Bezczynność organu z rażącym naruszeniem prawa

Przekroczenie terminu załatwienia sprawy, ignorowanie ponagleń i zapoznanie się z wnioskiem strony dopiero po złożeniu skargi do sądu administracyjnego - to wszystko doprowadziło do stwierdzenia przez Naczelnego Sąd Administracyjny, że bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem prawa. Sprawa dotyczyła wniosku o zezwolenie na pracę cudzoziemca, na którego decyzję strona czekała zbyt długo, z uwagi na liczne absencje chorobowe pracowników i zmiany w przepisach prawnych.

Tematyka: bezczynność organu, rażące naruszenie prawa, terminy załatwienia sprawy, skarga administracyjna, Naczelny Sąd Administracyjny

Przekroczenie terminu załatwienia sprawy, o którym mowa w art. 35 § 1 i 3 KPA, zignorowanie złożonego
przez stronę ponaglenia oraz zapoznanie się z wnioskiem strony po raz pierwszy dopiero po złożeniu skargi
do sądu administracyjnego świadczą o tym, że bezczynność organu miała miejsce z rażącym naruszeniem
prawa – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Skarga na bezczynność
O.S. zwrócił się za pośrednictwem portalu praca.gov.pl do Urzędu Wojewódzkiego w K. z wnioskiem o wydanie
zezwolenia na pracę cudzoziemca na terytorium Polski, a jego pełnomocnik listownie przesłał dokumenty będące
uzupełnieniem wniosku. Ponieważ Organ nie podejmował żadnych działań, O.S. złożył ponaglenie, a następnie
skargę na bezczynność Organu, w której zarzucono Wojewodzie rażące naruszenie przepisów KPA, regulujących
terminy załatwienia spraw. W skardze podkreślono, że postępowanie nie wymagało zebrania dowodów, informacji lub
wyjaśnień, a pomimo tego Organ nie tylko nie wydał decyzji, lecz także nie zawiadomił strony o zwłoce oraz nie
wskazał nowego terminu załatwienia sprawy.
Wyjaśnienia Organu
W odpowiedzi na skargę Wojewoda dowodził, że od kilku lat liczba składanych wniosków stale rośnie, zaś zmiana
regulacji prawnych spowodowała wzrost czynności administracyjno-prawnych, jakie musi wykonać pracownik przy
legalizacji zatrudnienia cudzoziemców. Z uwagi na sytuację kadrową w Urzędzie Wojewódzkim duży wpływ na
przejściowe i nieznaczne przekraczanie terminu załatwiania spraw miały też nagłe zdarzenia losowe i pandemia
COVID-19, które spowodowały liczne i długotrwałe absencje chorobowe pracowników. W ocenie Wojewody
wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie epidemii, i związane z tym nieobecności pracowników,
jak również niedobory kadrowe przy znacznym wzroście ilości spraw, należy uznać za okoliczności, które nie
pozwalają na przypisanie działaniom Organu cech rażącego naruszenia prawa.
Terminy na załatwienie sprawy w KPA
Przepisy KPA zobowiązują organy administracji publicznej do załatwiania sprawy bez zbędnej zwłoki. Sprawy, które
nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie; sprawy
wymagające postępowania wyjaśniającego - nie później niż w ciągu miesiąca; sprawy szczególnie skomplikowane -
nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym -
w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Do terminów tych nie wlicza się terminów przewidzianych
w przepisach dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania, okresu trwania mediacji
oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo przyczyn niezależnych od organu. Jednak o każdym
przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ administracji publicznej jest obowiązany zawiadomić strony,
podając przyczyny zwłoki, wskazując nowy termin załatwienia sprawy oraz pouczając o prawie do wniesienia
ponaglenia.
Stanowisko WSA
WSA w Gliwicach uznał skargę za zasadną. Jak wyjaśniono, z bezczynnością organu mamy do czynienia wówczas,
gdy w prawnie ustalonym terminie organ administracji publicznej nie podejmuje żadnych czynności lub choć prowadzi
postępowanie w sprawie, to nie kończy go wydaniem w terminie decyzji, postanowienia lub innego aktu, lub też nie
podejmuje przewidzianej prawem czynności. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że w trakcie biegu terminów
wskazanych w KPA, a nawet po wniesieniu ponaglenia, Organ pozostawał całkowicie bezczynny. Pierwszą czynność
w sprawie podjęto dopiero po złożeniu przez O.S. skargi. Organ uznał wówczas, że wniosek zawiera braki, i wezwał
skarżącego do jego uzupełnienia o poprawione oświadczenie podmiotu powierzającego wykonywanie pracy
cudzoziemcowi. Braki te zostały uzupełnione w wyznaczonym terminie. Przy ocenie uchybień Organu Sąd wziął pod
uwagę czas trwania postępowania, postawę Organu oraz fakt, że skarżący w żaden sposób nie przyczynił się do
zaistniałej sytuacji. Na podstawie tych okoliczności Sąd uznał, że Organ dopuścił się bezczynności, która miała
miejsce z rażącym naruszeniem prawa.
Rażące naruszenie prawa
NSA oddalił skargę kasacyjną Organu. Wojewoda przekonywał, że bezczynność nie wynikała ze złej woli Organu czy
też lekceważenia strony postępowania, a z okoliczności od niego niezależnych, czyli stanu epidemii i wywołanych
nim absencji chorobowych pracowników Organu oraz znacznego obciążenia ich pracą. NSA wskazał, że
w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, iż „rażące naruszenie prawa”, o którym mowa w art.
149 § 1a ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz.

