Kwestia rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do uzupełniania braków przed lub po odrzuceniu skargi
Naczelny Sąd Administracyjny wydał orzeczenie dotyczące odrzucenia skargi z powodu niewykonania wezwania sądu do uzupełnienia braku formalnego czy fiskalnego. Stwierdzono, że sąd może odrzucić skargę bez oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o przywrócenie terminu. M.S. wniósł skargę na decyzję SKO, która była nieopłacona i obarczona brakami formalnymi. Po odrzuceniu skargi skarżący złożył zażalenie, argumentując braki w doręczeniu i uchybienie terminu.
Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, odrzucenie skargi, wniosek o przywrócenie terminu, zażalenie, braki formalne, doręczenie, uchybienie terminu
Naczelny Sąd Administracyjny wydał orzeczenie dotyczące odrzucenia skargi z powodu niewykonania wezwania sądu do uzupełnienia braku formalnego czy fiskalnego. Stwierdzono, że sąd może odrzucić skargę bez oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o przywrócenie terminu. M.S. wniósł skargę na decyzję SKO, która była nieopłacona i obarczona brakami formalnymi. Po odrzuceniu skargi skarżący złożył zażalenie, argumentując braki w doręczeniu i uchybienie terminu.
Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że orzeczenie o odrzuceniu skargi z powodu niewykonania wezwania sądu do uzupełnienia braku formalnego czy fiskalnego powinno zostać wydane bez oczekiwania na rozpatrzenie wniosku strony o przywrócenie terminu do uzupełnienia tego braku. Dopiero stwierdzenie uchybienia terminu, które następuje w postanowieniu o odrzuceniu skargi, daje sądowi administracyjnemu podstawę do rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu. Stan faktyczny M.S. wniósł skargę na decyzję SKO, która była nieopłacona i obarczona brakami formalnymi. Przewodniczący Wydziału wezwał skarżącego do uiszczenia wpisu sądowego oraz nadesłania 4 odpisów skargi, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwań, pod rygorem odrzucenia skargi. Przesyłka zawierająca to wezwanie, na skutek niepodjęcia w terminie 14 dni od daty pierwszego awiza, została zwrócona, a Sąd uznał, że korespondencja została skutecznie doręczona M.S. w trybie zastępczym. Ponieważ w wyznaczonym terminie braki nie zostały uzupełnione, Sąd odrzucił skargę. Zarzuty zażalenia Skarżący wniósł zażalenie na to postanowienie, twierdząc, że nie otrzymał powiadomienia o oczekującej do odbioru przesyłce. W zażaleniu wskazano, że domowi skarżącego nadano nowy numer porządkowy, co spowodowało problemy z doręczaniem mu korespondencji. M.S. twierdził też, że jego sąsiad informował liczne instytucje, iż skarżący wprowadza w błąd, wskazując nowy numer jako numer swojej posesji. Po otrzymaniu postanowienia o odrzuceniu skargi M.S. podjął szereg czynności w celu ustalenia, dlaczego nie otrzymał awiza i ustalił, gdzie kierowana jest korespondencja z podanym przez niego adresem. Skarżący szczegółowo opisał te okoliczności we wniosku o przywrócenie terminu, wnosząc o zawieszenie postępowania zażaleniowego do czasu rozstrzygnięcia sprawy o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków jako zależnego od innego toczącego się postępowania. Co bada Sąd w postępowaniu zażaleniowym? NSA oddalił zażalenie, uznając, że nieuzupełnienie przez skarżącego braków w postaci uiszczenia wpisu sądowego od skargi i nadesłania 4 odpisów skargi w wyznaczonym terminie zobowiązywało Sąd I instancji do odrzucenia skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt. 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) oraz art. 220 § 3 PostAdmU. Korespondencja zawierająca wezwanie została przesłana na adres podany przez skarżącego, a ze zwrotnego poświadczenia odbioru wynikało, że listonosz dokonał wszystkich przewidzianych prawem czynności warunkujących uznanie przesyłki za skutecznie doręczoną. W ocenie NSA podnoszona przez M.S. okoliczność wadliwego doręczania przesyłek z uwagi na błędy w systemie Google Maps czy innych programach nawigacyjnych nie ma znaczenia dla prawidłowości odrzucenia skargi. Skarżący podał określone dane jako adres do doręczeń, a zatem korespondencja kierowana pod ten adres była doręczana skutecznie. NSA podkreślił, że wydając postanowienie o odrzuceniu skargi, sąd nie bada okoliczności, które miałyby wpływ na dochowanie terminu dokonania czynności sądowej. Sąd ma jedynie ocenić, czy w okolicznościach sprawy zaistniały braki skargi, czy prawidłowo wezwano do ich uzupełnienia i czy zostały one uzupełnione w sposób i w terminie do tego przewidzianym. Sąd nie bada natomiast powodów ich nieuzupełnienia, te