Odszkodowanie dla pasażerów LOTu

Tematyka: odszkodowanie dla pasażerów, LOT, rozporządzenie 261/2004, organy krajowe, środki przymusu, skargi, Trybunał Sprawiedliwości, ochrona praw pasażerów, egzekwowanie odszkodowań

Organ krajowy rozpatrujący indywidualną skargę pasażera linii lotniczych (którego lot był opóźniony) może
stosować środki wobec przewoźnika lotniczego, pozwalające mu przymusić tego przewoźnika do wypłaty
odszkodowania należnego pasażerowi, na mocy rozporządzenia 261/2004. Po warunkiem, że pasażer
i przewoźnik lotniczy mają możliwość wniesienia środka zaskarżenia do sądu.
Stan faktyczny
Ze względu na ponad trzygodzinne opóźnienie lotu z Nowego Jorku do Budapesztu pasażerowie zwrócili się do
węgierskiej inspekcji ochrony konsumentów, aby nakazała Polskim Liniom Lotniczym „LOT” S.A. (dalej: LOT) wypłatę
odszkodowania przewidzianego w art. 7 rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady
z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy
przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91
(Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1). Inspekcja stwierdziła naruszenie m.in. art. 7 ust. 1 lit. c) rozporządzenia
261/2004 i zobowiązała LOT do wypłaty odszkodowania w wysokości 600 EUR dla każdego zainteresowanego
pasażera. LOT uznał, że ta inspekcja nie ma kompetencji do nakazania wypłaty takiego odszkodowania i zaskarżył tę
decyzję.
Stanowisko TS
Z art. 16 ust. 1 rozporządzenia 261/2004 wynika, że każde państwo członkowskie jest zobowiązane do wyznaczenia
organu odpowiedzialnego za wykonywanie tego rozporządzenia w odniesieniu do lotów z lotnisk
znajdujących się na jego terytorium oraz lotów z krajów trzecich na te lotniska. Na tym organie spoczywa,
w razie konieczności, obowiązek podjęcia środków niezbędnych w celu zapewnienia przestrzegania praw
pasażerów. Art. 16 ust. 2 rozporządzenia 261/2004 stanowi, że każdy pasażer może wnieść do każdego organu,
wyznaczonego na podstawie ust. 1 tego artykułu, lub do każdego innego właściwego organu wyznaczonego przez
państwo członkowskie, skargę na naruszenie tego rozporządzenia, które miało miejsce na jakimkolwiek lotnisku
znajdującym się na terytorium państwa członkowskiego, lub dotyczącą jakiegokolwiek lotu z kraju trzeciego na
lotnisko znajdujące się na tym terytorium. Ze względu na treść tych przepisów Trybunał uznał, że skargi, o których
mowa w art. 16 ust. 2 rozporządzenia 261/2004, należy postrzegać raczej jako sygnały, które mają przyczynić się do
właściwego stosowania tego rozporządzenia w ogólności. Zatem w następstwie tych skarg, na ten organ nie
nakłada się obowiązku działania zmierzającego do urzeczywistnienia prawa każdego pasażera indywidualnie
do otrzymania odszkodowania (wyrok TS z 17.3.2016 r., Ruijssenaars i in., C-145/15,
i C-146/15,
,
EU:C:2016:187, pkt 31).
Odnosząc się do pojęcia „sankcji” zawartego w art. 16 ust. 3 rozporządzenia Nr 261/2004, Trybunał uznał w świetle
motywu 21 tego rozporządzenia, że oznacza ono środki podejmowane w reakcji na naruszenia stwierdzone przez
uprawniony organ w ramach nadzoru o charakterze ogólnym, przewidzianego w art. 16 ust. 1 rozporządzenia
261/2004, a nie jako administracyjne środki przymusu, które miałyby być stosowane w każdym indywidualnym
przypadku (wyrok Ruijssenaars i in., pkt 32). Niemniej jednak TS stwierdził, że treść art. 16 rozporządzenia 261/2004
w żaden sposób nie zakazuje państwu członkowskiemu przyznania takiego uprawnienia przymuszającego
organowi odpowiedzialnemu za wykonanie tego rozporządzenia. Przeciwnie, jak podkreślił rzecznik generalny w pkt
36 opinii, z treści tego artykułu wynika, że państwa członkowskie dysponują zakresem swobody w odniesieniu do
kompetencji, jakie chcą przyznać swoim organom krajowym w celu ochrony praw pasażerów. Ponadto TS wskazał,
że z uwagi w szczególności na zakres uznania, jakim dysponują te państwa mają możliwość upoważnienia tych
organów do przyjmowania środków w odpowiedzi na indywidualne skargi w celu złagodzenia niedostatecznej
ochrony praw pasażerów statków powietrznych (wyrok Ruijssenaars i in., pkt 36).
W ocenie TS również kontekst, w jaki wpisuje się art. 16 rozporządzenia 261/2004, przemawia za powyższą
wykładnią. Z art. 12 i art. 16 ust. 2 interpretowanych w świetle motywu 22 tego rozporządzenia wynika, że jedynym
ograniczeniem właściwości organów wyznaczonych do zapewnienia stosowania tego rozporządzenia jest prawo
pasażerów lotniczych do wystąpienia do sądu o dalsze odszkodowanie w stosunku do zryczałtowanego
odszkodowania przewidzianego w art. 7 tego rozporządzenia 261/2004.
Trybunał przypomniał, że kwoty ryczałtowe określone w art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004 stanowią
zestandaryzowane i natychmiastowe odszkodowanie, które może zapobiec niedogodnościom związanym
z wnoszeniem powództw o odszkodowanie do właściwych sądów. Określenie tych kwot nie wymaga indywidualnej
oceny rozmiaru wyrządzonych szkód, ponieważ z jednej strony kwota zryczałtowanego odszkodowania
przewidzianego w art. 7 jest obliczana na podstawie odległości, jaką obejmował dany lot, z uwzględnieniem
ostatniego miejsca przylotu pasażera (wyrok TS z 7.9.2017 r., Bossen i in., C-559/16, EU:C:2017:644, pkt 17),

