Orzeczenie kończące postępowanie karne przygotowawcze to informacja publiczna
Kopia orzeczenia kończącego postępowanie karne przygotowawcze wraz z uzasadnieniem ma walor informacji publicznej i może być udostępniona na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ograniczenia w dostępie do informacji publicznej wynikają m.in. z ochrony informacji niejawnych oraz prywatności osób fizycznych. NSA potwierdził, że decyzje kończące postępowanie karne podlegają zasadom udostępniania informacji publicznej.
Tematyka: orzeczenie, postępowanie karne, informacja publiczna, dostęp do informacji, NSA, decyzja administracyjna, ochrona prywatności, dokumentacja postępowania, akt sprawy karnej, udostępnianie informacji
Kopia orzeczenia kończącego postępowanie karne przygotowawcze wraz z uzasadnieniem ma walor informacji publicznej i może być udostępniona na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej. Ograniczenia w dostępie do informacji publicznej wynikają m.in. z ochrony informacji niejawnych oraz prywatności osób fizycznych. NSA potwierdził, że decyzje kończące postępowanie karne podlegają zasadom udostępniania informacji publicznej.
Kopia orzeczenia kończącego postępowanie karne przygotowawcze wraz z uzasadnieniem ma walor informacji publicznej, o udostępnienie której można ubiegać się na podstawie przepisów ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 902, dalej: DostInfPubU) – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Wniosek o udzielenie informacji K.S. zwrócił się do Urzędu Celno-Skarbowego w K. o udzielenie informacji, czy postępowanie o podanej sygnaturze akt nadal jest w toku, czy zostało zakończone, a w razie jego zakończenia - o przesłanie kopii orzeczenia kończącego to postępowanie wraz z uzasadnieniem. Organ poinformował, że informacji objętych wnioskiem nie można uznać za informacje publiczne podlegające udostępnieniu w trybie DostInfPubU. Wniosek nie dotyczy spraw publicznych tylko treści dokumentów zawartych w aktach indywidualnej sprawy karnej skarbowej, która sprowadza się do rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności konkretnego podmiotu za popełnienie przestępstwa. Jednocześnie organ wskazał K.S., że kwestie dostępu do akt postępowania przygotowawczego oraz sporządzania z nich odpisów lub kopii i ich wydawania reguluje art. 156 § 5 i 5b KPK, na podstawie odesłania zawartego w art. 113 § 1 KKS. W toku postępowania przygotowawczego akta udostępnia się stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym, jeżeli nie zachodzi potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania lub ochrony ważnego interesu państwa. Prawo to przysługuje stronom również po zakończeniu postępowania przygotowawczego. W wyjątkowych wypadkach możliwe jest udostępnienie akt w toku postępowania przygotowawczego innym osobom, ale wyłącznie za zgodą prokuratora. Orzeczenie WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach na skutek skargi K.S. stwierdził, że Naczelnik Urzędu Celno- Skarbowego w K. dopuścił się bezczynności i zobowiązał organ do załatwienia wniosku skarżącego w terminie 14 dni. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że wbrew twierdzeniom organu obie żądane informacje stanowią informacje publiczne. Walor taki posiada informacja o stanie określonej sprawy, którą organ prowadzi lub prowadził, gdyż posiada ona charakter zbliżony do przykładowo wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. e DostInfPubU informacji o stanie przyjmowanych spraw. Natomiast w art. 6 ust. 1 pkt 4 DostInfPubU wśród danych publicznych, które podlegają udostępnieniu wymieniono treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, a także orzeczeń sądów powszechnych. W zakresie objętym treścią tej regulacji mieści się zatem postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia, a także orzeczenie sądu wydane po wniesieniu aktu oskarżenia albo wniosku o warunkowe umorzenie postępowania lub wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Ograniczenie prawa do informacji publicznej WSA w Gliwicach zaznaczył jednak, że prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu m.in.: w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych, a także ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. W przypadku wniosku o