Odmowa prawa pobytu dla „innego członka rodziny”
Aby „innego członka rodziny” można było uznać za członka gospodarstwa domowego w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE, powinien on przedstawić dowód bliskiej i trwałej więzi z obywatelem Unii. W omawianym przypadku S. i A. mieszkali razem, ale nie zostało udowodnione, że S. był głową gospodarstwa domowego. TSUE wyjaśnił kryteria, jakie powinny być spełnione, aby „innego członka rodziny” uznać za członka gospodarstwa domowego obywatela Unii.
Tematyka: TSUE, interpretacja prawa, członek rodziny, gospodarstwo domowe, obywatel Unii, dowód więzi, przeprowadzka, sąd, decyzja minister, zgodność z prawem, Irlandia
Aby „innego członka rodziny” można było uznać za członka gospodarstwa domowego w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE, powinien on przedstawić dowód bliskiej i trwałej więzi z obywatelem Unii. W omawianym przypadku S. i A. mieszkali razem, ale nie zostało udowodnione, że S. był głową gospodarstwa domowego. TSUE wyjaśnił kryteria, jakie powinny być spełnione, aby „innego członka rodziny” uznać za członka gospodarstwa domowego obywatela Unii.
Aby „innego członka rodziny” można było uznać za członka gospodarstwa domowego w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE - obywatela Unii, któremu przysługuje prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim, powinien on przedstawić dowód bliskiej i trwałej więzi z tym obywatelem. Dowód ten powinien poświadczyć sytuację rzeczywistej zależności między tymi dwiema osobami oraz dzielenia przez nie wspólnoty życia domowego, która nie została stworzona w celu uzyskania prawa wjazdu i pobytu w tym państwie członkowskim. Stan faktyczny S. i A. urodzeni w Pakistanie są krewnymi. S. przeprowadził się do Zjednoczonego Królestwa i w 2013 r. uzyskał obywatelstwo brytyjskie. A. udał się do Zjednoczonego Królestwa w 2010 r. aby studiować. S. i A. mieszkali razem wraz z pozostałą rodziną aż do wyjazdu S. do Irlandii w 2015 r. A., którego wiza studencka wygasła w 2014 r., dołączył do S. w Irlandii, nie posiadając wizy. Mieszkali w tym samym lokalu. Następnie A. złożył do wniosek o wydanie dokumentu pobytowego, powołując się na zależność finansową od S. oraz na status członka rodziny będącego jednocześnie członkiem gospodarstwa domowego S. Wniosek ten został oddalony m.in. z tego powodu, że chociaż S i A mieszkali pod tym samym adresem, to jednak nie zostało wykazane, że S „był faktycznie głową tego gospodarstwa domowego w Zjednoczonym Królestwie” w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającej rozporządzenie (EWG) Nr 1612/68 i uchylającej dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 158, s. 77). Poprzez pytania prejudycjalne Sąd odsyłający zwrócił się o dokonanie wykładni tego pojęcia. Stanowisko TSUE Komisja Europejska podnosiła, że o ile art. 3 ust. 2 akapit 1 dyrektywy 2004/38/WE dotyczy ustawodawstwa krajowego, o tyle nie obejmuje on definicji osób, o których mowa w tym przepisie, lecz warunków, na jakich przyjmujące państwo członkowskie powinno ułatwiać wjazd i pobyt tych osób. Skoro ten przepis nie zawiera żadnego wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich, TSUE wskazał, że na potrzeby zdefiniowania pojęcia „wszelkich innych członków rodziny, którzy są członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii”, z wymogów zarówno jednolitego stosowania unijnego prawa, jak i zasady równości wynika, przepis ten należy interpretować w całej Unii w sposób autonomiczny i jednolity, z uwzględnieniem nie tylko zwykłego znaczenia użytych w nim wyrażeń, lecz także kontekstu, w jaki się wpisuje, oraz celów uregulowania, którego część stanowi (wyrok TSUE z 21.12.2011 r., Ziółkowski i Szeja, C-424/10 i C-425/10, pkt 32, , sprawy połączone). