Fundacja a działalność gospodarcza o charakterze przeważającym

Osoba prawna, która wykonuje działalność gospodarczą tylko marginalnie, ubocznie, akcesoryjnie (np. fundacja), jest przedsiębiorcą. Nawet jeśli głównym celem osoby prawnej jest działalność społeczna, charytatywna czy kulturalna, to wykonywanie działalności gospodarczej nadal ją klasyfikuje jako przedsiębiorcę.

Tematyka: Fundacja, działalność gospodarcza, przedsiębiorca, zwolnienie z opłat, składki ZUS, WSA Wrocław, wyrok sądu, KRS, REGON, akcesoryjna działalność gospodarcza

Osoba prawna, która wykonuje działalność gospodarczą tylko marginalnie, ubocznie, akcesoryjnie (np.
fundacja), jest przedsiębiorcą. Zakres, wymiar czy też relacja wykonywanej działalności gospodarczej do
innych rodzajów działalności wykonywanych przez tę osobę prawną nie wpływa na jej status jako
przedsiębiorcy, nawet jeśli podstawowym celem osoby prawnej jest wykonywanie działalności, np.
społecznej, charytatywnej, kulturalnej bądź inaczej nazwanej, nieukierunkowanej na dążenie do osiągnięcia
zysku.
Stan faktyczny sprawy
Fundacja P. w W. (dalej: Skarżąca) złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) wniosek o zwolnienie
z obowiązku opłacania składek dla płatników prowadzących działalność w określonych branżach, za kwiecień 2021 r.
Jako przeważającą działalność gospodarczą wg PKD wskazała pozycję 85.59.B, według stanu na 31.3.2021 r.
Decyzją z 2.6.2021 r. ZUS odmówił prawa do wnioskowanego i wskazał, że ww. kod PKD nie uprawnia do tego
zwolnienia.
Powołując się na § 10 ust. 2a rozporządzenia Rady Ministrów z 26.2.2021 r. w sprawie wsparcia uczestników obrotu
gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19 (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1291; dalej:
WspUczObrGospR), ZUS pominął jego istotną część, a mianowicie § 10 ust. 2a pkt 1 WspUczObrGospR. Kod PKD
85.59.B był wymieniony właśnie w § 10 ust. 2a pkt. 1 WspUczObrGospR, tym samym niezasadne było powoływanie
na § 10 ust. 2a pkt 2 WspUczObrGospR. Już tylko ta okoliczność świadcząca o istotnym naruszeniu przepisu prawa
materialnego, mającym wpływ na wynik postępowania, zdaniem WSA we Wrocławiu uzasadniała uchylenie
zaskarżonej decyzji. Oceniając spełnienie warunku w zakresie oznaczenia działalności gospodarczej według PKD na
31.3.2021 r., na podstawie informacji uzyskanej z Głównego Urzędu Statystycznego ZUS stwierdził, że prowadziła
ona działalność o kodzie PKD 94.99.Z (tj. działalność pozostałych organizacji członkowskich, która obejmuje:
naprawę komputerów i artykułów użytku osobistego oraz domowego, pozostałą działalność usługową), jako rodzaj
przeważającej działalności, który to kod PKD nie uprawnia do zwolnienia z obowiązku opłacania składek za kwiecień
2021 r. ZUS nie udokumentował dokonanych ustaleń. Z dołączonego do skargi KRS jako przeważający rodzaj
działalności gospodarczej Skarżącej wynika natomiast działalność oznaczona kodem PKD 85.59.B (tj. pozostałe
pozaszkolne formy edukacji). We wniosku o zwolnienie Skarżąca oświadczyła również, że 31.3.2021 r. prowadziła
jako przeważającą działalność gospodarczą wg PKD 85.59.B.
Stan prawny
WSA we Wrocławiu w pierwszej kolejności zwrócił uwagę na specyfikę rozpatrywanej sprawy, wynikającą z faktu, że
Skarżąca jest podmiotem podlegającym wpisowi do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych
i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej - art. 49 ust. 1 ustawy
z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1683). Wpisowi do rejestru przedsiębiorców
KRS podlega ona niejako uzupełniająco, ze względu na prowadzoną działalność gospodarczą, której wykonywanie
nie jest w jej przypadku obligatoryjne. WSA we Wrocławiu podkreślił przy tym, że działalność statutowa i działalność
gospodarcza są odrębnymi rodzajami działalności. Zgodnie z art. 5 ust. 5 ustawy z 6.4.1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U.
z 2020 r. poz. 2167; dalej: FundU) fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących
realizacji jej celów. Stosownie zaś do art. 7 ust. 1 i 2 FundU fundacja podlega wpisowi do KRS i od chwili wpisania do
rejestru uzyskuje osobowość prawną. Natomiast w myśl art. 4 ust. 1 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j.
Dz.U. z 2021 r. poz. 162) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca
osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.
Jak wskazuje się w doktrynie, osoba prawna, która wykonuje działalność gospodarczą tylko marginalnie,
ubocznie, akcesoryjnie, jest przedsiębiorcą. Zakres, wymiar czy też relacja wykonywanej działalności
gospodarczej do innych rodzajów działalności wykonywanych przez tę samą osobę prawną nie wpływa na status tej
osoby prawnej jako przedsiębiorcy, nawet jeśli podstawowym celem osoby prawnej jest wykonywanie działalności,
np. społecznej, charytatywnej, kulturalnej bądź inaczej nazwanej, nieukierunkowanej na dążenie do osiągnięcia
zysku, a wykonywanie działalności gospodarczej (na którą zezwalają przepisy dotyczące ustroju tych osób prawnych)
jest jej celem dodatkowym, ubocznym (jest to działalność wyłącznie akcesoryjna).
Stanowisko WSA we Wrocławiu
Rozpoznając wniosek Skarżącej, zdaniem WSA we Wrocławiu ZUS powinien poddać analizie zarówno
postanowienia jej statutu, jak i dane wpisane w rejestrach publicznych KRS, nie zaś działać tylko w oparciu o treść
wpisów w bazie REGON. Ponieważ wnioskowana pomoc kierowana była do przedsiębiorców, to w przekonaniu WSA

