzez wydawanie przez jego organy aktów o charakterze wewnątrzkorporacyjnym, które dotyczą spraw bezpośrednio związanych z członkostwem, takich jak np.: reprezentowanie i ochrona interesów zawodowych członków, ustalanie zasad etyki zawodowej czy zarządzania majątkiem. Do postępowań korporacyjnych prowadzonych w ramach samorządów zawodowych w zakresie, w jakim nie wykonują władztwa państwowego, lecz pełnią funkcję zhierarchizowanego zrzeszenia członków reprezentującego ich interesy nie stosuje się przepisów KPA. Składki członkowskie NSA stwierdził, że ustawodawca nie wprowadził prawa do zaskarżenia do sądu administracyjnego każdej uchwały samorządu zawodowego, lecz tylko aktów o charakterze indywidualnym, władczym i jednostronnym, które zostały podjęte w sprawach z zakresu administracji publicznej. Nie dotyczy to aktów wewnątrzkorporacyjnych. W uzasadnieniu wyroku zaznaczono, że organizacja samorządowa sama zarządza swoimi sprawami finansowymi i decyduje o swoim majątku. Z przepisów RadPrU wynika obowiązkowa przynależność radców prawnych i aplikantów radcowskich do samorządu z czym łączy się obowiązek płacenia składki członkowskiej. Środki pochodzące z tych składek przeznaczane są na cele związane z działalnością samorządu i nie są danina publiczną a obowiązkiem wobec samorządu. W rezultacie sprawa dotycząca należności z tytułu składki członkowskiej wynikającej z przynależności radcy prawnego do samorządu jest sprawą cywilną w rozumieniu art. 2 § 1 KPC. W konsekwencji NSA stwierdził, że uchwała Rady OIRP w sprawie umorzenia należności z tytułu składek członkowskich nie jest aktem indywidualnym prawa powszechnie obowiązującego, a uchwałą organu samorządu zawodowego radców prawnych mającą wyłącznie wymiar wewnętrzny, korporacyjny. Uchwała ta oparta jest na pozaustawowym źródle prawa, czyli uchwale KRRP. Uniemożliwia to dokonanie kontroli uchwały OIRP poza strukturą samorządu zawodowego. Sąd I instancji dokonał zatem nieuprawnionego poszerzenia kognicji sądów administracyjnych na akty kierownictwa samorządu zawodowego radców prawnych, dotyczące kwestii niezwiązanych z wykonywaniem powierzonego im władztwa państwowego. Wyrok NSA z 12.4.2022 r., II GSK 1209/19,
Naczelny Sąd Administracyjny uznał uchwałę Rady OIRP za akt wewnętrzny, nie podlegający kontroli z zewnątrz, co potwierdził NSA. Kwestia składek członkowskich została sklasyfikowana jako sprawa cywilna, wykraczająca poza zakres kompetencji sądów administracyjnych. Wyrok NSA z 12.4.2022 r. potwierdził brak podstaw do zaskarżenia decyzji samorządu radców prawnych.