Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na korytarzu może naruszać prawo do prywatności
Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na korytarzu Ośrodka Pomocy Społecznej w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może naruszać prawo do prywatności stron postępowania oraz stanowić przejaw naruszenia prawa do prywatności wobec innych osób mogących przysłuchiwać się udzielanym wyjaśnieniom. Decyzja organu II instancji została uchylona, a sprawa odesłana do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.
Tematyka: wywiad środowiskowy, naruszenie prywatności, opłata za pobyt, Ośrodek Pomocy Społecznej, prawo do prywatności
Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na korytarzu Ośrodka Pomocy Społecznej w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej może naruszać prawo do prywatności stron postępowania oraz stanowić przejaw naruszenia prawa do prywatności wobec innych osób mogących przysłuchiwać się udzielanym wyjaśnieniom. Decyzja organu II instancji została uchylona, a sprawa odesłana do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.
Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego na korytarzu Ośrodka Pomocy Społecznej w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, nie spełnia standardów tego sposobu gromadzenia informacji o stanie finansowym i rodziny, osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej. Może to krępować stronę postępowania oraz stanowić przejaw naruszenia jej prawa do prywatności wobec innych osób mogących przysłuchiwać się udzielanym wyjaśnieniom. Opis stanu faktycznego Na podstawie decyzji działającego z upoważnienia burmistrza dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (dalej: MOPS) ustalono opłatę za pobyt jego ojca w Domu Pomocy Społecznej (dalej: DPS) w wysokości ok. 1500 złotych miesięcznie. Odmówiono „odstąpienia od żądania roszczeń” związanych z dopłatą za pobyt ojca w DPS. W trakcie postępowania MOPS zwrócił się do Ośrodka Pomocy Społecznej (dalej: OPS) o przeprowadzenie ze skarżącym wywiadu środowiskowego. Po otrzymaniu z OPS pisma o niewyrażeniu przez skarżącego zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, MOPS zawiadomił skarżącego o konieczności udzielenia niezbędnych informacji w terminie pięciu dni od momentu otrzymania zawiadomienia, jednak skarżący nie odpowiedział za zawiadomienie. Ostatecznie przez MOPS została wydana decyzja ustalająca odpłatność za pobyt ojca skarżącego w DPS. Podstawę rozstrzygnięcia stanowił art. 17 ust. 1 pkt 16, art. 61 ust. 1 pkt 2, ust. 2 pkt 2 lit. b, ust. 2e, art. 62 ust. 2 i 3, art. 106 ust. 1 i art. 107 ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268, dalej: PomSpołU). Od decyzji organu I instancji skarżący wniósł odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego (dalej: SKO). W odwołaniu wskazał, że od ponad 30 lat nie miał kontaktu z ojcem. Małżeństwo rodziców skarżącego zostało rozwiązanie przez rozwód z wyłącznej winy ojca, władza rodzicielska ojca była ograniczona. Ojciec nie interesował się skarżącym, nie łożył na jego utrzymanie, został skazany prawomocnym wyrokiem za niealimentację. Skarżący podał nadto, iż na jego utrzymaniu pozostaje córka, która wymaga długotrwałego leczenia i diety. Wspiera także finansowo swoją matkę. Nie ma możliwości opłacania pobytu ojca w DPS bez uszczerbku dla utrzymania siebie lub rodziny. Organ II instancji utrzymał decyzję organu I instancji w mocy. Organ II instancji utrzymywał, że skarżący nie wyraził zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Stosunki rodzinne pomiędzy skarżącym, a jego ojcem nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast ewentualne zwolnienie z opłat za pobyt ojca w DPS może być przedmiotem odrębnej decyzji, wydanej dopiero po ostatecznym ustaleniu osoby zobowiązanej i określeniu wysokości opłaty miesięcznej za pobyt. Na decyzję SKO skarżący wniósł skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, domagając się uchylenia decyzji organu I oraz II instancji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów art. 7, art. 8 ust. 1, art. 77 § 1 i art. 80 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. 