Udostępnienie akt w systemie teleinformatycznym sądu
Udostępnieniu w systemie teleinformatycznym sądu, na wniosek strony lub jej pełnomocnika, podlegają tylko te akta, które sąd administracyjny posiada w formie elektronicznej. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że sąd nie ma obowiązku tworzenia w formie elektronicznej akt nadesłanych w formie papierowej przez organy. W omawianej sprawie M.S. wniósł skargę na postanowienie GINB w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego rozbiórki tymczasowego pawilonu handlowego.
Tematyka: udostępnienie akt, system teleinformatyczny sądu, akta sądowe, akta administracyjne, postępowanie sądowoadministracyjne, udział pełnomocnika, prawo do sądu, pomoc prawna, dostęp do akt, nieważność postępowania
Udostępnieniu w systemie teleinformatycznym sądu, na wniosek strony lub jej pełnomocnika, podlegają tylko te akta, które sąd administracyjny posiada w formie elektronicznej. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że sąd nie ma obowiązku tworzenia w formie elektronicznej akt nadesłanych w formie papierowej przez organy. W omawianej sprawie M.S. wniósł skargę na postanowienie GINB w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego rozbiórki tymczasowego pawilonu handlowego.
Udostępnieniu w systemie teleinformatycznym sądu, na wniosek strony lub jej pełnomocnika, podlegają tylko te akta, które sąd administracyjny posiada w formie elektronicznej. Sąd nie ma obowiązku tworzenia w formie elektronicznej akt nadesłanych w formie papierowej przez organy – uznał Naczelny Sąd Administracyjny. Stan faktyczny M.S. wniósł skargę na postanowienie Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (dalej: GINB) w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego dotyczącego rozbiórki tymczasowego pawilonu handlowego. Pełnomocnik z urzędu zwrócił się do WSA w Warszawie o udostępnienie akt sprawy w systemie teleinformatycznym sądu. Sąd uwzględnił wniosek i udostępnił w formie elektronicznej zbiór dokumentów obejmujący wyłącznie akta sądowe, bez akt administracyjnych sprawy. W skardze kasacyjnej wniesionej od wyroku oddalającego skargę pełnomocnik zarzucił naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, czyli art. 151 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) w zw. z art. 12a § 4 PostAdmU w zw. z art. 34 PostAdmU poprzez ograniczenie stronie możliwości przeglądania akt sprawy oraz pozbawienie strony prawa do działania przed Sądem przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu. Jak wskazano wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym przed zapoznaniem się przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu z całością akt sprawy, co uniemożliwiło mu podjęcie ewentualnych czynności procesowych czy też wskazanie nowych dowodów w sprawie. W udostępnionych w systemie teleinformatycznym aktach sprawy brak było akt administracyjnych organu I i II instancji, w tym zaskarżonego postanowienia GINB. Tworzenie akt sprawy NSA oddalił skargę kasacyjną. Zgodnie z art. 12a PostAdmU dla każdej sprawy tworzy się akta w postaci elektronicznej lub papierowej. Akta te są udostępniane stronom postępowania. Strony mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać z nich odpisy, kopie lub wyciągi (zob. wyrok NSA z 6.6.2022 r., II OSK 2135/20, ). Z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 27.5.2019 r. w sprawie sposobu postępowania z aktami spraw sądowoadministracyjnych w wojewódzkich sądach administracyjnych i Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. z 2019 r. poz. 1004) wynika, że tworzenie akt sprawy następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego wydziału, i to on dokonuje wyboru pomiędzy postacią elektroniczną a papierową akt danej sprawy. Akta sprawy obejmują nie tylko akta wytworzone przez sąd, lecz także akta administracyjne nadesłane przez organ wraz ze skargą i odpowiedzią na skargę oraz wszystkie inne akta sądowe lub administracyjne, dołączone do akt na mocy zarządzenia przewodniczącego - art. 62 pkt 1 PostAdmU (zob. wyrok NSA z 17.3.2022 r., I GSK 2371/18, ). Prawo do sądu W orzecznictwie podkreśla się, że z punktu widzenia istoty prawa do sądu i