Uznawanie kwalifikacji zawodowych
Publikacja omawia zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście dyrektywy 2005/36/WE oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przedstawiono przypadek fińskiej obywatelki, której wniosek o wykonywanie zawodu psychoterapeuty został oddalony ze względu na wątpliwości dotyczące równoważności jej dyplomu. Trybunał Europejski podkreślił konieczność obiektywnej analizy porównawczej kwalifikacji oraz możliwość zakwestionowania dyplomu wydanego w innym państwie członkowskim w przypadku poważnych wątpliwości.
Tematyka: uznawanie kwalifikacji zawodowych, dyrektywa 2005/36/WE, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, TSUE, dyplom zawodowy, psychoterapeuta, równoważność kwalifikacji, organ państwa członkowskiego, ochrona zdrowia publicznego
Publikacja omawia zasady uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej, szczególnie w kontekście dyrektywy 2005/36/WE oraz Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Przedstawiono przypadek fińskiej obywatelki, której wniosek o wykonywanie zawodu psychoterapeuty został oddalony ze względu na wątpliwości dotyczące równoważności jej dyplomu. Trybunał Europejski podkreślił konieczność obiektywnej analizy porównawczej kwalifikacji oraz możliwość zakwestionowania dyplomu wydanego w innym państwie członkowskim w przypadku poważnych wątpliwości.
Co do zasady państwo członkowskie jest zobowiązane uznać dyplom uniwersytecki obywatela, uzyskany w innym państwie członkowskim, i zapewnić dostęp do zawodu regulowanego. Jedynie gdy okoliczności wskazują w sposób oczywisty na brak prawdziwości danego dyplomu, organ przyjmującego państwa może nie zezwolić wnioskodawcy na wykonywanie zawodu. Stan faktyczny A (fińska obywatelka) wystąpiła do fińskiego organu ds. zezwoleń (dalej: V) na podstawie dyplomu ukończenia trzeciego cyklu kształcenia w ramach „terapii ukierunkowanej na rozwiązania”, wydanego przez University of the West of England (dalej: UWE) w sprawie prawa do posługiwania się chronionym przez prawo fińskie tytułem zawodowym „psychoterapeuty”. Rozpatrywane kształcenie odbywało się w UWE w Finlandii, w języku fińskim. Uczestnicy tego kształcenia przekazali V zastrzeżenia co do licznych jego braków. Powziąwszy wątpliwości co do równoważności rozpatrywanego kształcenia z wymogami przewidzianymi w fińskich przepisach dotyczących dostępu do zawodu psychoterapeuty i jego wykonywania, V oddaliła wniosek A. Stanowisko TS Trybunał uznał, że art. 13 ust. 2 dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 7.9.2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (Dz.Urz. UE L z 2005 r. Nr 255, s. 22) oraz art. 45 i 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE) należy interpretować w ten sposób, że wniosek o dostęp do zawodu regulowanego i zezwolenie na jego wykonywanie w przyjmującym państwie członkowskim, złożony na podstawie art. 13 ust. 2 dyrektywy 2005/36/WE przez osobę, która: 1) dysponuje dokumentem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji do wykonywania tego zawodu, wydanym w państwie członkowskim, w którym zawód ten nie jest regulowany; 2) nie spełnia wymogu dotyczącego wykonywania tego zawodu przez minimalny okres, o którym mowa w art. 13 ust. 2 dyrektywy 2005/36/WE, właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego musi ocenić w świetle art. 45 lub 49 TFUE. Trybunał przypomniał, że procedura analizy porównawczej powinna pozwolić organom przyjmującego państwa członkowskiego na obiektywne sprawdzenie, czy zagraniczny dyplom poświadcza, że jego posiadacz dysponuje wiedzą i kwalifikacjami, które są co najmniej równoważne, jeśli nie identyczne z tymi, które potwierdza dyplom krajowy. Ta ocena równoważności zagranicznego dyplomu musi