2022 r. poz. 2000, dalej: KPA), art. 64 PomSpołU oraz art. 59 ust. 1 PomSpołU. Argumentacja prawna Sądu WSA w Olsztynie uchylił zaskarżoną decyzję organu II instancji oraz utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji. W sprawie niespornym jest, że skarżący jest synem mieszkańca DPS, więc na podstawie PomSpołU ciąży na nim obowiązek ponoszenia częściowej opłaty za pobyt ojca w DPS. Sąd nie podzielił stanowiska organu I i II instancji, że skarżący odmówił udzielania wywiadu środowiskowego w celu ustalenia jego sytuacji finansowej i w związku z tym zaistniały podstawy do zastosowania regulacji zawartej w art. 61 ust. 2 PomSpołU. Na podstawie akt sprawy Sąd stwierdził, że skarżący udzielił wywiadu środowiskowego przed OPS za wyjątkiem wskazania dochodów. Na rozprawie przed WSA skarżący wyjaśnił, że nie odpowiedział na pismo MOPS z uwagi na nasilenie w tym samym czasie objawów choroby córki. Poza tym podkreślił, że poprzednio zgłosił się na przeprowadzenie wywiadu, to był on sporządzany w korytarzu, w obecności innych interesantów urzędu. Sąd uznał, iż w tych okolicznościach nie można stwierdzić, że skarżący nie wyraził zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Przeprowadzenie wywiadu dotyczącego sytuacji finansowej i rodzinnej na korytarzu ośrodka nie jest prawidłowe. Wywiad jest specyficznym sposobem zbierania informacji o sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej osoby ubiegającej się o świadczenia. Zasady przeprowadzania wywiadu środowiskowego szczegółowo regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia i Polityki Społecznej z 8.4.2021 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 893, dalej: RodzWywŚrodR). Nie przewidziano w nich przeprowadzenia wywiadu na korytarzu OPS. Zmian w tym zakresie nie wprowadziły także regulacje wprowadzone w związku z obowiązującym stanem zagrożenia epidemicznego oraz stanem epidemii. Przeprowadzenie wywiadu w obecności osób trzecich narusza prawo do prywatności osoby udzielającej tego wywiadu, może doprowadzić do sytuacji, w której o bardzo intymnych, prywatnych sprawach przypadkiem dowiadują się inne osoby znajdujące się w tej samej, ogólnodostępnej przestrzeni. WSA nie podzielił stanowiska organu, że ewentualne zwolnienie z opłat za pobyt ojca w DPS może być przedmiotem odrębnej decyzji, wydanej dopiero po ostatecznym ustaleniu osoby zobowiązanej i określeniu wysokości opłaty miesięcznej za pobyt. Zgodnie z aktualnym brzmieniem, przepis art. 64 PomSpołU stanowi, iż osoby wnoszące opłatę lub obowiązane do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej można zwolnić z tej opłaty częściowo lub całkowicie, na ich wniosek, po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego (…). Przez „osobę obowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej” należy rozumieć osobę wymienioną w art. 61 ust. 2 PomSpołU, wobec której istnieje ustawowy obowiązek do ponoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej, ale której obowiązek nie został jeszcze skonkretyzowany poprzez podanie konkretnej kwoty w ostatecznej decyzji. Obecne brzmienie art. 64 PomSpołU pozwala na zwolnienie z ponoszenia opłat z jednoczesnym ustaleniem opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Zatem istnieje możliwość rozpoznania wniosku osoby zobowiązanej o zwolnienie z ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej mieszkańca tego domu w jednym postępowaniu zakończonym decyzją ustalającą odpłatność za pobyt mieszkańca domu w domu pomocy społecznej i zwalniającą z ponoszenia tej opłaty przez osobę zobowiązaną. Sąd nie podzielił zarzutu skarżącego co do możliwości objęcia decyzją okresu sprzed jej wydania. Decyzja ta konkretyzuje jedynie obowiązek powstający z mocy prawa z dniem zaistnienia takiego zdarzenia prawnego, jak umieszczenie osoby uprawnionej w domu pomocy społecznej. Komentarz Orzeczenie słusznie akcentuje standardy, jakim powinno odpowiadać przeprowadzanie wywiadu środowiskowego. Przepisy nie przewidują możliwości dokonania tej czynności na korytarzu urzędu, a osoba przeprowadzająca taki wywiad powinna zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie odpowiednich, godnych warunków jego przeprowadzenia. Omawiane rozstrzygnięcie wpisuje się także w linię orzeczniczą sądów administracyjnych, zgodnie z którą obecne brzmienie art. 64 PomSpołU pozwala na zwolnienie z ponoszenia opłat z jednoczesnym ustaleniem opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. To słuszny kierunek, który pozwala w ramach jednego postępowania zwolnić osobę obowiązaną od ponoszenia opłaty za pobyt w DPS, bez konieczności uzyskiwania decyzji ustalającej tą opłatę. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 6.10.2022 r., II SA/Ol 459/22,
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie podkreśla, że przeprowadzanie wywiadu środowiskowego na korytarzu urzędu nie jest zgodne z obowiązującymi przepisami oraz standardami. Orzeczenie wpisuje się w linię orzeczniczą sądów administracyjnych, potwierdzając możliwość zwolnienia osoby obowiązanej do opłacania pobytu w domu pomocy społecznej bez konieczności osobnej decyzji ustalającej tę opłatę.