możliwości obrony swoich praw w postępowaniu sądowym istotną rolę przypisuje się możliwości skorzystania z profesjonalnej pomocy prawnej we wszczętym postępowaniu (zob. wyrok NSA z 14.7.2020 r., II OSK 706/20, ). Instytucja prawa pomocy w zakresie, w jakim obejmuje prawo do fachowej pomocy pełnomocnika wyznaczonego z urzędu, ma zapewnić stronie gwarancję realnego prawa do sądu. Przyznane prawo pomocy w tym zakresie, a idąca za tym ochrona praw strony w postępowaniu przed sądem administracyjnym nie może być iluzoryczna. Obowiązkiem sądu administracyjnego jest m.in. ochrona praw stron i uczestników postępowania poprzez zapewnienie udziału w toczącym się postępowaniu, co obejmuje także stworzenie możliwości podjęcia czynności w tym postępowaniu przez wyznaczonego w ramach prawa pomocy pełnomocnika (zob. postanowienie NSA z 13.5.2022 r., III OSK 959/22, ). W jednym z orzeczeń uznano, że jeśli pełnomocnika dla skarżącej ustanowiono z urzędu w toku trwającego postępowania, w okresie gdy sądy administracyjne pozostawały zamknięte z powodu ochrony przed rozprzestrzenianiem się epidemii SARS-CoV-2, to pełnomocnik ten miał ograniczoną możliwość zapoznania się z aktami sprawy. Ta sytuacja mogła uniemożliwić mu w sposób rzetelny i kompletny przygotowanie się do reprezentowania strony i działanie w jej interesie zgodnie z zasadami najwyższej staranności. Brak dostępu do akt sprawy godzi w prawo strony do rzetelnego postępowania (zob. postanowienie NSA z 25.2.2021 r., II GZ 32/21, ). Udostępnianie akt sprawy W omawianej sprawie akta sądowe zostały przekształcone do postaci elektronicznej. Natomiast akta administracyjne Organu I i II instancji zostały nadesłane do WSA w Warszawie w formie papierowej jako załącznik do odpowiedzi na skargę. Jednak NSA stwierdził, że art. 12a § 2 PostAdmU odnosi się tylko do sposobu udostępniania akt spraw sądowoadministracyjnych, a nie administracyjnych. Brak w przepisach KPA takiej normy, z której wynikałby nakaz odpowiedniego stosowania przepisu art. 12a § 2 PostAdmU w odniesieniu do udostępniania akt w sprawach administracyjnych poddanych reżimowi KPA (zob. wyrok NSA z 5.2.2020 r., II OSK 776/18, ). W konsekwencji sąd nie ma obowiązku tworzenia w formie elektronicznej akt nadesłanych przez organy orzekające. W tej sprawie Sąd prawidłowo udostępnił pełnomocnikowi skarżącej w formie elektronicznej tylko akta sądowe, bo tylko te akta w takiej formie posiadał. Obowiązkiem ustanowionego z urzędu radcy prawnego było zapoznanie się z aktami administracyjnymi sprawy w czytelni Sądu. Nieudostępnienie akt stronie jako przesłanka nieważności postępowania NSA zaznaczył, że o naruszeniu art. 183 § 2 pkt. 5 PostAdmU można byłoby mówić tylko w takiej sytuacji, gdyby sąd ten z nieznanych przyczyn odmówił pełnomocnikowi wglądu do tych akt. Prawo do zapoznania się z aktami sprawy w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest prawem odrębnym od analogicznego uprawnienia przysługującego na etapie postępowania administracyjnego. Dlatego przysługujące stronie na podstawie art. 12a § 4 PostAdmU uprawnienie nie doznaje ograniczeń z uwagi na zachowanie strony w postępowaniu przed organem administracji (zob. wyrok NSA z 6.6.2022 r., II OSK 2135/20, ). W jednej ze spraw przyjęto, że w czasie gdy z uwagi na stan epidemii ograniczono możliwość przyjmowania interesantów w czytelni akt sądu, przysługujące stronie prawo wglądu w akta na podstawie art. 12a § 4 PostAdmU powinno zostać zrealizowane poprzez przesłanie na wniosek strony kserokopii dokumentacji z akt administracyjnych. Brak realizacji takiego wniosku przed wydaniem wyroku na posiedzeniu niejawnym skutkował nieważnością postępowania sądowoadministracyjnego (zob. wyrok NSA z 13.1.2022 r., III OSK 4864/21, ). Wyrok NSA z 3.11.2022 r., II OSK 1672/21,
NSA oddalił skargę kasacyjną, a akta sprawy są udostępniane stronom w postaci elektronicznej lub papierowej. Prawo do sądu i profesjonalnej pomocy prawnej odgrywa istotną rolę w postępowaniu sądowym, a brak dostępu do akt sprawy może godzić w prawo strony do rzetelnego postępowania. NSA podkreślił, że sąd nie ma obowiązku tworzenia w formie elektronicznej akt nadesłanych przez organy orzekające.