Wielkoobszarowe tereny zdegradowane na celowniku ustawodawcy

Ministerstwo Klimatu i Środowiska pracuje nad projektem ustawy dotyczącej wielkoobszarowych terenów zdegradowanych, na których składowano odpady zagrażające środowisku i zdrowiu ludzi. Celem jest odzyskanie zanieczyszczonych terenów do ponownego zagospodarowania, obejmujące konkretną lokalizację, m.in. dawne zakłady chemiczne. Planowany termin przyjęcia projektu to III/IV kwartał 2022 r.

Tematyka: Ministerstwo Klimatu i Środowiska, ustawodawca, wielkoobszarowe tereny zdegradowane, odpady przemysłowe, zagrożenia środowiska, zagrożenia zdrowia, odzyskiwanie terenów, plan finansowy, dawne zakłady chemiczne, Główny Inspektor Ochrony Środowiska, rejestr terenów zdegradowanych

W Ministerstwie Klimatu i Środowiska trwają prace nad projektem ustawy o wielkoobszarowych terenach
zdegradowanych (UD312). Przedmiotem specustawy są tereny, na których w przeszłości składowano odpady
powodujące zagrożenia zarówno dla środowiska, jak i dla zdrowia, a nawet życia ludzi. Priorytetem jest
odzyskanie zanieczyszczonych terenów do ponownego zagospodarowania.
• Rozwiązania ujęte w ustawie obejmują kilka konkretnych lokalizacji, które zostaną wskazane w załączniku
do aktu. Takie rozwiązanie pozwoli sporządzić plan finansowy działań naprawczych;
• Omawiane problemy występują m.in. na terenach dawnych Zakładów Chemicznych „Zachem”
w Bydgoszczy, Zakładów Chemicznych „Organika-Azot” w Jaworznie, czy byłych Zakładów Chemicznych
„Tarnowskie Góry” w Tarnowskich Górach;
• Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to III/IV kwartał 2022 r.
Pomimo tego, że istnieją regulacje dotyczące właściwego składowania odpadów oraz ich usuwania z miejsc
zabronionych, to niejednokrotnie na terenie całego kraju sygnalizowane są problemy związane z zaleganiem
odpadów niebezpiecznych, które zostały zgromadzone w danych miejscach w przeszłości. Stwarzają one zagrożenie
zarówno dla środowiska, jak i dla ludzi. Mogą bowiem emitować substancje do wód powierzchniowych
i podziemnych, do powietrza, a także zanieczyszczać powierzchnię ziemi. Często wyegzekwowanie usunięcia lub
ograniczenia wpływu odpadów na środowisko jest utrudnione, gdyż zanieczyszczenie nastąpiło w przeszłości,
a tereny, na których się one znajdują, już dawno zmieniły swojego właściciela. Podejmowane działania legislacyjne
mają m.in. na celu uzasadnienie wstępu na określone tereny w celu usunięcia odpadów, a co się z tym wiąże –
nierzadko naruszenie prawa własności lub użytkowania wieczystego.
Główne cele specustawy
Przede wszystkim ustawa ma na celu wprowadzenie instrumentów prawnych, które umożliwią rozpoznanie,
przygotowanie i ocenę skali problemów związanych z ograniczaniem wpływu na środowisko i zdrowie ludzi
wielkoobszarowych terenów zdegradowanych. Drugim etapem działań ma być usunięcie lub ograniczenie
negatywnego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi wielkoobszarowych terenów zdegradowanych,
w tym eliminację lub zabezpieczenie odpadów stwarzających zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi oraz
oczyszczenie zanieczyszczonych terenów celem późniejszego zagospodarowania. Jeśli to możliwe, ostatni etap ma
stanowić przywrócenie wielkoobszarowych terenów zdegradowanych do ponownego wykorzystania lub
przygotowania do pełnienia nowych funkcji.
Wielkoobszarowy teren zdegradowany
Art. 2 projektowanej ustawy wprowadza elementy, jakimi charakteryzuje się wielkoobszarowy teren zdegradowany.
Oprócz jego wielkości i objęcia zanieczyszczaniem powierzchni przynajmniej 10 ha, na tym terenie lub jego części
musi występować składowisko historycznych odpadów przemysłowych lub miejsce gromadzenia historycznych
odpadów przemysłowych, a także istotne zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, które zostało odrębnie
zdefiniowane przez przepisy ustawy z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973).
Składowisko historycznych odpadów przemysłowych to składowisko odpadów pochodzących z działalności dawnego
państwowego zakładu przemysłowego, na którym deponowano odpady przed 1.10.2001 r.
Szczegółowe regulacje
Zgodnie z projektem ustawy Główny Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi rejestr zidentyfikowanych
wielkoobszarowych terenów zdegradowanych. Wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miasta mają obowiązek
przekazywania GIOŚ informacji na temat tych terenów.
Na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym wykonanie projektu poprawy stanu środowiska spoczywa na wójcie,
burmistrzu lub prezydencie miasta, zaś decyzje administracyjne w tej sprawie wydaje starosta.
Projekt ustawy wyznacza szereg obowiązków oraz uprawnień dotyczących wielkoobszarowych terenów
zdegradowanym odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta:
• Ocena stanu środowiska;
• Podjęcie działań mających na celu poprawę stanu środowiska;



• Przygotowanie projektu poprawy stanu środowiska oraz sporządzenie wykazu nieruchomości, których zajęcie jest
konieczne do jego wykonania;
• Wydanie decyzji w sprawie poprawy stanu środowiska oraz zgodnych z nią decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości
lub zezwolenia na ich czasowe zajęcie;
• Objęcie posiadania odpadów zgromadzonych na wywłaszczonej lub czasowo zajętej nieruchomości;
• Posiadanie pierwszeństwa w pozyskaniu nieruchomości będącej przedmiotem postępowania egzekucyjnego, na
której ma być wykonywany projekt;
• Zapewnienie funkcjonowania instalacji i urządzeń ochrony środowiska, które powstały w związku z wykonywaniem
projektu poprawy stanu środowiska;
• Obowiązek zabezpieczenia terenu poprzez ogrodzenie, prowadzenie wizyjnego systemu kontroli lub ograniczenie
jego sposobu użytkowania, jeżeli jest to konieczne z uwagi na ochronę zdrowia ludzi;
• Uprawnienie do nałożenia na adresata niewykonanej decyzji administracyjnej, która została uchylona decyzją
o poprawie stanu środowiska na wielkoobszarowym terenie zdegradowanym, obowiązku zwrotu kosztów wykonania
projektu poprawy stanu środowiska na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Projekt ustawy zakazuje sprzedaży przejętych nieruchomości do momentu zakończenia wykonywania projektu
poprawy stanu środowiska oraz w przypadku funkcjonowania na danej nieruchomości instalacji ochrony środowiska,
do czasu, gdy jej funkcjonowanie jest konieczne dla zachowania właściwego stanu środowiska.

Projektowane rozwiązania mają na celu identyfikację, ocenę i ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko i zdrowie ludzi na obszarach zdegradowanych. Ustawa przewiduje usuwanie odpadów, oczyszczenie terenów i przywrócenie ich do użytkowania. Główne cele to wprowadzenie instrumentów prawnych oraz działania mające na celu poprawę stanu środowiska i zdrowia ludzi na obszarach zdegradowanych.