a z drugiej strony długość faktycznego opóźnienia przylotu powyżej trzech godzin nie jest uwzględniana przy
obliczaniu tej kwoty (wyrok TS z 23.10.2012 r., Nelson i in., C-581/10 i C-629/10, EU:C:2012:657, pkt 54). Rzecznik
generalny podkreślił w pkt 46 opinii, że zarówno pasażerowie, jak i przewoźnicy mogą łatwo zidentyfikować kwotę
należnego odszkodowania. Podobnie jest a fortiori w stosunku do organów wyznaczonych na podstawie art. 16 ust. 1
rozporządzenia 261/2004. Ponadto, zastrzeżenie sporów związanych z odszkodowaniem na podstawie art. 7 ust.
1 rozporządzenia 261/2004 jedynie dla sądów, pozwala na uniknięcie w odniesieniu do oceny tej samej
indywidualnej sytuacji jakiejkolwiek szkodliwej dla praw pasażerów lotniczych rozbieżności w ocenie między z jednej
strony organami, o których mowa w art. 16 ust. 1 rozporządzenia 261/2004, a z drugiej strony sądami krajowymi
rozpatrującymi indywidualne skargi (wyrok Ruijssenaars i in., pkt 34). Jednakże TS podkreślił, że takie zagrożenie
może również zostać wyeliminowane dzięki odpowiedniemu skonstruowaniu postępowań administracyjnych
i sądowych.
Rzecznik generalny podkreślił w pkt 51 opinii, w przypadku braku uregulowań Unii w tej dziedzinie do wewnętrznego
porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy określenie zasad proceduralnych. Niemniej
jednak przyznanie uprawnienia do zastosowania środków przymusu organowi krajowemu, o którym mowa w art. 16
ust. 1 rozporządzenia 261/2004, nie może pozbawić ani pasażerów, ani przewoźników lotniczych możliwości
wniesienia skargi do właściwego sądu krajowego (wyrok TS z 22.11.2012 r., Cuadrench Moré, C-139/11,
EU:C:2012:741, pkt 23). Ponieważ żądanie odszkodowania przez pasażera linii lotniczych na podstawie art. 7 ust. 1
rozporządzenia 261/2004 jest wykonaniem prawa zagwarantowanego przez prawo UE, to art. 47 Karty praw
podstawowych Unii Europejskiej przyznaje takiemu pasażerowi prawo do skutecznego środka prawnego
i dostępu do sądu. Podobnie przewoźnik lotniczy powinien mieć możliwość wniesienia skargi do sądu na
decyzję, na mocy której organ krajowy, o którym mowa w art. 16 ust. 1 rozporządzenia 261/2004, do którego
wpłynęła indywidualna skarga pasażera, zobowiązał tego przewoźnika do wypłaty odszkodowania należnego temu
pasażerowi na mocy tego rozporządzenia.
Przedstawioną powyżej wykładnię art. 16 rozporządzenia 261/2006, zdaniem TS, potwierdzają realizowane przez to
rozporządzenie cele, które zostały wymienione w jego motywach 1, 2 i 4. W ocenie TS przyznanie uprawnienia do
stosowania środków przymusu organowi krajowemu wyznaczonemu na podstawie art. 16 ust. 1 rozporządzenia
261/2004 niewątpliwie przyczynia się do tego, aby pasażerowie nie doświadczali dodatkowych wyzwań związanych
z wszczęciem postępowań sądowych. Takie uprawnienia pozwalają, ze względów uproszenia, szybkości
i skuteczności, na zagwarantowanie wysokiego poziomu ochrony pasażerów statków powietrznych, umożliwiając
jednocześnie unikanie przeciążenia sądów z uwagi na ewentualną dużą liczbę powództw o odszkodowanie.
Reasumując TS orzekł, że art. 16 rozporządzenia 261/2004 należy interpretować w ten sposób, iż państwa
członkowskie mają prawo upoważnić organ krajowy odpowiedzialny za wykonanie tego rozporządzenia do
zobowiązania przewoźnika lotniczego do wypłaty odszkodowania w rozumieniu art. 7 rozporządzenia
261/2004, należnego pasażerom na podstawie tego rozporządzenia, w sytuacji gdy do tego organu krajowego
wpłynęła indywidualna skarga pasażera, z zastrzeżeniem, że owemu pasażerowi i temu przewoźnikowi
lotniczemu musi przysługiwać możliwość wniesienia środka zaskarżenia do sądu.

