Przymusowe umorzenie obligacji banku na podstawie decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

Przymusowe umorzenie obligacji banku na podstawie decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego stanowi czynność neutralną podatkowo. Organ podatkowy stwierdził, że nieodpłatne umorzenie obligacji nie generuje skutków podatkowych dla podatnika, nie wpływając na powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym. Skargi dotyczące interpretacji podatkowej oraz skutków umorzenia obligacji zostały oddalone przez sądy administracyjne.

Tematyka: przymusowe umorzenie obligacji, Bankowy Fundusz Gwarancyjny, interpretacja podatkowa, skutki umorzenia obligacji, podatek dochodowy, przymusowa restrukturyzacja, NSA

Przymusowe umorzenie obligacji w postępowaniu dotyczącym przymusowej restrukturyzacji banku jest
czynnością neutralną podatkowo, niezależnie od tego, jakie skutki finansowe wywołuje dla podatnika. Skoro
nie ma przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym, to wydatki poniesione
w momencie nabycia lub objęcia tych papierów wartościowych nie mogą zostać uznane za koszty jego
uzyskania.
Wniosek o interpretację podatkową
A.K. otrzymała w drodze darowizny obligacje Banku „A.”, później część z nich przymusowo i bez wypłaty na jej rzecz
wynagrodzenia umorzono na podstawie decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (dalej: BFG). Rozstrzygnięcie
to zostało wydane w związku z wszczęciem przymusowej restrukturyzacji Banku „A.” w oparciu o art. 174 ustawy
z 10.6.2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej
restrukturyzacji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 793; dalej: BankFGwU). A.K. zwróciła się o wydanie interpretacji
indywidualnej w następującej kwestii: C zy będzie uprawniona do rozliczenia straty podatkowej powstałej
w wyniku przymusowego umorzenia obligacji?
Podatniczka twierdziła, że takie uprawnienie będzie jej przysługiwało, a koszt uzyskania przychodu będzie
odpowiadał wysokości wydatków poniesionych przez darczyńcę na nabycie obligacji. Organ stwierdził jednak, że
nieodpłatne umorzenie obligacji nie wywołuje jakichkolwiek skutków podatkowych, w szczególności nie jest źródłem
przychodu ani nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym. Organ podkreślił, że celem
regulacji prawa podatkowego nie jest niwelowanie niekorzystnych skutków finansowych ryzykownych decyzji
gospodarczych podejmowanych przez podatników.
Zarzuty skargi
W skardze na tę interpretację A.K. dowodziła, że umorzenie obligacji powinno zostać objęte regulacją art. 23 ust. 1
pkt. 38 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; dalej:
PDOFizU) z uwagi na konsekwencje ekonomiczne, polegające na pozbawieniu dysponowania papierami
wartościowymi. Zdaniem skarżącej niezrozumiałe jest, dlaczego podatnik, którego obligacje zostały objęte
przymusowym umorzeniem przez BFG, ma być traktowany odmiennie niż ten, który utracił obligacje na skutek
odpłatnego zbycia, w tym wykupu. Celem art. 23 ust. 1 pkt. 38 PDOFizU jest odroczenie rozliczenia jako kosztów
uzyskania przychodów, wydatków związanych z nabyciem lub objęciem papierów wartościowych. Jeżeli przepis ten
odnosi się nawet do przypadku odpłatnego zbycia papierów wartościowych za symboliczną kwotę, to powinien być
stosowany również wtedy, gdy utrata ich posiadania jest spowodowana nieodpłatnym umorzeniem.
Orzeczenie WSA
WSA w Gliwicach oddalił skargę, wyjaśniając, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych
podlega dochód z odpłatnego zbycia papierów wartościowych, a do kosztu uzyskania przychodu z tego z tytułu
zalicza się wydatki poniesione na ich objęcie lub nabycie. W przypadku przymusowego umorzenia obligacji utrata
prawa do dysponowania papierami wartościowymi nie następuje wskutek ich zbycia, lecz przymusowego umorzenia,
czyli unicestwienia. Sąd uznał, że diametralna różnica pomiędzy tymi instytucjami nie pozwala przyjąć, iż pojęcie
„odmiennego zbycia” z art. 23 ust. 1 pkt. 38 PDOFizU obejmuje też przymusowe umorzenie papierów wartościowych.
Przymusowe umorzenie obligacji stanowi czynność neutralną podatkowo i to niezależnie od tego, jakie skutki
finansowe wywołuje dla podatnika.
NSA: Skutki umorzenia obligacji
NSA oddalił skargę kasacyjną podatniczki. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że na skutek umorzenia obligacji nie
doszło do realizacji zobowiązania emitenta wobec obligatariusza, umorzenie nie było bowiem jednoznaczne
z wykupem obligacji lub przeniesieniem obowiązku wykupu obligacji na inny podmiot. Do umorzenia obligacji doszło
w ramach przymusowej restrukturyzacji banku na podstawie decyzji BFG - art. 67 ust. 1 pkt 2 i art. 70 ust. 1 pkt 2
BankFGwU. Skutkiem umorzenia obligacji, zarówno w przypadku wykupu przez emitenta, jak i przymusowej
restrukturyzacji, jest wygaśnięcie obowiązku spełnienia przez emitenta świadczenia wynikającego z obligacji. Jednak
w przypadku wykupu obligacji przez emitenta może powstać przychód z kapitałów pieniężnych w postaci odsetek
(dyskonta), czyli różnicy między kwotą uzyskaną z wykupu papieru wartościowego przez emitenta a wydatkami
poniesionymi na nabycie papieru wartościowego. Natomiast umorzenie obligacji w wyniku przymusowej
restrukturyzacji nie powoduje powstania po stronie obligatariusza żadnego przysporzenia majątkowego

