Ponowna skarga na bezczynność organu administracji
W postępowaniu ze skargi na bezczynność organu administracji powaga rzeczy osądzonej ma kluczowe znaczenie. Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że ponowna ocena przez sąd tego samego działania bądź zaniechania organu jest możliwa jedynie w określonych sytuacjach. Artykuł omawia istotę powagi rzeczy osądzonej oraz konsekwencje dla skarg na bezczynność organu administracyjnego.
Tematyka: skarga, bezczynność organu, powaga rzeczy osądzonej, Postępowanie administracyjne, Naczelny Sąd Administracyjny, WSA, NSA
W postępowaniu ze skargi na bezczynność organu administracji powaga rzeczy osądzonej ma kluczowe znaczenie. Naczelny Sąd Administracyjny wyjaśnił, że ponowna ocena przez sąd tego samego działania bądź zaniechania organu jest możliwa jedynie w określonych sytuacjach. Artykuł omawia istotę powagi rzeczy osądzonej oraz konsekwencje dla skarg na bezczynność organu administracyjnego.
W postępowaniu ze skargi na bezczynność organu administracji powaga rzeczy osądzonej ma miejsce w przypadku ponownej oceny przez sąd tego samego działania bądź zaniechania organu, a nie zachowania mającego miejsce w innym okresie, choć w toku tego samego postępowania – wyjaśnił Naczelny Sąd Administracyjny. Powaga rzeczy osądzonej Zgodnie z art. 58 § 1 pkt. 4 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) sąd odrzuca skargę, jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona. Okoliczność taka ma miejsce zarówno wówczas, gdy nastąpiło już merytoryczne prawomocne rozpoznanie skargi w zakresie tego samego przedmiotu i między tymi samymi podmiotami, jak i w sytuacji, gdy jest rozpoznawana merytorycznie wcześniej złożona skarga, w tym samym przedmiocie i między tymi samymi stronami. Przy ustalaniu tożsamości sprawy należy więc brać pod uwagę element podmiotowy i przedmiotowy. Tożsamość podmiotowa to tożsamość podmiotu będącego adresatem praw lub obowiązków, natomiast tożsamość przedmiotowa to tożsamość treści tych praw i obowiązków oraz ich podstawy prawnej i faktycznej. Sąd administracyjny, badając wniesioną skargę, analizuje, co jest przedmiotem sprawy, i jakie występują strony. W przypadku ustalenia, że sprawa „o to samo” między tymi samymi stronami jest w toku lub została już rozstrzygnięta, zobowiązany jest do odrzucenia skargi (zob. postanowienie NSA z 29.5.2020 r., I OZ 331/20, ). Postępowanie przed WSA E.N. wniosła do WSA w Gliwicach skargę na bezczynność Wojewody w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Starosty zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę, obejmującą m.in.: przebudowę ulic, placów i chodników, budowę miejsc postojowych i rozbudowę istniejącego oświetlenia ulicznego. W uzasadnieniu skargi wniesiono o stwierdzenie bezczynności i przewlekłości Organu w prowadzeniu sprawy. WSA w Gliwicach odrzucił skargę na podstawie art. 58 § 1 pkt. 4 PostAdmU, uznając, że sprawa została już rozstrzygnięta. Kilka miesięcy wcześniej ten sam Sąd wydał bowiem wyrok oddalający skargę E.N. w tym samym przedmiocie, czyli na bezczynność i przewlekłość Wojewody w sprawie rozpoznania wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji Starosty, zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę. Zarzuty zażalenia E.N. zaskarżyła to postanowienie, dowodząc, że wbrew twierdzeniom WSA w Gliwicach aktualnie wniesiona skarga nie jest tożsama przedmiotowo z wcześniej orzeczoną sprawą. Oba postępowania dotyczą kwestionowania przez E.N. sprawności postępowania prowadzonego przez Wojewodę w tej samej sprawie administracyjnej. Jej przedmiotem jest rozpoznanie wniosku skarżącej, która domaga się stwierdzenia nieważności decyzji zatwierdzającej projekt budowlany i udzielającej pozwolenia na budowę. Jednak aktualnie wniesiona skarga dotyczy innego okresu tego postępowania. Skarżąca twierdzi bowiem, że po prawomocnym zakończeniu pierwszego postępowania sądowoadministracyjnego i zwrocie akt do Organu, Wojewoda w dalszym ciągu nie podejmował żadnych