Placówka szkolnictwa wyższego prowadząca działalność gospodarczą

Tematyka: placówka szkolnictwa wyższego, działalność badawcza, organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę, dochody z usług edukacyjnych, spory z Łotewską Radą Naukową, Trybunał Sprawiedliwości UE, kryteria kwalifikacji, status prawny wspólników i akcjonariuszy

Placówka szkolnictwa wyższego, która prowadzi kilka rodzajów działalności, w tym działalność badawczą,
lecz której dochody pochodzą w przeważającej części z odpłatnego świadczenia usług edukacyjnych, może
zostać uznana za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu art. 2 pkt. 83
rozporządzenia 651/2014/UE. Na tę ocenę nie wpływa okoliczność, że jest to spółka handlowa, ani to, że jej
wspólnicy prowadzą działalność gospodarczą.
Stan faktyczny
BSA i SSE są placówkami szkolnictwa wyższego ustanowionymi na podstawie łotewskiego prawa, które są wpisane
do rejestru instytucji naukowych na Łotwie. Spory pomiędzy BSA i SSE a Łotewską Radą Naukową (dalej: ŁRN)
dotyczyły odrzucenia wniosków o finansowanie projektów badawczych złożonych przez te placówki. ŁRN twierdziła
m.in., że BSA i SSE nie posiadają statusu instytucji naukowej w rozumieniu rozporządzenia Komisji (UE) Nr
651/2014 z 17.6.2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu
art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 187, s. 1). W sprawie C-164/21 ŁRN uzasadniała, że
przedstawione przez BSA dokumenty nie zawierały informacji na temat tego, czy prowadzenie niezależnych badań
naukowych jest jej podstawową działalnością. Wskazała, że 84% obrotu BSA stanowiły wpływy z czesnego, co,
biorąc pod uwagę rodzaj działalności przez nią prowadzonej – jest to spółka z o.o. – odpowiadało działalności
gospodarczej. W konsekwencji ŁRN uznała, że podstawową działalność BSA należy uznać za mającą charakter
komercyjny. W sprawie C‑ 318/21 ŁRN twierdziła, że skoro stosunek wielkości obrotów SSE z działalności
niemającej charakteru gospodarczego w porównaniu z jej obrotem z działalności gospodarczej wynosił 34 do 66, to
podstawowa działalność SSE ma charakter komercyjny. Zdaniem ŁRN nie można uznać, iż podstawowym celem
SSE było samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac
rozwojowych, czy też rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub
transfer wiedzy.
Stanowisko TSUE
W art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE zdefiniowano „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą
wiedzę” jako „podmiot (jak np. uniwersytet lub instytut badawczy, agencja zajmująca się transferem technologii,
pośrednik w dziedzinie innowacji, fizyczny lub wirtualny podmiot prowadzący współpracę w dziedzinie badań
i rozwoju) niezależnie od jego statusu prawnego (ustanowionego na mocy prawa publicznego lub prywatnego) lub
sposobu finansowania, którego podstawowym celem jest samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań
przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich
działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy”. Ponadto w tym przepisie doprecyzowano, że
w przypadkach, gdy tego rodzaju podmiot prowadzi również działalność gospodarczą, finansowanie, koszty
i dochody związane z tą działalnością gospodarczą należy rozliczać oddzielnie. Stanowi on również, że
przedsiębiorstwa mogące wywierać decydujący wpływ na taki podmiot, na przykład w roli jego akcjonariuszy lub
wspólników, nie mogą mieć preferencyjnego dostępu do wyników badań prowadzonych przez ten podmiot.
Trybunał stwierdził, że z językowej wykładni art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE wynika, że głównym
kryterium kwalifikacji podmiotu jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę jest realizowany
przez niego podstawowy cel, który musi polegać albo na samodzielnym prowadzeniu badań podstawowych, badań
przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych, albo na rozpowszechnianiu na szeroką skalę wyników
takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy.
Po pierwsze, TSUE stwierdził, że pojęcie „podstawowy cel” nie zostało zdefiniowane w rozporządzeniu 651/2014/UE,
zatem do niego należy określenie znaczenia i zakresu tego pojęcia, zgodnie z jego zwykłym znaczeniem
w języku ogólnym - wyrok TSUE z 5.2.2020 r., J. i in. (Zaokrętowanie marynarzy w porcie w Rotterdamie), C-
341/18, pkt 42,
. Trybunał wskazał, że cel danego podmiotu odnosi się do zamierzenia, do którego realizacji
dąży, przymiotnik „podstawowy” podkreśla zaś nadrzędne znaczenie danego celu, a zatem jego pierwszeństwo
przed ewentualnymi innymi celami, które zamierza on osiągnąć. Z tego punktu widzenia użycie pojęcia
„podstawowego celu” w art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE sugeruje, że organizacja prowadząca badania
i upowszechniająca wiedzę w rozumieniu tego przepisu może realizować wiele celów i wykonywać różne rodzaje
działalności pod warunkiem, że pośród tych różnych celów samodzielne prowadzenie badań lub rozpowszechnianie
na szeroką skalę wyników takich badań stanowi główne zamierzenie przeważające nad ewentualnymi innymi
zamierzeniami realizowanymi przez ten podmiot.
Po drugie, jeśli chodzi o działalność wykonywaną w celu realizacji podstawowego celu podmiotu, TSUE uznał, że aby
zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę”, dany podmiot musi samodzielnie

