Zarzut nieprawidłowego sporządzenia uzasadnienia wyroku przez sąd administracyjny

Uzasadnienie wyroku przez sąd administracyjny odgrywa kluczową rolę w procesie sądowym, umożliwiając prześledzenie toku rozumowania sądu i poznanie racji stojących za wydaniem rozstrzygnięcia. W przypadku naruszenia art. 141 § 4 PostAdmU przez brak jednoznacznego uzasadnienia, kontrola kasacyjna orzeczenia może być uniemożliwiona. Analiza stanu faktycznego i prawnego oraz przyczyn, które doprowadziły do wydania wyroku, stanowi istotny element procesu sądowego.

Tematyka: uzasadnienie wyroku, sąd administracyjny, art. 141 § 4 PostAdmU, kontrola kasacyjna, naruszenie przepisów procesowych, rola uzasadnienia, przejrzystość postępowania

Art. 141 § 4 PostAdmU można naruszyć wtedy, gdy uzasadnienie orzeczenia nie pozwala jednoznacznie
ustalić przesłanek, jakimi kierował się WSA, podejmując zaskarżone orzeczenie, a wada ta wyklucza kontrolę
kasacyjną orzeczenia lub brak jest uzasadnienia któregokolwiek z rozstrzygnięć sądu. Uzasadnienie sądu
powinno pozwalać na prześledzenie toku rozumowania sądu i poznanie racji, które stały u podstaw wydania
rozstrzygnięcia. Szczególne znaczenie, jakie przypisuje się uzasadnieniu wyroku wynika z tego, że stanowi
ono odzwierciedlenie dokonania przez sąd administracyjny oceny działania organu administracji publicznej.
Treść uzasadnienia wyroku powinna zatem potwierdzać proces badania przez sąd, czy w przedmiotowej
sprawie organ administracji pozostawał w bezczynności i przewlekle prowadził postepowanie.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał sprawę ze skargi kasacyjnej Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego (dalej: WINB) od
wyroku WSA w Gliwicach z 1.10.2021 r., II SAB/Gl 68/21,
, w sprawie ze skargi na bezczynność
i przewlekłość WINB w przedmiocie rozpoznania zażalenia w kwestii odmowy wszczęcia postępowania. Omawianym
wyrokiem NSA uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA.
W sprawie tej WSA w Gliwicach stwierdził, że Organ dopuścił się bezczynności i przewlekłości postępowania.
W uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji wskazał na poczynione wybiórczo ustalenia faktyczne.
W merytorycznym uzasadnieniu wyroku WSA wskazał, że warunkiem dopuszczalności skargi jest uprzednie
wyczerpanie środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym
w sprawie - art. 52 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 329; dalej: PostAdmU. W przypadku skargi na bezczynność i przewlekłe prowadzenie postępowania
niezbędne jest obecnie złożenie ponaglenia, o czym stanowi art. 37 § 3 KPA. Dopiero po wyczerpaniu wskazanego
trybu strona może wnieść skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania. Następnie WSA
zacytował art. 53 § 2b PostAdmU i art. 37 § 1 KPA. Wyjaśnił, co należy rozumieć pod pojęciem „przewlekłości
postępowania”, i kiedy wprowadzono je do PostAdmU. Następnie wnikliwie odniósł się do postępowania
prowadzonego przez Organ I instancji w trybie art. 61a KPA, podając brzmienie tego przepisu, i objaśnił, kiedy został
on dodany do KPA. WSA w Gliwicach stwierdził, że nie budzi wątpliwości, że doszło do bezczynności, ponieważ
rozstrzygnięcia nie wydano terminowo, bez zbędnej zwłoki. Dodatkowo postępowanie prowadzone było przewlekle.
Sprawa przed WINB trwała zbyt długo. WINB procedował przewlekle, przekraczając terminy załatwienia sprawy,
wyznaczone w art. 35 § 1-3 KPA. Przekroczenie nie było jednak bardzo znaczne.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył WINB, zarzucając m.in. naruszenie art. 141 § 4 PostAdmU poprzez
sporządzenie uzasadnienia wyroku w sposób lakoniczny, nie pozwalający odtworzyć sposobu rozumowania Sądu
I instancji i ustalenie przesłanek, które doprowadziły do wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano m.in., że analiza stanu prawnego prowadzi do wniosku, że Organ
odwoławczy nie był zobowiązany do wydania rozstrzygnięcia „bez zbędnej zwłoki”. Zgodnie z art. 35 § 3 KPA w zw.
z art. 144 KPA załatwienie sprawy w postępowaniu odwoławczym powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia
otrzymania odwołania. Oznacza to, że zarzut bezczynności można zasadnie postawić tylko organowi, który przy
wydaniu rozstrzygnięcia uchybił określonemu w ww. przepisie miesięcznemu terminowi. Zdaniem skarżącego
powołane regulacje jednoznacznie wskazują zasady prawne, ramy czasowe i procedurę rozpoznawania zażalenia.
Nie ma tu miejsca na jakiekolwiek uznanie, a ocena dochowania terminu jest uwarunkowana okolicznościami
podanymi w powołanych przepisach. Ponadto Organ odwoławczy dwukrotnie przedłużył termin załatwienia sprawy,
i wydając rozstrzygnięcie, zachował ten przedłużony termin, a więc w sprawie nie doszło do bezczynności.
W ocenie skarżącego kasacyjnie Organu nie można mu też zarzucić prowadzenia postępowania w sposób
przewlekły.
Stanowisko NSA
NSA uznał, że skarga zasługiwała na uwzględnienie. W sprawie zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 141 § 4
PostAdmU.