Komentarz
W prezentowanym wyroku TS doprecyzował kompetencje, które przysługują krajowemu organowi odpowiedzialnemu
za wykonywanie rozporządzenia 261/2004 (na podstawie art. 205b ust. 1 PrLot Prezes ULC sprawuje nadzór nad
przewoźnikami lotniczymi, w przypadku których nadzór obejmuje przestrzeganie rozporządzenia 261/2004). Tym
samym TS skonkretyzował reguły ustanowione w wyroku w sprawie Ruijssenaars i in. Co do zasady, do głównych
zadań takiego organu należy obrona zbiorowych interesów pasażerów lotniczych, natomiast prezentowany wyrok
dotyczy kompetencji takiego organu w odniesieniu do ochrony interesów indywidualnych tych pasażerów. Trybunał
uznał, że uprawnienie do stosowania przymusu, które przysługuje temu organowi w następstwie indywidualnej skargi,
może służyć nie tyle interesowi ogółu, lecz interesowi indywidualnemu konkretnego pasażera. Z niniejszego wyroku
wynika, że w takich okolicznościach zgodne z art. 16 rozporządzenia 261/2004 jest to uprawnienie do stosowania
przymusu przez taki organ, pod warunkiem, że przewoźnik lotniczy nie zostanie pozbawiony możliwości wniesienia
powództwa do właściwego sądu krajowego w celu zakwestionowania odszkodowania, którego w ten sposób się od
niego dochodzi.

Wyrok TS z 29.9.2022 r., w spr. LOT (Obowiązek zapłaty odszkodowania nałożony przez organ
administracyjny), C-597/20,
,

Wyrok TS z 29.9.2022 r. w sprawie LOT (Obowiązek zapłaty odszkodowania nałożony przez organ administracyjny) precyzuje kompetencje organów krajowych w zakresie egzekwowania odszkodowań przewidzianych w rozporządzeniu 261/2004. Trybunał podkreślił, że organy te mogą stosować środki przymusu w odpowiedzi na indywidualne skargi pasażerów, zachowując równocześnie możliwość odwołania się do sądu, co zapewnia skuteczną ochronę praw pasażerów lotniczych.