ocenia się bowiem w postępowaniu wywołanym wnioskiem o przywrócenie terminu. W konsekwencji należy stwierdzić, że sąd orzeka o odrzuceniu skargi bez potrzeby oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o przywrócenie terminu. Dopiero stwierdzenie uchybienia terminu, które następuje w postanowieniu o odrzuceniu skargi, daje podstawę do rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu. Nie ma zatem podstaw do zawieszenia postępowania zażaleniowego do czasu rozpatrzenia wniosku o przywrócenie terminu. Przepisy stanowiące podstawę odrzucenia skargi, art. 58 § 1 pkt 3 i art. 220 § 3 PostAdmU, nie uzależniają w żadnym stopniu odrzucenia skargi od tego, czy strona ponosi winę za uchybienie terminowi do uzupełnienia braków formalnych czy fiskalnych skargi. Okoliczności te będą natomiast badane z uwagi na złożenie przez skarżącego wniosku o przywrócenie terminu w odrębnym postępowaniu (zob. postanowienie NSA z 20.4.2021 r., I OZ 114/21, ). Co rozpoznać najpierw – zażalenie na odrzucenie skargi czy wniosek o przywrócenie terminu? W praktyce często zdarza się, że wojewódzkie sądy administracyjne w jednym postanowieniu odmawiają przywrócenia terminu do uzupełnienia braku formalnego skargi i jednocześnie odrzucają skargę, a jeśli wniosek o przywrócenie terminu wpłynie już po odrzuceniu skargi, jest on rozpoznawany przez przekazaniem NSA zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi. Działanie takie jest tłumaczone zasadami ekonomii procesowej. Jednak w orzecznictwie NSA wielokrotnie wskazywano, że wniesienie zarówno zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi, jak i wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności, której brak spowodował odrzucenie skargi, wzajemnie się wykluczają. Jeżeli strona twierdzi, że dokonała czynności w terminie, a sąd błędnie uznał, iż uchybiła terminowi, to powinna wnieść zażalenie od postanowienia o odrzuceniu skargi. Wniosek o przywrócenie terminu jest natomiast właściwym środkiem prawnym w sytuacji, w której strona nie neguje, że uchybiła terminowi, i wskazuje przyczyny usprawiedliwiające to uchybienie (zob. postanowienie NSA z 18.11.2020 r., I GZ 323/20, ; postanowienie NSA z 23.1.2019 r., I FZ 354/18, ). Zgodnie z art. 86 § 1 PostAdmU postępowanie w przedmiocie przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej sprowadza się do badania, czy strona przekroczyła termin do dokonania czynności bez swojej winy. Zatem okoliczność, że do uchybienia terminu doszło, musi być bezsporna, natomiast złożenie środka zaskarżenia od postanowienia o odrzuceniu skargi służy kwestionowaniu właśnie tej okoliczności. W rezultacie przyjmuje się, że początek biegu terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi najczęściej wyznacza data doręczenia orzeczenia rozstrzygającego w przedmiocie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi. W praktyce orzeczniczej wielokrotnie przyjmowano, że wniosek o przywrócenie terminu złożony przed prawomocnym rozstrzygnięciem kwestii, czy termin do dokonania czynności procesowej bezskutecznie upłynął, czyli np. wraz z zażaleniem, należy uznać za przedwczesny, co skutkuje jego odrzuceniem (zob. postanowienie NSA z 24.11.2016 r., II GZ 1194/16, ; postanowienie NSA z 29.9.2016 r., II GZ 938/16, ). Jednak w nowszych orzeczeniach sądów administracyjnych, mając na uwadze ochronę interesu strony działającej w warunkach tzw. ostrożności procesowej, za dopuszczalną uznaje się sytuację, w której ma miejsce jednoczesne złożenie zażalenia na orzeczenie o odrzuceniu środka zaskarżenia z powodu nieusunięcia jego braków formalnych lub fiskalnych oraz wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności, której brak spowodował takie odrzucenie (zob. postanowienie NSA z 6.8.2020 r., I FZ 111/20, ). Należy jednak podkreślić, że jednoczesne złożenie zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi i wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi skutkuje tym, iż wniosek o przywrócenie terminu podlega rozpoznaniu po uprawomocnieniu się orzeczenia stwierdzającego uchybienie terminu do dokonania czynności procesowej (zob. postanowienie NSA z 14.2.2023 r., II GZ 23/23, ; postanowienie NSA z 19.12.2022 r., I OZ 601/22, ). Postanowienie NSA z 25.1.2023 r., II OZ 13/23,
Postanowienie NSA podkreśliło, że sąd nie bada powodów uchybienia terminu w postępowaniu zażaleniowym. Uznano, że wniosek o przywrócenie terminu i zażalenie wzajemnie się wykluczają. NSA stwierdził, że początek biegu terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu najczęściej wyznacza data doręczenia orzeczenia o odrzuceniu skargi.