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE sformułowania użytego w jednej z wersji językowych unijnego przepisu nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu pierwszeństwa względem innych wersji językowych. Konieczność jednolitej wykładni i jednolitego stosowania każdego z przepisów prawa Unii wyklucza jego rozpatrywanie w jednej wersji językowej w oderwaniu od innych, lecz wymaga, aby był on interpretowany zgodnie z ogólną systematyką i celem uregulowania, którego część stanowi (wyrok TSUE z 25.2.2021 r., Bartosch Airport Supply Services, C-772/19, pkt 26, ). Trybunał wskazał, że o ile terminy użyte w niektórych wersjach językowych art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE – jak w wersjach językowych hiszpańskiej (viva con), włoskiej (convive) lub niderlandzkiej (inwonen) – mogą być interpretowane jako odnoszące się do zwykłego wspólnego zamieszkiwania pod jednym adresem, o tyle terminy użyte w innych wersjach językowych tego przepisu odnoszą się do życia domowego oraz wszelkich działań i spraw związanych ze wspólnotą życia rodzinnego w ramach tego samego ogniska rodzinnego, co oznacza coś więcej niż zwykłe dzielenie mieszkania lub tymczasowe wspólne zamieszkiwanie. Dotyczy to m.in. wersji językowych: angielskiej (household), francuskiej (ménage) i portugalskiej (comunhão de habitação). Językową wykładnię art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE, zgodnie z którą aby „inny członek rodziny” mógł zostać objęty tym przepisem, musi być związany z danym obywatelem Unii więzią oznaczającą coś więcej niż tylko wspólne zamieszkiwanie ze względu na zwykłą wygodę, zdaniem TSUE, potwierdza kontekst, w jaki wpisuje się ten przepis. Dwie pozostałe sytuacje, o których mowa w tym samym przepisie, odczytywane w świetle motywu 6 tej dyrektywy, odnoszą się bowiem do sytuacji zależności „innego członka rodziny” od obywatela Unii. Pierwsza z nich to sytuacja, w której ten inny członek rodziny pozostaje na utrzymaniu obywatela Unii, i dotyczy sytuacji zależności finansowej. Druga sytuacja, w której poważne względy zdrowotne ściśle wymagają osobistej opieki przez obywatela Unii nad „innym członkiem rodziny”, wyraźnie odnosi się do sytuacji zależności fizycznej. W tym kontekście sytuację rozpatrywaną w postępowaniu głównym, w której inny członek rodziny jest członkiem gospodarstwa domowego obywatela Unii, należy rozumieć w ten sposób, że obejmuje ona również sytuację zależności, tym razem opartej na istnieniu bliskiej i trwałej więzi osobistej między tymi dwiema osobami. Trybunał uznał, że powyższa wykładnia znajduje ponadto potwierdzenie w celu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE w świetle motywu 6. Polega on na tym, aby „utrzymać szeroko pojętą jedność rodziny” poprzez ułatwianie wjazdu i pobytu osób, które, choć nie należą do jednej z kategorii „członka rodziny” obywatela Unii, określonych w art. 2 ust. 2 dyrektywy 2004/38/WE, to jednak ze względu na szczególne okoliczności faktyczne utrzymują z tym obywatelem bliskie i trwałe więzi rodzinne - wyrok TSUE z 26.3.2019 r., SM (Dziecko umieszczone w algierskiej kafali), C-129/18, pkt 60, . W ocenie TSUE, aby „innego członka rodziny” można było uznać za członka gospodarstwa domowego – w rozumieniu art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE – obywatela Unii, któremu przysługuje prawo pobytu w przyjmującym państwie członkowskim, powinien on przedstawić dowód bliskiej i trwałej więzi z tym obywatelem, poświadczający sytuację rzeczywistej zależności między tymi dwiema osobami oraz dzielenia przez nie wspólnoty życia domowego, która nie została stworzona w celu uzyskania wjazdu i pobytu w tym państwie członkowskim (wyrok Rahman i in., pkt 38). Trybunał wyjaśnił, że aby ocenić istnienie takiej więzi, należy z pewnością wziąć pod uwagę stopień pokrewieństwa między obywatelem