Paczkomat jest obiektem budowlanym

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że paczkomat, czyli automat przechowujący przesyłki, był obiektem budowlanym jeszcze przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. Sprawa dotyczyła stanowiska organów administracyjnych w kontekście konieczności uzyskania pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia w przypadku obiektów tymczasowych. WSA w Łodzi uchylił postanowienie i wskazał, że paczkomat jest obiektem budowlanym wymagającym decyzji o pozwoleniu na budowę, chyba że jest posadowiony na okres krótszy niż 180 dni. NSA podkreślił, że paczkomat został uznany za obiekt budowlany jeszcze przed nowelizacją przepisów.

Tematyka: Paczkomat, obiekt budowlany, prawo budowlane, decyzja administracyjna, postępowanie legalizacyjne, zasada proporcjonalności, Naczelny Sąd Administracyjny, postępowanie administracyjne, obiekty tymczasowe

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w świetle art. 29 ust. 2 pkt. 28 ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2351; dalej: PrBud), dodanego ustawą z 13.2.2020 r. o zmianie ustawy - Prawo
budowlane oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 471; dalej: ZmPrBud20), paczkomat, czyli
automat przechowujący przesyłki, był obiektem budowlanym także przed wejściem w życie ustawy
nowelizującej.
Postępowanie administracyjne
D.B. zwrócił się do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w T. o sprawdzenie legalności budowy
paczkomatu na działce położonej obok jego nieruchomości. T.B., właściciel sąsiedniej nieruchomości, oświadczył, że
nie uzyskał żadnych pozwoleń na budowę i lokalizację paczkomatu. Organ I instancji uznał, że paczkomat wymagał
uzyskania pozwolenia na budowę, stosownie do art. 28 ust. 1 PrBud. W rezultacie Organ wstrzymał prowadzenie
robót budowlanych i zobowiązał T.B. do zabezpieczenia terenu oraz przedstawienia niezbędnych dokumentów.
Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego w Ł. uchylił postanowienie Organu I instancji i umorzył postępowanie
administracyjne. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Organ II instancji wskazał, że paczkomat, czyli automatyczna
skrytka pocztowa do przechowywania, wysyłania oraz odbierania przesyłek, nie jest obiektem budowlanym ani
urządzeniem technicznym, a jej wykonanie nie stanowi robót budowlanych. PrBud nie normuje procesu wytwarzania
paczkomatu, zatem jego posadowienie nie wymagało uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę ani zgłoszenia
właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej.
Stanowisko WSA
WSA w Łodzi uwzględnił skargę D.B. i uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że
generalną zasadą rządzącą procesem budowlanym jest konieczność uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę
bądź też zgłoszenie właściwemu organowi zamiaru podjęcia inicjatywy budowlanej przy braku sprzeciwu organu
w określonym czasie, jeszcze przed rozpoczęciem budowy. W ocenie Sądu paczkomat to tymczasowy obiekt
budowlany, o którym mowa w art. 3 pkt. 5 PrBud, w odniesieniu do którego istotne jest ustalenie zamiaru inwestora
w jego posadowieniu. W zależności więc od tych ustaleń obiekt tymczasowy może wymagać zgłoszenia, jeżeli
spełnione zostały warunki określone w art. 29 ust. 1 pkt. 12 w zw. z art. 30 ust. 1 pkt. 1 PrBud, czyli jeśli obiekt ten
jest niepołączony trwale z gruntem i przewidziany do rozbiórki lub przeniesienia w inne miejsce w terminie
określonym w zgłoszeniu, ale nie później niż przed upływem 180 dni od dnia rozpoczęcia budowy. Wszystkie inne
obiekty tymczasowe, które nie spełniają tych warunków, a które np. w zamiarze inwestora mają funkcjonować dłużej
niż ustawowo wskazane 180 dni, wymagają uzyskania pozwolenia na budowę. Sąd stwierdził, że paczkomat jest
budowlą w rozumieniu przepisów PrBud, a w konsekwencji wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę. Jeśli
jednak inwestor wykaże, że jest to obiekt posadowiony na okres nie dłuższy niż 180 dni, wówczas zobligowany jest
zgłosić zamiar jego budowy.
Zakres stosowania PrBud
NSA oddalił skargę kasacyjną T.B. Jak wskazano w uzasadnieniu, PrBud normuje działalność obejmującą
sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, oraz określa zasady działania
organów administracji publicznej w tych dziedzinach. Jeśli więc przedmiot stworzony przez człowieka nie
jest obiektem budowlanym, to nie stosuje się do niego przepisów PrBud. Po wydaniu wyroku przez WSA
w Łodzi, nowelizując art. 29 PrBud, w art. 29 ust. 2 pkt. 28 PrBud ustawodawca jednoznacznie stwierdził, że
paczkomat należy uznać za obiekt budowlany, którego budowa nie wymaga decyzji o pozwoleniu na budowę oraz
zgłoszenia, o którym mowa w art. 30 PrBud, o ile nie jest on wyższy niż 3 metry. NSA podkreślił, że już w chwili
wydania rozstrzygnięcia przez Organ I instancji w świetle definicji budowli nie było wykluczone uznanie za obiekt
budowlany urządzeń technicznych, które nie mają wiele wspólnego z obiektem budowlanym w potocznym znaczeniu
tego słowa, np. parkometrów z własnym zasilaniem czy szaf i słupków telekomunikacyjnych. W konsekwencji NSA
uznał, że w świetle art. 29 ust. 2 pkt. 28 PrBud paczkomat był obiektem budowlanym także przed 19.9.2020 r.
NSA stwierdził, że w ZmPrBud20 brak jest przepisów przejściowych, które regulowałyby sytuację prawną
paczkomatów, które zostały postawione przed wejściem jej w życie. W konsekwencji organ administracji w razie
ustalenia, że budowa spornego paczkomatu wymagała pozwolenia na budowę lub zgłoszenia, powinien zastosować
przepisy PrBud w brzmieniu sprzed 19.9.2020 r. W związku z tym powinno zostać przeprowadzone postępowanie
legalizacyjne, które przewiduje nałożenie na inwestora szeregu obowiązków, w tym przedłożenie projektu
budowlanego albo projektu zagospodarowania działki oraz uiszczenia opłaty legalizacyjnej.
Stosowanie zasady proporcjonalności w postępowaniu administracyjnym