we Wrocławiu ZUS powinien poczynić ustalenia pod kątem działalności gospodarczej Skarżącej. Poza tym pomoc ta
kierowana jest do podmiotów rzeczywiście prowadzących wskazane rodzaje działalności, zaś ich ustalenie w oparciu
o zapisy REGON ma na celu jedynie uproszczenie postępowania, same zaś dane kodów PKD nie mają charakteru
bezwzględnie wiążącego. § 10 ust. 2a WspUczObrGospR stanowi o faktycznie prowadzonej działalności
gospodarczej jako warunku uprawniającym danego przedsiębiorcę do uzyskania pomocy.
WSA we Wrocławiu wskazał, że w § 10 ust. 3 WspUczObrGospR zdecydowano o wprowadzeniu środka
dowodowego o charakterze formalnym, za pomocą którego miało nastąpić ustalenie przez ZUS rzeczywistego
zakresu prowadzonej działalności („oceny spełnienia warunku dokonuje się na podstawie”), a który ma charakter
domniemania prawnego zakładającego, że wpis w rejestrze podmiotów REGON odpowiada stanowi rzeczywistemu.
Nie ma ono jednak charakteru niewzruszalnego (niepodważalnego). Jego treść i odwołanie do KPA oznacza, że
należy ono do kategorii domniemań wzruszalnych. Postępowanie w sprawie ulgi jest prowadzone na zasadach
określonych w KPA - art. 180 KPA i art. 123 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 1009). Zgodnie z art. 76 § 3 KPA dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu przeciwko dokumentowi
urzędowemu. Dane pozyskiwane przez ZUS w trybie określonym w § 10 ust. 3 WspUczObrGospR mają charakter
urzędowy w rozumieniu art. 76 § 1 KPA i są dla ZUS wiążące. W prowadzonym postępowaniu zastosowanie
znajdował także art. 76 § 3 KPA, co oznacza, że płatnik prowadzący rzeczywistą przeważającą działalność
gospodarczą odpowiadającą treści kodów PKD może przeprowadzić dowód przeciwko treści dokumentu
urzędowego. Obalenie domniemania będzie polegać na wykazaniu, że rzeczywisty stan faktyczny jest inny niż ten
wynikający z danych pozyskanych przez organ z REGON. Inicjatywa dowodowa w tej kwestii należy do
wnioskodawcy, zaś organ przed wydaniem decyzji nie może pominąć art. 79a § 1 KPA. Organ powinien powiadomić
stronę o konieczności wskazania przesłanek, które nie zostały spełnione lub wykazane, czyniąc zadość zasadzie
informowania (art. 9 KPA).
Reasumując, WSA we Wrocławiu wskazał, że prawidłowa wykładnia § 10 ust. 2a WspUczObrGospR prowadzi do
wniosku, że nie wyłącza on konieczności ustalenia przez ZUS przeważającej działalności, rzeczywiście wykonywanej
przez podmiot wnioskujący o zwolnienie z opłacania składek, także w sytuacji, gdy jest ona inna niż wpisana
w rejestrze REGON. ZUS ma obowiązek wysłuchania wnioskującego podmiotu i zweryfikowania jego twierdzeń
odnośnie faktycznie prowadzonej działalności w postępowaniu dowodowym prowadzonym na podstawie KPA, gdzie
nie obowiązuje formalna teoria dowodów, a organy obowiązane są dojść do prawdy materialnej (wyrok WSA
w Szczecinie z 18.2.2021 r. I SA/Sz 955/20,
).
Z ww. względów WSA we Wrocławiu ocenił decyzję jako wadliwą, wydaną przedwcześnie, z naruszeniem przepisów
prawa materialnego oraz przepisów postępowania, co miało istotny wpływ na wynik sprawy. Dlatego też Sąd uchylił
decyzję.

Komentarz
Mając na uwadze stan faktyczny i prawny, ustalony w rozstrzyganej sprawie, WSA we Wrocławiu wypowiedział się
na temat możliwości uzyskania zwolnienia z obowiązku uiszczania przez fundację składek z tytułu ubezpieczeń
społecznych. Uwzględniając specyfikę funkcjonowania tego podmiotu, WSA we Wrocławiu skoncentrował się wokół
kilku zagadnień i wskazał, że: (i) fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, w zw. z czym (ii) fundacja może
podlegać wpisowi do obu rejestrów KRS; (iii) zwolnienie fundacji z ww. obowiązku uzależnione jest od przedmiotu jej
przeważającej działalności gospodarczej; (iv) ustalenie faktycznej, rzeczywistej działalności przeważającej należy do
organu, a strona postępowania może w tym celu przeprowadzić dowód przeciwko treści dokumentu urzędowego,
jakim jest baza REGON. Wobec tego WSA we Wrocławiu uznał, że w niniejszej sprawie zabrakło takiej aktywności
ze strony ZUS, który nie odniósł się w żaden sposób do przedmiotu rzeczywistej działalności gospodarczej Fundacji,
mającej charakter przeważający.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 25.8.2022 r., III SA/Wr 495/21,

Wyrok WSA we Wrocławiu dotyczący fundacji prowadzącej działalność gospodarczą o charakterze przeważającym podkreślił konieczność dokładnego ustalenia faktycznej działalności gospodarczej podmiotu wnioskującego o zwolnienie z opłacania składek. Decyzja ZUS została uznana za wadliwą i uchylona.