prowadzić badania, uzupełnione ewentualnie działaniami polegającymi na upowszechnianiu wyników tych
badań.
Po trzecie, TSUE stwierdził, że kryteria, w świetle których należy oceniać zasadniczą przesłankę podstawowego celu
podmiotu na potrzeby jego kwalifikacji jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”, zostały
wyszczególnione w art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE. Zatem przepis ten pozwala na uwzględnienie
wszystkich istotnych kryteriów, takich jak mające zastosowanie ramy prawne lub statut danego podmiotu.
Trybunał stwierdził, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia 651/2014/UE uściśla, iż taka kwalifikacja powinna zostać
dokonana bez względu na sposób finansowania podmiotu lub jego status prawny jako podmiotu prawa publicznego
lub prywatnego. Ponadto wymóg oddzielnego rozliczenia, nałożony w art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE
potwierdza, że organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę może również wykonywać działalność
o charakterze gospodarczym, generującą dochody. Trybunał uznał, że kryterium struktury obrotów danego
podmiotu oraz części, jaką stanowią w nich dochody uzyskane z działalności gospodarczej tego podmiotu,
nie można wykorzystywać jako jedynego kryterium decydującego o ocenie podstawowego celu tego podmiotu na
potrzeby ewentualnego zakwalifikowania go jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę.
Trybunał orzekł, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia 651/2014/UE należy interpretować w ten sposób, że podmiot
prawa prywatnego, który prowadzi kilka rodzajów działalności, w tym badania naukowe, lecz którego
większość dochodów pochodzi z działalności gospodarczej, takiej jak odpłatne świadczenie usług
edukacyjnych, może być uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę”
w rozumieniu tego przepisu. Warunkiem jest to, że w świetle wszystkich istotnych okoliczności sprawy
można stwierdzić, iż jego podstawowym celem jest samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań
przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników
takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy. W tym kontekście nie można wymagać, aby
taki podmiot osiągał określoną część dochodów z badań i upowszechniania wiedzy niemających charakteru
gospodarczego.
Inwestowanie dochodów
Trybunał orzekł, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia 651/2014/UE należy interpretować w ten sposób, że aby dany
podmiot mógł zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu
tego przepisu, nie jest konieczne, by podmiot ten ponownie inwestował dochody generowane przez jego
podstawową działalność w tę samą podstawową działalność.
Status prawny wspólników i akcjonariuszy
Trybunał orzekł, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia 651/2014/UE należy interpretować w ten sposób, iż status prawny
wspólników i akcjonariuszy danego podmiotu oraz ewentualnie zarobkowy charakter prowadzonej przez nich
działalności i realizowanych celów nie stanowią kryteriów decydujących o kwalifikacji tego podmiotu jako
„organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu tego przepisu.

Komentarz
Niniejszy wyrok TSUE jest istotny również dla interpretacji polskich sporów.
TSUE wyjaśnił bowiem, jak należy rozumieć pojęcie „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”,
zdefiniowane w art. 2 pkt. 83 rozporządzenia 651/2014/UE. W uzasadnieniu prezentowanego wyroku TSUE
doprecyzował kryteria pozwalające na kwalifikację takiej organizacji. Przede wszystkim uznał, że taka organizacja
może prowadzić również inną działalność, ewentualnie o charakterze gospodarczym, taką jak odpłatne świadczenie
usług edukacyjnych, jednakże pod warunkiem, że ta działalność zachowuje drugorzędny, nieprzeważający charakter
w stosunku do mającego charakter podstawowy i zasadniczo niegospodarczy samodzielnego prowadzenia badań lub
rozpowszechniania na szeroką skalę ich wyników. Trybunał uznał również, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia
651/2014/UE nie ustanawia żadnego wymogu co do struktury i pochodzenia finansowania działalności podmiotu, dla
oceny jego podstawowego celu oraz jego kwalifikacji jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej
wiedzę”. Zdaniem TSUE z tego przepisu, poza obowiązkiem oddzielnego rozliczania finansowania, kosztów
i dochodów z ewentualnej działalności gospodarczej wykonywanej przez dany podmiot, nie wynika żaden wymóg
dotyczący wykorzystania i ewentualnego ponownego inwestowania tych dochodów w celu uznania go za ww.
organizację. Z niniejszego wyroku wynika także, że dla takiej kwalifikacji nie ma znaczenia status prawny wspólników
lub akcjonariuszy analizowanej organizacji.
Z zakresu pojęcia „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” wyłączone są natomiast placówki
zajmujące się wyłącznie działalnością dydaktyczną i szkoleniową, które upowszechniają w sposób ogólny aktualny
stan nauki.

Wyrok TSUE z 13.10.2022 r., BALTIJAS STARPTAUTISKĀ AKADĒMIJA, C-164/21 i C-318/21,
(sprawy
połączone)

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 13.10.2022 r. wyjaśnił kryteria kwalifikacji podmiotu jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę. Decydujący jest samodzielny charakter badań oraz rozpowszechnianie wyników. Dodatkowo TSUE wskazał, że status prawny wspólników i akcjonariuszy nie decyduje o kwalifikacji organizacji.