Odszkodowanie za nieruchomość wydzieloną pod budowę drogi

Utrata własności działek wydzielonych pod drogi publiczne jest konsekwencją decyzji podziałowej, która może skutkować brakiem odszkodowania dla dotkniętych właścicieli. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że odszkodowanie jest możliwe dopiero po ujawnieniu nowego właściciela w księdze wieczystej. Orzeczenia sądowe i administracyjne potwierdzają, że przeznaczenie działki pod drogę publiczną musi być zgodne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.

Tematyka: odszykodowanie, nieruchomość, droga publiczna, podział nieruchomości, Naczelny Sąd Administracyjny, Gospodarce nieruchomościami, plan zagospodarowania przestrzennego

Utrata własności działek wydzielonych pod drogi publiczne jest konsekwencją decyzji podziałowej, dlatego
organ orzekający w sprawie ustalenia odszkodowania musi zbadać wyłącznie to, czy na skutek decyzji
podziałowej nastąpiło wydzielenie działki pod drogę publiczną – wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny.
Postępowanie w sprawie odszkodowania
Z działki należącej do R.N. i S.N. wydzielono część gruntu pod drogę publiczną. Starosta odmówił jednak ustalenia
odszkodowania za działkę powstałą w wyniku wydzielenia. Powołując się na orzeczenie NSA (zob. wyrok NSA
z 21.2.2018 r., I OSK 815/16,
), Organ stwierdził, że choć działka stała się własnością Gminy K., to orzeczenie
o odszkodowaniu na podstawie art. 98 ust. 3 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2023
r. poz. 344; dalej: GospNierU) jest możliwe dopiero po ujawnieniu nowego właściciela w księdze wieczystej.
Odwołując się do wyżej wskazanego wyroku NSA, Wojewoda utrzymał w mocy decyzję Starosty. Jak podkreślono,
warunkowa decyzja podziałowa została wydana na podstawie art. 96 ust. 1 w zw. z art. 93 ust. 1, 2, 3 i art. 97 ust. 1,
1a, 1b GospNierU. W decyzji tej nie ma mowy, jak w przypadku zastosowania art. 98 GospNierU, o przejściu
konkretnych działek na rzecz Gminy K. W konsekwencji Wojewoda uznał, że R.N. i S.N. pozostają właścicielami
działki, a zatem nie ponieśli żadnej szkody.
Orzeczenie WSA
WSA w Olsztynie oddalił skargę, podkreślając, że podziału nieruchomości można dokonać z uwagi na skutek
wystąpienia różnych okoliczności, które nie zawsze muszą być związane z przeznaczeniem konkretnej
nieruchomości pod drogę publiczną. W ocenie Sądu w tej sprawie wiele okoliczności wskazuje, że podział działki
związany był z przeznaczeniem jej części pod drogę publiczną przewidzianą w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego. Jednak biorąc pod uwagę przepisy, na podstawie których wydano warunkową
decyzję podziałową, ani twierdzenia skarżących, ani Organu administracji, nie przesądzają o tym, że podział
nieruchomości rzeczywiście został dokonany w tym celu. Sąd zaznaczył, że skarżący nie mogą skutecznie domagać
się od Organów administracji wystąpienia do sądu wieczystoksięgowego o ujawnienie rzeczywistego stanu rzeczy,
z którego by wynikało, iż Gmina K. stała się właścicielem wydzielonej działki. Takie żądanie byłoby skuteczne jedynie
w przypadku dokonania podziału na podstawie art. 98 ust. 1 GospNierU.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że choć decyzja podziałowa w podstawie prawnej nie powołuje art. 99
GospNierU, to w jej rozstrzygnięciu zawarty jest warunek wynikający z tego przepisu. Jest to zastrzeżenie, że przy
zbywaniu działki zostanie jej zapewniony dostęp do drogi publicznej poprzez ustanowienie służebności drogowej.
W ocenie Sądu wyklucza to twierdzenie o przejściu własności działki na Gminę, z chwilą gdy decyzja zatwierdzająca
podział stała się ostateczna, a w konsekwencji przesądza o braku podstaw do ustalenia i wypłaty odszkodowania.
Skarżący zarzucali, że zaskarżona decyzja została wydana na podstawie wyroku NSA, który przecież nie stanowi
aktu prawa powszechnie obowiązującego. Sąd wyjaśnił, że poglądy przedstawione w każdym z wyroków NSA można
negować lub akceptować, orzeczenia nie są bowiem źródłem prawa. Nie można jednak dyskredytować słusznego
stanowiska Organu tylko dlatego, że podziela pogląd zaprezentowany w orzeczeniu NSA.
NSA: Utrata własności działki wydzielonej pod drogę publiczną następuje z mocy prawa
NSA uchylił zaskarżony wyrok i decyzje Organów obu instancji. Na podstawie akt administracyjnych sprawy
stwierdzono, że działka ta powstała na skutek podziału zatwierdzonego decyzją warunkową. Wbrew twierdzeniom
Wojewody i Sądu I instancji z niekwestionowanych okoliczności sprawy wynika, że wydzielona działka została
wyznaczona pod drogę publiczną, zgodnie z postanowieniami miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego. W konsekwencji działka ta przeszła na własność Gminy K., przez co skarżący utracili do niej tytuł
prawny.
W art. 98 ust. 1 GospNierU, w sytuacji podziału nieruchomości na wniosek jej właściciela ustawodawca ustanowił
obowiązek organu administracji, a mianowicie wydzielenia części działki pod drogę publiczną, jeżeli takie jest
przeznaczenie nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Podziału nieruchomości
można więc dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami planu miejscowego, przy czym zgodność ta dotyczy
zarówno przeznaczenia terenu, jak i możliwości zagospodarowania wydzielonych działek gruntu. Dla konieczności
wydzielenia części działki pod drogę publiczną nie mają więc znaczenia plany inwestycyjne właściciela
nieruchomości czy zarządcy drogi, a wyłącznie przeznaczenie gruntu w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego. NSA wyjaśnił, że z art. 98 ust. 1 GospNierU wynika, iż utrata własności działek wydzielonych
pod drogi publiczne następuje z mocy samego prawa, zatem nie wymaga jakichkolwiek dalszych działań,