W ocenie NSA organ powinien jednak uwzględnić, że w obecnym stanie prawnym budowa takiego paczkomatu, jaki
jest przedmiotem tej sprawy, nie wymaga ani pozwolenia na budowę, ani zgłoszenia. W konsekwencji nałożenie
wskazanych wyżej obowiązków w świetle obecnie obowiązującego prawa może wywoływać wątpliwości
w kontekście zasady proporcjonalności, określonej w art. 31 Konstytucji RP. NSA podkreślił, że obecny stan
prawny, mimo że nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę i zgłoszenia w odniesieniu do paczkomatów
o wysokości nieprzekraczającej 3 metrów, to pozwala na ocenę zgodności ich usytuowania z przepisami
i ewentualnej oceny, czy nie zagrażają one bezpieczeństwu ludzi, mienia i środowiska (zob. uchwała NSA
z 3.10.2016 r., II OPS 1/16,
). Zatem wartości wymienione w art. 31 ust. 3 Konstytucji, takie jak ochrona
środowiska czy prawa innych osób, zagrożone przez postawienie paczkomatu o wysokości nieprzekraczającej 3
metrów niezgodnie z przepisami, mogą być chronione bez konieczności nakładania na inwestora takich ciężarów jak
przedłożenie projektu budowlanego i uiszczenie opłaty legalizacyjnej.
NSA wskazał, że w obecnym stanie prawnym podstawę do uwzględnienia w postępowaniu administracyjnym
zasady proporcjonalności daje art. 8 § 1 KPA, zgodnie z którym organy administracji publicznej prowadzą
postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami
proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. W konsekwencji Organ II instancji po ustaleniu, że
paczkomat, którego dotyczy sprawa, został wybudowany bez wymaganego w chwili jego budowy pozwolenia na
budowę albo zgłoszenia, ale jego usytuowanie nie narusza żadnych przepisów prawa, w tym prawa miejscowego,
a także nie powoduje zagrożenia bezpieczeństwa ludzi, mienia lub środowiska, powinien wydać rozstrzygnięcie,
stosując art. 8 § 1 KPA. Organ zobowiązany jest zatem dokonać wykładni i zastosować przepisy PrBud dotyczące
legalizacji samowolnie postawionych obiektów budowlanych z uwzględnieniem zasady proporcjonalności -
w szczególności w ten sposób, aby nie nakładać na inwestora obowiązków, które w świetle obecnie obowiązujących
przepisów nie są niezbędne.
Wyrok NSA z 5.5.2022 r., II OSK 1376/19,

NSA uznał, że paczkomat należy traktować jako obiekt budowlany, jednakże w obecnej sytuacji prawnej nie wymaga on pozwolenia na budowę ani zgłoszenia. W związku z zasadą proporcjonalności organy administracyjne powinny postępować w sposób budzący zaufanie uczestników, uwzględniając, że paczkomaty do 3 metrów wysokości nie stanowią zagrożenia, a nałożenie dodatkowych obowiązków może być nieuzasadnione.