udostępnienie orzeczenia kończącego postępowanie, może się okazać, że nawet jego zanonimizowanie nie prowadzi do zabezpieczenia przed naruszeniem dóbr podlegających ochronie z mocy odrębnych przepisów, w tym Konstytucji RP. Wnioskodawca podając sygnaturę akt z reguły zna dane podmiotu, którego dotyczą akta sprawy. Jednak jeśli organ uznałby, że wymieniona w art. 5 ust. 1 lub ust. 2 DostInfPubU przesłanka ograniczająca prawo do informacji wystąpiła w tej sprawie, to był zobowiązany do wydania decyzję o odmowie udostępnienia wnioskowanej informacji, a nie skierowania do K.S. pisma informującego. NSA – dostęp do akt sprawy karnej skarbowej w toku i po jej zakończeniu Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu, podzielając stanowisko Sądu I instancji co do charakteru żądanych informacji. W uzasadnieniu wyroku zaznaczono jednak, że organ nie wypowiedział się wprost czy wskazane postępowanie jest nadal w toku, czy zostało zakończone. W zależności od tego czy postępowanie się toczy, czy już zostało zakończone, odmienna będzie procedura ubiegania się o dostęp do dokumentacji postępowania. Zawarta w art. 1 ust. 2 DostInfPubU norma kolizyjna wyłącza stosowanie przepisów DostInfPubU każdorazowo w przypadku istnienia regulacji szczególnych o dostępie do informacji publicznych. Jeżeli postępowanie karne nie jest zakończone, to wgląd do akt sprawy, wydawanie odpisów i kserokopii w toku postępowania przygotowawczego podlega rygorom z art. 156 § 5 KPK (zob. uchwała NSA z 9.12.2013 r., I OPS 7/13, ). Jeśli jednak we wniosku o udostępnienie informacji publicznej zostaną wskazane konkretne informacje publiczne, zawarte w określonych dokumentach urzędowych znajdujących się w aktach zakończonego postępowania karnego, wówczas informacje takie winny być udostępnione przez podmiot zobowiązany (zob. wyrok NSA z 28.4.2021 r., III OSK 865/21, ). NSA podkreślił, że skoro w art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a DostInfPubU wśród danych publicznych wymieniono przykładowo treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć oraz treść orzeczeń sądów powszechnych, to należy do nich zakwalifikować również inne rozstrzygnięcia kończące postępowanie przygotowawcze, wśród nich postanowienie o umorzeniu śledztwa lub dochodzenia. Zgodnie z art. 6 ust. 2 DostInfPubU dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów KK, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy. W przypadku zakończenia postępowania, wobec faktu, że K.S. nie był stroną postępowania przygotowawczego, organ powinien rozpoznać wniosek o wydanie kopii orzeczenia kończącego postępowanie wraz z uzasadnieniem. Bezczynność organu zobowiązanego do udzielenia informacji publicznej W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że jeżeli żądana informacja ma charakter informacji publicznej udostępnianej w trybie DostInfPubU, podmiot zobowiązany do jej udzielenia pozostaje w bezczynności nie tylko wówczas, gdy w ustawowo określonym terminie nie podejmuje żadnych czynności, czyli milczy i nie udziela informacji. Bezczynność ma miejsce również wówczas, gdy posiadając żądaną informację, organ udziela jej w sposób nieadekwatny do treści wniosku, informacji niepełnej lub wymijającej, albo błędnie ocenia żądanie jako niepodlegające ustawie lub też nie wydaje decyzji o odmowie udostępnienia w oparciu o art. 16 lub art. 17 DostInfPubU. Wbrew twierdzeniom organu przepisy DostInfPubU w sytuacji jak w tej sprawie nie przewidują załatwienia zwykłym pismem organu odmowy udzielenia informacji publicznej. Również powołanie się przez organ na konieczność ochrony prywatności osoby fizycznej, czyli przesłankę ograniczenia prawa do informacji publicznej wymienioną w art. 5 ust. 2 DostInfPubU wymaga wydania decyzji administracyjnej, od której wnioskodawcy przysługują środki odwoławcze. Wyrok NSA z 6.9.2022 r., III OSK 1554/21
NSA wyraził zgodę na udostępnienie kopii orzeczenia kończącego postępowanie karne przygotowawcze, podkreślając, że informacje takie mają charakter publiczny. Organ zobowiązany do udzielenia informacji publicznej musi postępować zgodnie z przepisami ustawy o dostępie do informacji publicznej, zapewniając pełne i adekwatne informacje oraz podejmując decyzje administracyjne w razie konieczności ograniczenia dostępu do informacji.