o charakterze definitywnym, o którym mowa w art. 11 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt. 7 i art. 17 ust. 1 pkt. 3 i pkt. 6
PDOFizU. NSA stwierdził, że wbrew twierdzeniom skarżącej skutki odpłatnego zbycia obligacji i ich umorzenia
w wyniku przymusowej restrukturyzacji są odmienne. W pierwszym przypadku prawa wynikające z obligacji
przechodzą na nabywcę papieru wartościowego, natomiast na skutek umorzenia obligacji prawa inkorporowane
w tym papierze wartościowym wygasają: w sposób efektywny - w przypadku wykupu, lub nieefektywny - w przypadku
nieodpłatnego umorzenia.
Stosowanie analogii w prawie podatkowym nie może prowadzić do nałożenia podatku
Odnosząc się do twierdzeń skarżącej o istnieniu luki w przepisach, NSA uznał, że w tej sprawie nie ma podstaw do
zastosowania poprzez analogię art. 23 ust. 1 pkt. 38 PDOFizU. Ustawodawca decyduje, jakie stany faktyczne
obejmie normami prawa podatkowego, a które pozostawi w obszarze wolnym od opodatkowania. Przyjęcie poprzez
analogię, że umorzenie obligacji w drodze przymusowej restrukturyzacji jest zdarzeniem powodującym
powstanie obowiązku podatkowego, naruszałoby zasadę wyłączności ustawy przy nakładaniu podatków. Jak
podkreślono, jedynym aksjologicznym uzasadnieniem stosowania analogii w prawie podatkowym jest korzyść
podatnika, zatem niedopuszczalne jest stosowanie analogii prowadzącej do rozszerzenia obszaru opodatkowania.
Podatki nie pełnią funkcji odszkodowawczej
NSA nie zanegował, że w wyniku przymusowej restrukturyzacji Banku „A.” skarżąca poniosła szkodę. Jednak podatki
nie pełnią funkcji odszkodowawczej, a ich celem nie jest naprawienie szkód majątkowych powstałych w wyniku
legalnego działania państwa, w tym przypadku mającego na celu ochronę stabilności systemu bankowego
i depozytów obywateli. Ewentualnie prawo do naprawienia szkody podatniczki można by było rozważyć w ramach
wynikającej z art. 64 ust. 1 i 3 Konstytucji RP ochrony prawa własności i w tym kontekście oceniać przepisy
dotyczące umorzenia obligacji w ramach przymusowej restrukturyzacji banków pod kątem zachowania zasady
proporcjonalności - art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. NSA zaznaczył jednak, że te kwestie pozostają poza zakresem
kognicji sądu w sprawie podatkowej.
Wyrok NSA z 14.9.2022 r., II FSK 402/22,

NSA uznał, że umorzenie obligacji w ramach przymusowej restrukturyzacji banku nie generuje obowiązku podatkowego dla podatnika. Zastosowanie analogii w prawie podatkowym w tym przypadku byłoby naruszeniem zasady wyłączności ustawy przy nakładaniu podatków. Podatki nie mają funkcji odszkodowawczej, a ewentualna szkoda powstała w wyniku przymusowej restrukturyzacji nie podlega naprawieniu poprzez system podatkowy.