Unii a danym innym członkiem rodziny. Niemniej jednak, jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 40 i 41 opinii, należy również uwzględnić, stosownie do okoliczności właściwych dla każdego przypadku, bliskość danej relacji rodzinnej oraz wzajemność i intensywność więzi między tymi dwiema osobami. Trybunał wyjaśnił, że więź powinna być tego rodzaju, iż w przypadku, gdyby stało się niemożliwe, aby zainteresowany inny członek rodziny był członkiem gospodarstwa domowego obywatela Unii w przyjmującym państwie członkowskim, ucierpiałaby co najmniej jedna z tych dwóch osób. Trybunał uznał, że ważnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę przy ocenie istnienia trwałej więzi osobistej, jest także czas trwania wspólnoty życia domowego między obywatelem Unii a innym członkiem jego rodziny. Okres ten powinien móc zostać określony niezależnie od daty uzyskania statusu obywatela Unii. Z art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE, interpretowanego w świetle jej motywu 6 wynika bowiem, że w celu dokonania oceny trwałości więzi osobistej łączącej te dwie osoby należy uwzględnić nie tylko okres po uzyskaniu tego statusu, lecz również okres poprzedzający to uzyskanie. Reasumując, TSUE orzekł, że art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE należy interpretować w ten sposób, iż zawarte w tym przepisie pojęcie „wszelkich innych członków rodziny, którzy są członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii posiadającego pierwotne prawo pobytu”, oznacza osoby, które pozostają z tym obywatelem w relacji zależności opartej na ścisłych i trwałych więzach osobistych, powstałych wewnątrz tego samego ogniska rodzinnego w ramach wspólnoty życia domowego, wykraczającej poza zwykłe, czasowe wspólne zamieszkiwanie wynikające ze zwykłej wygody. Komentarz W niniejszym wyroku TSUE wyjaśnił, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie „wszelkich innych członków rodziny, którzy są członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii posiadającego pierwotne prawo pobytu”, zawarte w art. 3 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2004/38/WE. Niniejsza wykładnia ma szczególne znaczenie wobec odmiennego brzmienia tego przepisu w jego różnych wersjach językowych. Na podstawie interpretacji systemowej i celowościowej Trybunał trafnie przyjął, że aby „inny członek rodziny” został zakwalifikowany jako członek gospodarstwa domowego obywatela Unii, powinna istnieć zależność oparta na istnieniu bliskiej i trwałej więzi osobistej między tymi dwiema osobami. W uzasadnieniu niniejszego wyroku TSUE wyjaśnił, według jakich kryteriów należy weryfikować tę zależność. Na marginesie należy wskazać, że obywatel Unii, który pragnie kontynuować wspólne mieszkanie ze swoim krewnym, ma brytyjskie obywatelstwo. Ponieważ rozpatrywane okoliczności miały miejsce przed wystąpieniem Wielkiej Brytanii z Unii, irlandzki sąd (sąd odsyłający) będzie musiał - po wydaniu przez Trybunał wyroku – ocenić zgodność z prawem decyzji ministra oraz zweryfikować zgodność z prawem Unii ocen dokonanych w tej decyzji. W przypadku, gdyby irlandzkie władze zdecydowały się na wsteczne uprzywilejowanie pobytu A. w latach 2015– 2020, to zachowałby on prawo pobytu nawet po upływie okresu przejściowego na mocy art. 10 ust. 3 umowy o wystąpieniu. Wyrok TSUE z 15.9.2022 r., Minister for Justice and Equality (Krewny obywatela Unii będący obywatelem państwa trzeciego), C-22/21,
TSUE orzekł, że termin „wszelkich innych członków rodziny, którzy są członkami gospodarstwa domowego obywatela Unii” oznacza osoby utrzymujące z obywatelem Unii bliskie i trwałe więzi rodzinne. Wyrok ma istotne znaczenie w kontekście różnych wersji językowych przepisu. Irlandzki sąd będzie musiał zweryfikować zgodność decyzji ministra z prawem Unii po wyroku TSUE.