Sąd administracyjny ma obowiązek pouczać stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika

Sąd administracyjny ma obowiązek pouczać stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika, zwłaszcza jeśli uchybiła terminowi do dokonania czynności procesowej. NSA podkreśla, że sąd winien udzielać stronom niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych i ich konsekwencji, aby zapewnić prawidłowy tok postępowania.

Tematyka: Sąd administracyjny, pouczenia, profesjonalny pełnomocnik, termin procesowy, uzasadnienie wyroku, strona procesowa, postępowanie, NSA, pouczenia procesowe, przywrócenie terminu

Sąd administracyjny ma obowiązek pouczać stronę działającą bez profesjonalnego pełnomocnika, zwłaszcza jeśli uchybiła terminowi do dokonania czynności procesowej. NSA podkreśla, że sąd winien udzielać stronom niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych i ich konsekwencji, aby zapewnić prawidłowy tok postępowania.

Sąd administracyjny, wydając orzeczenie, w którym stwierdza, że strona występująca w sprawie bez
profesjonalnego pełnomocnika uchybiła terminowi do dokonania czynności procesowej, ma obowiązek
pouczyć ją o możliwości wniesienia wniosku o przywrócenie terminu.
Odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku
WSA wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym i doręczył odpis jego sentencji Skarżącemu. A.B. w ustawowym
terminie wniósł za pośrednictwem Poczty Polskiej wniosek o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia, adresując go do
Organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Kilka dni później Organ przekazał wniosek na Biuro Podawcze Sądu,
jednak nastąpiło to już po upływie terminu. Sąd I instancji odmówił sporządzenia uzasadnienia wyroku, wskazując, że
warunkiem zachowania 7-dniowego terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku oddalającego
skargę jest skierowanie w tym terminie wniosku do właściwego sądu. W przypadku złożenia wniosku za
pośrednictwem innego organu lub innego sądu ten powinien ją przekazać sądowi właściwemu. Wówczas
o zachowaniu terminu lub jego uchybieniu decyduje data nadania wniosku przez organ lub sąd do właściwego sądu.
Sąd musi precyzyjnie formułować pouczenia
NSA uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że Skarżący nie jest reprezentowany w postępowaniu
sądowoadministracyjnym przez profesjonalnego pełnomocnika. W pouczeniu Sądu I instancji, skierowanym do A.B.
przy doręczeniu odpisu sentencji wyroku, wskazano termin, w jakim należy złożyć wniosek o sporządzenie
uzasadnienia, ale nie wynika z niego do jakiego podmiotu należy skierować ten wniosek. Skarżący jako osoba
niemająca doświadczenia w postępowaniu sądowoadministracyjnym mógł przyjąć, że wniosek należy wnieść tak jak
skargę, czyli za pośrednictwem organu. W pouczeniu wskazano, że wniosek podlega opłacie na rachunek sądu, ale
nie można tego uznać za równoznaczne z informacją, iż wniosek ten składa się do sądu. NSA stwierdził, że wpis od
skargi też jest uiszczany na rachunek sądu, pomimo tego, że ten środek zaskarżenia wnosi się za pośrednictwem
organu.
Obowiązki sądu wobec strony działającej bez profesjonalnego pełnomocnika
NSA podkreślił, że zgodnie z art. 6 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU) sąd administracyjny w razie uzasadnionej
potrzeby udziela stronom występującym w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika niezbędnych pouczeń
co do czynności procesowych i skutków ich zaniedbań. Sąd nie ma obowiązku udzielania pouczeń co do
wszelkich możliwych zachowań, a obowiązek ten odnosi się do wskazówek i pouczeń celowych z punktu widzenia
prawidłowego dokonania danej czynności procesowej (zob. wyrok NSA z 7.9.2018 r., II OSK 1435/17, 
). W
rozumieniu tego przepisu potrzebną wskazówką jest taka, bez której strona byłaby pozbawiona wpływu na
toczące się postępowanie i nie mogłaby realizować swoich uprawnień, przez co pozbawiona byłaby prawa do
sądu. Sąd winien pouczać stronę zarówno o skutkach prawnych czynności procesowych, które na danym etapie
postępowania powinna ona podjąć, jak i skutkach prawnych niedokonania tych czynności w ogóle lub w określonym
zakresie (zob. postanowienie NSA z 2.3.2022 r., I OZ 39/22, 
; postanowienie NSA z 21.3.2018 r., I GZ 28/18,
).
NSA podkreślił, że w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd nie wskazał A.B., że choć wniosek wpłynął do
Sądu po upływie terminu, to Skarżący może skorzystać z instytucji wniosku o przywrócenie terminu do dokonania
uchybionej czynności. W uzasadnieniu zaznaczono też, że Skarżący wniósł o sporządzenie uzasadnienia wyroku
w terminie. Gdyby Organ szybciej przekazał wniosek do właściwego sądu, korzystając ze środków komunikacji
elektronicznej (ePUAP), to Sąd I instancji nie miałby podstaw do stwierdzenia uchybienia terminowi. W ocenie NSA
uzależnianie konstytucyjnie chronionego prawa do dwukrotnego rozpoznania sprawy przez sąd od szybkości
działania organu nie jest prawidłowe. Termin przekazania wniosku przez organ do właściwego sądu to
czynnik, na który skarżący nie ma żadnego wpływu.
W konsekwencji NSA zobowiązał Sąd I instancji do ponownego rozpoznania wniosku Skarżącego o sporządzenie
uzasadnienia wyroku z uwzględnieniem, że strona nie jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika
i powinna zostać poinformowana o możliwości wniesienia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia wniosku
o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Jednocześnie NSA pouczył A.B., że na wniesienie wniosku o przywrócenie





terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia ma 7 dni od doręczenia mu postanowienia NSA. We
wniosku Skarżący powinien wskazać okoliczności i przyczyny uchybienia terminu bez własnej winy.
Postanowienie NSA z 8.6.2022 r., II FZ 38/22







NSA zobowiązał Sąd I instancji do ponownego rozpoznania wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, uwzględniając brak profesjonalnego pełnomocnika strony. Sąd musi precyzyjnie formułować pouczenia, aby strona mogła właściwie uczestniczyć w postępowaniu.