Przepis ten stanowi, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów
podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Jeżeli
w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, pisemne motywy
powinny ponadto obejmować wskazania co do dalszego postępowania. Art. 141 § 4 PostAdmU można naruszyć
wtedy, gdy uzasadnienie orzeczenia nie pozwala jednoznacznie ustalić przesłanek, jakimi kierował się WSA,
podejmując zaskarżone orzeczenie, a wada ta wyklucza kontrolę kasacyjną orzeczenia lub brak jest uzasadnienia
któregokolwiek z rozstrzygnięć sądu. Należy pamiętać, że uzasadnienie sądu powinno pozwalać na prześledzenie
toku rozumowania sądu i poznanie racji, które stały u podstaw wydania rozstrzygnięcia. W niniejszej sprawie
skarżący kasacyjnie Organ ma rację, twierdząc, że uzasadnienie wyroku Sądu wojewódzkiego jest lakoniczne i nie
pozwala odtworzyć sposobu rozumowania Sądu I instancji i ustalenie przesłanek, które doprowadziły do wydania
zaskarżonego rozstrzygnięcia.
Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było wyłącznie to, czy WINB, rozpatrując zażalenie na postanowienie
Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego (dalej: PINB), wykazał się działaniami noszącymi znamiona
bezczynności i przewlekłości w prowadzeniu tego postępowania. Natomiast dokonując oceny działania Organu
odwoławczego w omawianym wyżej zakresie, Sąd i instancji odniósł się bardziej do specyfiki instytucji odmowy
wszczęcia postępowania, uregulowanej w art. 61a § 1 KPA, w ramach której wydane zostało postanowienie PINB,
niż do istoty sprawy.
WSA w Gliwicach zupełnie pominął chronologię zdarzeń – to, że organ II instancji wezwał PINB do uzupełnienia akt
sprawy i poinformował skarżących w trybie art. 36 KPA o wyznaczeniu nowego terminu rozpoznania sprawy oraz to,
że nadesłano żądane dokumenty i organ zawiadomił o tym strony informując, że mogą się z nimi zapoznać.
Ponownie ustalono nowy termin rozpatrzenia sprawy i zawiadomiono o tym skarżących. WSA w ogóle nie wyjaśnił
dlaczego jego zdaniem WINB pozostawał w bezczynności i które z wymienionych czynności uznaje za pozorne,
zmierzające do celowego przedłużania postępowania. Objaśnienia w sprawie przewlekłości również w uzasadnieniu
wyroku zabrakło – nie wiadomo które działania były w zbyt dużym odstępie czasu, pozorowane, opieszałe. Za
wyjątkowo lapidarne należy uznać stwierdzenie sądu I instancji zawarte w uzasadnieniu: „Nie budzi wątpliwości, że
doszło do bezczynności ponieważ nie wydano rozstrzygnięcia terminowo, bez zbędnej zwłoki. Dodatkowo
postępowanie prowadzone było przewlekle. Sprawa przed WINB trwała zbyt długo”.
Powyższe okoliczności stanowią o uchybieniu art. 141 § 4 PostAdmU – analiza uzasadnienia wyroku nie pozwala na
prześledzenie toku rozumowania Sądu wojewódzkiego i motywów, jakimi kierował się, wydając zaskarżony skargą
kasacyjną wyrok, co uniemożliwiało dokonanie kasacyjnej kontroli trafności rozstrzygnięcia zawartego w sentencji
wyroku. Szczególne znaczenie, jakie przypisuje się uzasadnieniu wyroku wynika z tego, że stanowi ono
odzwierciedlenie dokonania przez sąd administracyjny oceny działania (braku działania) organu administracji
publicznej. Treść uzasadnienia wyroku powinna zatem potwierdzać proces badania przez sąd, czy Organ
administracji w przedmiotowej sprawie pozostawał w bezczynności i przewlekle prowadził postepowanie.

Komentarz
Omawiany wyrok NSA to przykład sprawy, w której zasadne może okazać się postawienie sądowi zarzutu naruszenia
przepisów procesowych w zakresie sporządzenia uzasadnienia wyroku. To sytuacja, w której uzasadnienie pozostaje
„obok” zagadnienia merytorycznego poddanego rozważaniom sądu. Zainteresowany poznaniem motywów
rozstrzygnięcia ma prawo oczekiwać, by pisemne uzasadnienie wyroku wskazywało precyzyjnie na każdy element
rozstrzygnięcia. Jeżeli uzasadnienie takich warunków nie spełnia, to skarżący nie ma pewności, że sąd właściwie
odkodował istotę problemu merytorycznego. Prawidłowo skonstruowane uzasadnienie daje rękojmię, że sąd
administracyjny dołożył należytej staranności przy podejmowaniu zaskarżonego rozstrzygnięcia (wyrok NSA
z 2.6.2022 r., I OSK 1915/21,
).

Wyrok NSA z 1.7.2022 r., II OSK 2788/21,

Wyrok NSA z 1.7.2022 r. wskazuje na istotność prawidłowego uzasadnienia wyroku sądowego, szczególnie w kontekście możliwości kasacyjnej kontroli orzeczenia. Brak jasnego i wyczerpującego uzasadnienia może prowadzić do uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia. Uzasadnienie wyroku jest kluczowym elementem zapewniającym przejrzystość i rzetelność działania sądów administracyjnych.