w szczególności potwierdzenia w treści orzeczenia organów administracji lub sądów. Na powstanie tego
skutku decyzji podziałowej nie ma wpływu ani dotychczasowy właściciel nieruchomości, ani organ
orzekający o zatwierdzeniu podziału nieruchomości, ani też Skarb Państwa lub jednostka samorządu
terytorialnego, na których rzecz następuje nabycie prawa własności gruntu wydzielonego pod drogę
publiczną.
Ustalenie odszkodowania
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że do oceny skutku, o którym mowa w art. 98 ust. 1 GospNierU, uprawniony jest
organ administracji w postępowaniu administracyjnym, którego przedmiotem jest ustalenie odszkodowania. Skutek
w postaci przejścia na Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego prawa własności gruntu jest
bowiem przesłanką ustalenia odszkodowania w drodze decyzji administracyjnej. Dla przyznania
odszkodowania w świetle art. 98 ust. 1 i 3 GospNierU organ musi więc zbadać wyłącznie to, czy wskutek
decyzji podziałowej nastąpiło wydzielenie działki pod drogę publiczną. NSA podkreślił, że nie ma podstaw do
tego, by mówić o dwóch trybach postępowania w sprawie podziału nieruchomości w odniesieniu do podziału
dokonywanego na podstawie art. 93 ust. 1 GospNierU i art. 98 ust. 1 GospNierU. Pomimo tego, że w art. 98 ust. 1
GospNierU przewidziano szczególny skutek dokonanego podziału w postaci przejścia prawa własności gruntu
przewidzianego pod drogę publiczną, to nie oznacza, że w tym przypadku ma miejsce odrębny tryb postępowania.
Także bowiem w tym przypadku to treść miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przesądza
o możliwości podziału nieruchomości. W rezultacie kwestia warunkowości decyzji podziałowej wydzielającej działkę
nie ma znaczenia przy ocenie skutków tej decyzji, które nastąpiły z mocy samego prawa.
Wyrok NSA z 20.12.2022 r., I OSK 2499/19,

Podział nieruchomości pod drogę publiczną wymaga precyzyjnej analizy prawa oraz zgodności z planem zagospodarowania przestrzennego. Ustalenie odszkodowania dla właścicieli działek wydzielonych pod drogi publiczne jest możliwe tylko w przypadku spełnienia określonych warunków, w tym uznania utraty własności na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego.