Odstąpienie od wymierzenia kary administracyjnej za nieterminowe składanie sprawozdań o przywozie paliw ciekłych

Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał korzystne wyroki dla przedsiębiorców w sprawach o kary administracyjne za nieterminowe złożenie sprawozdań o paliwach ciekłych. Istnieją przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary w sytuacjach, gdy przedsiębiorcy dobrowolnie złożyli wniosek o wpis do rejestru podmiotów przywożących oraz zaległe sprawozdania.

Tematyka: Sąd Apelacyjny, Warszawa, kara administracyjna, sprawozdania, paliwa ciekłe, Prezes URE, obowiązki, kary pieniężne, odpowiedzialność, rozstrzygnięcia, SA, przedsiębiorcy

W przeciągu ostatnich kilku tygodni Sąd Apelacyjny w Warszawie wydał co najmniej dwa korzystne dla
przedsiębiorców wyroki w sprawach o kary administracyjne za nieterminowe złożenie sprawozdań
o rodzajach oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich
przeznaczeniu, nakładane przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Sąd Apelacyjny uznał, że w sytuacji,
w której przedsiębiorca sam dobrowolnie złożył wniosek o wpis do rejestru podmiotów przywożących, i wraz
z nim przedłożył zaległe sprawozdania, istnieją przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary.
Istota problemu
Przepis art. 43d ust. 1 ustawy z 10.4.1997 r. Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1385; dalej: PrEnerg)
nakłada na podmioty przywożące obowiązek przekazywania Prezesowi URE miesięcznych sprawozdań o rodzajach
oraz ilości wytworzonych, przywiezionych i wywiezionych paliw ciekłych, a także ich przeznaczeniu. Podmioty
przywożące – zgodnie z art. 3 pkt. 12c i 12d PrEnerg – samodzielnie lub za pośrednictwem innego podmiotu
dokonują przywozu paliw ciekłych, w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego lub importu.
Wykaz paliw ciekłych, których przywóz wiąże się z obowiązkami sprawozdawczymi względem Prezesa URE, wynika
z rozporządzenia Ministra Aktywów Państwowych z 27.11.2019 r. w sprawie szczegółowego wykazu paliw ciekłych,
których wytwarzanie, magazynowanie lub przeładunek, przesyłanie lub dystrybucja, obrót, w tym obrót z zagranicą,
wymaga koncesji oraz których przywóz wymaga wpisu do rejestru podmiotów przywożących (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
2336). Stosowna delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia zawarta jest w art. 32 ust. 6 PrEnerg.
Problematyczne jest jednak to, że w rozporządzeniu określono katalog substancji, posługując się właściwymi kodami
CN, bez względu na ich właściwości fizykochemiczne czy faktyczne przeznaczenie. Tym samym za paliwa ciekłe
mogą być uznane substancje niemające jakiegokolwiek związku z wytwarzaniem lub przetwarzaniem energii lub
mające w standardowym zakresie temperatury stały stan skupienia. W efekcie przedsiębiorcy niedziałający na co
dzień w branży energetycznej czy paliwowej, którzy sprowadzali na swoje potrzeby substancje wykorzystywane do
bieżącej działalności (np. smary czy oleje używane w procesie produkcji wyrobów), podpadali – nawet o tym nie
wiedząc – pod obowiązek złożenia wniosku o wpis do rejestru podmiotów przywożących i comiesięcznego
raportowania do Prezesa URE.
W sytuacji, w której przedsiębiorcy dowiadywali się zaś o istniejących obowiązkach i dobrowolnie składali wniosek
o wpis do rejestru podmiotów przywożących oraz zaległe sprawozdania, Prezes URE, na podstawie art. 56 ust. 1 pkt.
12b w zw. z art. 56 ust. 2h pkt. 4 PrEnerg, nakładał na nie kary administracyjne w wysokości 10.000 zł za każdy
miesiąc nieskładania sprawozdań. Jednocześnie przepisy PrEnerg przewidują sztywną wysokość kary i nie dają
podstaw do jej miarkowania. Biorąc pod uwagę, że przedsiębiorcy częstokroć nie posiadali wiedzy o obowiązkach
sprawozdawczych przez kilka lub kilkanaście miesięcy, to łączna suma kar nakładanych na nich przez Prezesa URE
szła w setki tysięcy złotych.
Do tej pory Prezes URE, a za nim sądy warszawskie (tj. SO – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w I instancji
i SA w II), podchodzili do tego typu spraw dość formalistycznie, uznając, że odpowiedzialność za naruszenie
obowiązków ma charakter obiektywny (tj. niezależny od winy), a w konsekwencji dla ukarania przedsiębiorcy nie
mają znaczenia indywidualne okoliczności, jakie legły u podstaw naruszenia. Na przedsiębiorcy, jako podmiocie
prowadzącym na własny rachunek działalność gospodarczą, spoczywa obowiązek znajomości przepisów prawnych
i dołożenia należytej staranności w zakresie jej prowadzenia. Przyjmowano też, że oceny istotności informacji
podlegających raportowaniu dokonał sam ustawodawca, nakładając na podmioty przywożące obowiązek składania
przedmiotowych sprawozdań za każdy miesiąc.
Sąd Apelacyjny w Warszawie staje po stronie przedsiębiorców
Dwa wyroki, jakie ostatnio zostały wydane, wskazują na dokładnie coś przeciwnego – jeśli przedsiębiorca sam
„naprawił” swój błąd, istnieją przesłanki do odstąpienia od wymierzenia kary w oparciu o art. 56 ust. 6a PrEnerg.
Przepis ten stanowi, że Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest
znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek.
Pierwszy wyłom od dotychczasowego podejścia sądów stanowił wyrok SO w Warszawie z 27.5.2022 r., XVII AmE
84/21, którym ten uchylił nałożone na przedsiębiorcę kary w łącznej wysokości 70.000 zł. Sąd podkreślił wówczas:
„(…) postawa Powoda, który bez wezwania Prezesa URE dopełnił obowiązków sprawozdawczych i wpisu do rejestru
podmiotów przywożących zasługuje na aprobatę i nagrodzenie przez odstąpienie od wymierzenia wszystkich kar”.

Na marginesie warto odnotować, że przedsiębiorca został ukarany przez Prezesa URE m.in. za to, że nie złożył
sprawozdania za jeden z miesięcy, w którym to jednorazowo sprowadził 300 ml (!) smaru do maszyny do szycia.
Od wskazanego wyroku apelację wywiódł Prezes URE, która jednak została oddalona wyrokiem SA w Warszawie
z 22.12.2022 r., VII AGa 776/22. Przychylając się do argumentacji zawartej we wniesionej przez przedsiębiorcę
odpowiedzi na apelację, SA wskazał w pisemnym uzasadnieniu swojego orzeczenia, że z konstytucyjnej zasady
równości, która obejmuje zarówno równość w stanowieniu prawa, jak i równość w jego stosowaniu, wynika nakaz
odmiennego traktowania podmiotów prawa, o ile zróżnicowanie to jest uzasadnione charakteryzowaniem się przez te
podmioty odmiennymi cechami istotnymi (relewantnymi). Nie można tak samo traktować przedsiębiorców, którzy
dobrowolnie – bez uprzedniej kontroli – składają zaległe sprawozdania, jak i tych, w stosunku do których to Prezes
URE wykrył nieprawidłowości. SA podkreślił też, że sąd powszechny jest władny do merytorycznego rozpoznania
i rozstrzygnięcia sprawy jako całości i nie jest związany jakąkolwiek praktyką czy wykładnią kontrolowanych organów,
tak jak chciał tego Prezes URE. Sąd powszechny posiada zatem uprawnienie do odstąpienia od wymierzenia
kary.
Z kolei w drugiej ze spraw SO w Warszawie wyrokiem z 30.3.2022 r., XVII AmE 82/20, oddalił w całości odwołanie
przedsiębiorcy od decyzji Prezesa URE o ukaraniu. W tej sprawie łączna wartość nałożonych na przedsiębiorcę kar
wyniosła 220.000 zł. Na skutek wniesionej przez przedsiębiorcę apelacji SA w Warszawie wyrokiem z 10.1.2023 r.,
VII AGa 939/22, zmienił jednak zaskarżony wyrok w ten sposób, że wymierzył przedsiębiorcy jedną karę w wysokości
10.000 zł. SA w podanych ustnie zasadniczych powodach rozstrzygnięcia wskazał, że kara w wysokości
wymierzonej przez Prezesa URE nie spełniałaby swojej funkcji przede wszystkim ze względu na fakt, że
przedsiębiorca sam wykrył i „naprawił” swój błąd. Nie powinien być zatem traktowany na równi z innymi
podmiotami, którym kara wymierzana jest na skutek wykrycia nieprawidłowości w następstwie przeprowadzenia
kontroli przez Prezesa URE.
Od obu orzeczeń SA w Warszawie służy Prezesowi URE skarga kasacyjna do SN. Niemniej na dzień publikacji nie
został jeszcze wniesiony żaden środek zaskarżenia.

Komentarz
Niewątpliwie orzeczenia SA w Warszawie należy ocenić pozytywnie. Karanie przedsiębiorców w sytuacji, gdy sami –
choć z opóźnieniem – dopełniają nałożonych na nich obowiązków, godziłoby w poczucie sprawiedliwości.
Przedsiębiorca, który sam na siebie „donosi”, ponosiłby z tego tytułu określone konsekwencje prawne na równi
z podmiotem celowo nierealizującym obowiązków sprawozdawczych. Co więcej podmiot, który nie składa zaległych
sprawozdań, może w ogóle nie ponieść jakichkolwiek konsekwencji – możliwość wykrycia naruszenia przez Prezesa
URE jest bowiem ograniczona. Nawet jeśli Prezes URE poweźmie wiedzę o naruszeniu i wymierzy kary pieniężne, to
nie będą one bardziej dotkliwe niż te, których doświadczy przedsiębiorca dobrowolnie przedkładający zaległe
sprawozdania. Różnicowanie sankcji nakładanych na przedsiębiorców jest więc w pełni zasadne, tak aby w procesie
stosowania prawa nie zostały pominięte cechy i sytuacje, które są istotne (relewantne).

Wyrok SA w Warszawie z 22.12.2022 r., VII AGa 776/22; wyrok SA w Warszawie z 10.1.2023 r., VII AGa 939/22

Orzeczenia SA w Warszawie wskazują na konieczność brania pod uwagę działań przedsiębiorców w kontekście niewymierzania kar, gdy sami naprawiają swoje błędy. Różnicowanie sankcji wobec podmiotów jest istotne dla sprawiedliwości w stosowaniu prawa.