czynności procesowych, i do chwili obecnej nie wydał rozstrzygnięcia. E.N. aktualnie domaga się więc, aby Sąd ocenił bezczynność i przewlekłość w prowadzeniu postępowania przez Wojewodę od momentu zwrotu akt z Sądu. Stanowisko NSA NSA uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu wyjaśniono, że istotą art. 58 § 1 pkt. 4 PostAdmU jest wprowadzenie reguły, że w tej samej sprawie między tymi samymi stronami skarga sądowoadministracyjna przysługuje tylko raz. Nie można więc w takiej samej sprawie wszcząć nowego postępowania sądowoadministracyjnego między tymi samymi stronami, bez względu na to, czy skarga dotyczy aktu administracyjnego, działania, bezczynności lub przewlekłości organu administracji. Skarga w sprawie, w której sąd stwierdzi tożsamość przedmiotową i tożsamość podmiotową z inną sprawę będącą w toku lub prawomocnie zakończoną, podlega odrzuceniu. Jednak w ocenie NSA zaskarżone w aktualnie toczącym się postępowaniu zaniechania organu dotyczą innego okresu niż ten, którego dotyczyło poprzednie orzeczenie WSA w Gliwicach. Powaga rzeczy osądzonej dotyczy ponownej oceny przez sąd tego samego działania bądź zaniechania organu, nie zaś zachowania mającego miejsce w innym okresie, choć w toku tego samego postępowania. Z przepisu art. 171 PostAdmU wynika, że skutek w postaci res iudicata istnieje tylko co do tego, co w związku ze skargą stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a zatem tylko w takim zakresie, w jakim był przedmiot sprawy, w której wydano prawomocny wyrok (zob. wyrok NSA z 1.9.2020 r., I FSK 845/20, ). Skarżąca zasadnie wskazała, że w poprzednim postępowaniu WSA w Gliwicach oceniał bezczynność i przewlekłość Wojewody w prowadzeniu postępowania administracyjnego do momentu wydania wyroku. Aktualna skarga strony ma natomiast na celu wskazanie zaniedbań Organu z uwzględnieniem okresu po tej dacie. Czy można wnieść kolejną skargę na bezczynność organu, jeśli poprzednia została uwzględniona przez sąd? Z zagadnieniem skargi na bezczynność organu wiąże się jeszcze jeden ciekawy problem, który jest różnie rozstrzygany przez sądy administracyjne. W części orzeczeń przyjmuje się, że po stwierdzeniu bezczynności organu i następującej po niej dalszej bezczynności w granicach tej samej sprawy, stronie przysługuje prawo do wniesienia nowej skargi na bezczynność. Wówczas Sąd powinien rozpoznać merytorycznie ponowną skargę, dokonując oceny postępowania organu od dnia wydania poprzedniego wyroku do dnia rozpoznania kolejnej skargi (zob. postanowienie NSA z 3.3.2020 r., I OZ 165/20, ; postanowienie NSA z 11.12.2019 r., I OZ 1260/19, ). Drugie stanowisko opiera się na założeniu, że jedynym środkiem prawnym przysługującym stronie, w sytuacji gdy organ pomimo zobowiązującego go do działania prawomocnego wyroku w dalszym ciągu unika realizacji obowiązku nałożonego w tym wyroku, jest skarga składana w trybie art. 154 § 1 PostAdmU. Skarga na niewykonanie wyroku prawomocnie stwierdzającego już bezczynność i zobowiązującego organ do określonej aktywności, pozwala Sądowi na ocenę, czy po wydaniu wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania organ załatwił sprawę, czy też wciąż pozostaje bezczynny lub w dalszym ciągu przewlekle prowadzi sprawę. W rezultacie przyjmuje się, że w sytuacji, gdy bezczynność organu została już stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu, wszczynanie kolejnego postępowania sądowego w tym samym przedmiocie jest niedopuszczalne i godzi w zasadę powagi rzeczy osądzonej (zob. postanowienie NSA z 1.12.2022 r., III OZ 710/22, ; postanowienie NSA z 15.6.2021 r., III OSK 3030/21, ). Postanowienie NSA z 19.1.2023 r., II OZ 7/23,
NSA uchylił zaskarżone postanowienie, uzasadniając, że skarga sądowoadministracyjna przysługuje tylko raz w tej samej sprawie między tymi samymi stronami. Omówiono również kwestię wniesienia kolejnej skargi na bezczynność organu po uwzględnieniu poprzedniej przez sąd. Artykuł analizuje różne stanowiska sądów administracyjnych w tej sprawie.