zostać dokonana wyłącznie z uwzględnieniem poziomu wiedzy i kwalifikacji, których posiadanie, w świetle charakteru i czasu trwania studiów i związanego z nim szkolenia praktycznego, pozwala domniemywać dyplom u jego posiadacza. Procedura analizy porównawczej zakłada wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi do dokumentów poświadczających kwalifikacje zawodowe wydawanych przez każde z państw. W związku z tym organ przyjmującego państwa członkowskiego jest co do zasady zobowiązany uznać za prawdziwy dokument, taki jak w szczególności dyplom wydany przez organ innego państwa członkowskiego. Jednak w przypadku, gdy właściwy organ państwa członkowskiego ma poważne wątpliwości wykraczające poza zwykłe podejrzenia co do autentyczności lub wiarygodności dokumentu, organ lub instytucja wydająca są zobowiązane, na wniosek pierwszego organu, do ponownego zbadania zasadności danego dokumentu i, w razie potrzeby, do cofnięcia go (wyrok TSUE z 19.6.2003 r., Tennah-Durez, C-110/01, pkt 80, ). W przypadku, w którym właściwy organ państwa członkowskiego zwraca się do organu wydającego z konkretnymi elementami pozwalającymi sądzić, że dyplom nie odzwierciedla poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez jego posiadacza można domniemywać, organ wydający jest zobowiązany na mocy zasady lojalnej współpracy wyrażonej w art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 13; dalej: TUE), do ponownego zbadania w świetle tych elementów zasadności wydania danego dyplomu i w razie potrzeby - do cofnięcia go. Zdaniem TSUE wśród tych elementów mogą znajdować się informacje przekazywane zarówno przez osoby inne niż organizatorzy danego kształcenia, jak i przez organy innego państwa członkowskiego, działające w ramach swoich funkcji. Organ przyjmującego państwa jest co do zasady zobowiązany uznać za prawdziwy dokument, taki jak dyplom wydany przez organ innego państwa członkowskiego. N ie może (co do zasady) kwestionować poziomu wiedzy i kwalifikacji zawodowych, których nabycie przez jego posiadacza można domniemywać na podstawie tego dyplomu, w sytuacji gdy organ wydający ponownie zbadał zasadność wydania tego dyplomu w świetle wskazanych elementów, nie cofając go (wyrok C-110/01, pkt 79). Jedynie w drodze wyjątku właściwy organ przyjmującego państwa byłby uprawniony do kwestionowania poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez jego posiadacza można domniemywać na podstawie tego dyplomu. Trybunał stwierdził, że w sytuacji, gdyby okoliczności sprawy, które wystąpiły, tak jak w postępowaniu głównym, na terytorium przyjmującego państwa w sposób oczywisty wskazywały na brak prawdziwości dyplomu, wówczas to państwo nie może być zobowiązane do ich pominięcia (wyrok TSUE z 27.9.1989 r., van de Bijl, 130/88, pkt 25, 26). Nie można bowiem odmówić przyjmującemu państwu prawa do podjęcia środków mających na celu zapobieżenie wykorzystywaniu przez zainteresowanych swobód przepływu osób przewidzianych w TFUE do uchylania się od wymogów w zakresie kształcenia zawodowego, nałożonych na posiadaczy dyplomu krajowego (wyrok 130/88, pkt 26). W szczególności z orzecznictwa TSUE wynika, że ochrona zdrowia publicznego stanowi nadrzędny wzgląd interesu ogólnego, mogący uzasadniać środek krajowy ograniczający unijne swobody, z zastrzeżeniem, że jest on odpowiedni do osiągnięcia zamierzonego celu i nie wykracza poza to, co niezbędne (wyrok TSUE z 21.9.2017 r., Malta Dental Technologists Association i Reynaud, C-125/16, pkt 58, 59, ). Trybunał uściślił, że brak prawdziwości dyplomu jest oczywisty w szczególności wówczas, gdy nie budzi wątpliwości, że rzeczywisty program odbytego kształcenia różni się znacznie od programu kształcenia, wynikającego z danego dyplomu. Trybunał orzekł, że art. 45 i 49 TFUE w zw. z art. 4 ust. 3 TUE należy interpretować w ten sposób, że właściwy organ przyjmującego państwa członkowskiego, do którego wpłynął wniosek o zezwolenie na wykonywanie zawodu regulowanego w tym państwie, jest zobowiązany uznać za prawdziwy dyplom wydany przez organ innego państwa członkowskiego i, co do zasady, nie może kwestionować poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez wnioskodawcę można domniemywać na podstawie tego dyplomu. Jedynie w przypadku powzięcia poważnych wątpliwości, opartych na konkretnych elementach składających się na spójny łańcuch poszlak pozwalających sądzić, że dyplom, na który powołuje się wnioskodawca, nie odzwierciedla poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez wnioskodawcę można domniemywać na podstawie tego dyplomu, ten organ może zwrócić się do organu wydającego o ponowne zbadanie w świetle tych elementów zasadności wydania dyplomu, przy czym ten ostatni organ powinien w razie potrzeby go cofnąć. Wśród konkretnych elementów mogą znajdować się w stosownym przypadku w szczególności informacje przekazywane zarówno przez osoby inne niż organizatorzy danego kształcenia, jak i przez organy innego państwa członkowskiego, działające w ramach swoich funkcji. Gdy organ wydający ponownie zbadał w świetle tych elementów zasadność jego wydania, nie cofając go, jedynie w drodze wyjątku, w razie gdyby okoliczności danej sprawy wskazywały w sposób oczywisty na brak prawdziwości danego dyplomu, organ przyjmującego państwa może zakwestionować zasadność wydania tego dyplomu. Komentarz Z niniejszego wyroku należy wyciągnąć następujące wnioski. Po pierwsze, jeśli wnioskodawca nie spełnia warunków umożliwiających dostęp do zawodu regulowanego określonych w art. 13 ust. 2 dyrektywy 2005/36/WE, wniosek o ten dostęp i jego wykonywanie w przyjmującym państwie członkowskim należy oceniać w świetle postanowień TFUE, a mianowicie art. 45 i 49 TFUE. Po drugie TSUE wyjaśnił w prezentowanym wyroku, że w takim przypadku istnieją możliwości zakwestionowania przez organ państwa członkowskiego dyplomu wydanego przez organ innego państwa członkowskiego, uprawniającego do wykonywania zawodu regulowanego w państwie przyjmującym. Co do zasady obowiązuje reguła uznawania dyplomów wydanych w innych państwa członkowskich. Jednak z dotychczasowego orzecznictwa TSUE wynika, że nie ma ona charakteru absolutnego i organ przyjmującego państwa może zwrócić się do organu wydającego, powołując się na konkretne powiązane ze sobą okoliczności pozwalające sądzić, że dyplom, na który powołuje się wnioskodawca, nie odzwierciedla poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez jego posiadacza można domniemywać na podstawie tego dyplomu. W takiej sytuacji organ wydający jest zobowiązany do ponownego zbadania w świetle tych elementów zasadności wydania danego dyplomu i w razie potrzeby - do cofnięcia go. Gdyby jednak ten ostatni organ nie cofnął tego dyplomu, a okoliczności danej sprawy wskazywały w sposób oczywisty na brak prawdziwości takiego dyplomu, to jedynie w drodze wyjątku właściwy organ przyjmującego państwa byłby uprawniony do kwestionowania poziomu wiedzy i kwalifikacji, których nabycie przez jego posiadacza można domniemywać na podstawie tego dyplomu. Wyrok TSUE z 16.6.2022 r., w spr. Sosiaali- ja terveysalan lupa- ja valvontavirasto (Psychoterapeuci), C- 577/20,
Wyrok TSUE z 16.6.2022 r. w sprawie Sosiaali- ja terveysalan lupa- ja valvontavirasto (Psychoterapeuci) podsumowuje, że organ państwa członkowskiego może kwestionować dyplom wydany przez organ innego państwa w sytuacji oczywistego braku prawdziwości. Ochrona zdrowia publicznego stanowi priorytetową kwestię, uzasadniającą działania ograniczające swobody przepływu osób.