259; dalej: PostAdmU), jest postacią kwalifikowaną naruszenia prawa, i powinno być interpretowane ściśle.
Chodzi tutaj o wadliwość o szczególnie dużym ciężarze gatunkowym, np.: oczywiście lekceważący stosunek
organu do złożonego wniosku strony, duże natężenie braku woli organu w załatwieniu wniosku czy działanie
organu wbrew określonym standardom.
W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że ani upływ ustawowego terminu załatwienia sprawy, ani złożenie ponaglenia
nie wywołały u Organu żadnego zainteresowania sprawą. Dopiero złożenie skargi na bezczynność spowodowało
zapoznanie się z wnioskiem i wezwanie strony do uzupełnienia jego braków formalnych. Jak zaznaczono, w sprawie
istotny jest przedmiot złożonego wniosku. Ubieganie się przez O.S. o możliwość podjęcia legalnego zatrudnienia jest
wyrazem poszanowania dla polskiego porządku prawnego. Z uwagi na taką postawę skarżącego Organ powinien
dostosować swoje działania nie tylko do wymogów ustawowych, lecz także uwzględnić osobistą sytuacji
niezatrudnionego wnioskodawcy. Brak możliwości podjęcia legalnej pracy oznacza zwykle brak środków finansowych
na pokrycie podstawowych kosztów utrzymania pracownika oraz jego rodziny, dlatego sprawa ta ma podstawowe
znaczenie dla egzystencji człowieka. Wniosek skarżącego został złożony w formie elektronicznej, dlatego pomimo
stanu zagrożenia epidemicznego mógł zostać załatwiony w ustawowym terminie przez urzędnika pracującego
w trybie pracy zdalnej. Odpowiednia organizacja pracy, wyrażająca się również we właściwym nadzorze nad
urzędnikami przez przełożonych, powinna uwzględniać hierarchizację ważności poszczególnych wniosków
wpływających do urzędu i ustalenie kolejności ich załatwiania w przypadkach niedoborów kadrowych. W ocenie NSA
działanie Organu świadczy o oczywiście lekceważącym stosunku Organu do złożonego wniosku, do obowiązującego
porządku ustawowego nakładającego na organy obowiązek działania bezzwłocznie oraz z poszanowaniem godności
osoby ludzkiej i w sposób budzący zaufanie do władzy publicznej. Pomimo tego, że okres naruszenia terminu
załatwienia sprawy, wynikającego z art. 35 § 1 i 3 KPA, nie był drastycznie przekroczony, wskazane okoliczności
świadczą o rażącym naruszeniu prawa w rozumieniu art. 149 § 1a PostAdmU.
Wyrok NSA z 9.2.2023 r., III OSK 6866/21,

Decyzja NSA o oddaleniu skargi kasacyjnej Organu potwierdziła rażące naruszenie prawa w przypadku bezczynności organu. Mimo okoliczności wynikających z pandemii i obciążeń kadrowych, organ nie wykazał zainteresowania sprawą do momentu złożenia skargi. NSA podkreślił konieczność poszanowania prawa i godności ludzkiej przez organy władzy publicznej.