Egzekwowanie przez organ egzekucyjny należnych zobowiązanemu wierzytelności z kosztów postępowania sądowego

Koszty postępowania sądowego, zasądzone na rzecz podatnika, mogą być zajęte przez organ egzekucyjny w toku egzekucji administracyjnej. Publikacja przedstawia analizę orzeczeń sądowych dotyczących egzekwowania należnych zobowiązań wierzycielom. Stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Wyższego Sądu Administracyjnego w Łodzi zostało szczegółowo omówione, podkreślając dopuszczalność zajęcia wierzytelności kosztów sądowych w postępowaniu egzekucyjnym.

Tematyka: koszty postępowania sądowego, egzekucja administracyjna, organ egzekucyjny, wierzytelności, Naczelny Sąd Administracyjny, Wyższy Sąd Administracyjny, koszty sądowe, zajęcie wierzytelności, egzekucja w administracji

Koszty postępowania sądowego, zasądzone na rzecz podatnika, są inną wierzytelnością pieniężną
w rozumieniu art. 1a pkt. 12 lit. a) tiret piąte w zw. z art. 89 EgzAdmU. Dlatego organ egzekucyjny może
dokonać ich zajęcia w toku egzekucji administracyjnej. Na skutek tej czynności zapłata kosztów sądowych,
zamiast do rąk wierzyciela wskazanego w wyroku, następuje na rzecz wierzyciela tej osoby – wynika
z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Stan faktyczny
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ł. wystawił w stosunku do J.J. tytuł wykonawczy obejmujący zaległości w podatku
od towarów i usług. Zobowiązanemu przysługiwała wierzytelność wobec Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Ł.
z tytułu zasądzonych przez WSA w Łodzi w dwóch wyrokach kosztów postępowania sądowoadministracyjnego. Gdy
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ł. dokonał zajęcia tych wierzytelności, J.J. wniósł skargę na czynność egzekucyjną,
twierdząc, że koszty sądowe nie podlegają zajęciu. Zobowiązany dowodził, że organ administracji publicznej
zobowiązany prawomocnym wyrokiem sądu do zwrotu kosztów sądowych ma obowiązek je przekazać wyłącznie
podmiotowi, na rzecz którego je zasądzono. Jednocześnie J.J. wskazał, że zajęcie tych wierzytelności może
prowadzić do naruszenia przysługującego mu prawa do sądu w związku z przyszłymi postępowaniami.
Organ I instancji uznał skargę za nieuzasadnioną, gdyż dokonane zajęcie odpowiadało wszystkim wymogom
formalnym określonym w ustawie z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2022 r.
poz. 479; dalej: EgzAdmU), zarówno pod kątem zastosowanego środka egzekucyjnego, oznaczenia dłużnika zajętej
wierzytelności, jak i możliwości egzekwowania zobowiązań przysługujących Skarbowi Państwa z wzajemnych
wierzytelności przysługujących zobowiązanemu wobec Skarbu Państwa. Organ II instancji utrzymał w mocy
zaskarżone postanowienie.
Orzeczenie WSA
WSA w Łodzi oddalił skargę. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że kontroli w trybie unormowanym w art. 54 § 1
EgzAdmU mogą podlegać wyłącznie czynności egzekucyjne, którymi są wszelkie podejmowane przez organ
egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego. W ramach skargi na
czynności egzekucyjne można podnosić kwestie formalnoprawne, które odnoszą się jedynie do prawidłowego
przebiegu postępowania organu egzekucyjnego lub egzekutora w oparciu o przepisy regulujące sposób i formę
dokonania tych czynności. Sąd stwierdził, że czynność Organu egzekucyjnego spełnia wszystkie wymagania
wymienione w art. 89 EgzAdmU. Wbrew twierdzeniom skarżącego, zasądzone na jego rzecz tytułem zwrotu kosztów
postępowania sądowoadminstracyjnego kwoty należy uznać za „inne wierzytelności pieniężne” w rozumieniu art. 1a
pkt. 12 lit. a) EgzAdmU. W rezultacie kwoty te mogły stanowić przedmiot zajęcia egzekucyjnego, dokonanego
w trybie art. 89 § 1 EgzAdmU. Zdaniem Sądu, gdyby ustawodawca zamierzał wyłączyć spod egzekucji tego rodzaju
wierzytelności przysługujące zobowiązanemu, dokonałby tego wprost w obowiązujących przepisach EgzAdmU.
Odnosząc się zarzutu pozbawienia skarżącego konstytucyjnego prawa do sądu, o którym mowa w art. 45 Konstytucji
RP, poprzez zajęcie środków finansowych pozwalających stronie na prowadzenie przyszłych spraw sądowych, Sąd
stwierdził, że kwestia ta pozostaje poza zakresem rozważań branych pod uwagę w toku egzekucyjnego
postępowania administracyjnego, prowadzonego w przedmiocie skargi wniesionej na podstawie art. 54 § 1
EgzAdmU.
Stanowisko NSA
NSA oddalił skargę kasacyjną. Jak wyjaśniono, w sprawie nie ma znaczenia, że wierzytelność o charakterze
publicznoprawnym ma charakter niezbywalny i nie może być przeniesiona w drodze cesji na osobę trzecią. Istotne
jest natomiast to, czy taka wierzytelność może podlegać egzekucji administracyjnej z uwzględnieniem art. 89 § 1
EgzAdmU. Na podstawie tej regulacji organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności pieniężnej, innej niż ta
określona w art. 72-85 EgzAdmU, przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu
wierzytelności pieniężnej zobowiązanego, i jednocześnie wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby nie uiszczał
zobowiązanemu należnej od niego kwoty do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu
niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi bez zgody organu egzekucyjnego, lecz należną kwotę
przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że w przypadku
zasądzonych w postępowaniu sądowoadministracyjnym od organu podatkowego kosztów sądowych na
rzecz skarżącego, organ ten staje się jego dłużnikiem i zobowiązany jest, pod rygorem ewentualnej egzekucji

sądowej, zwrócić stronie przeciwnej te koszty. Jednak gdy strona taka staje się zobowiązanym
w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, wierzyciel ma prawo żądać wykonania obowiązku lub jego
zabezpieczenia w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym.
W ocenie NSA koszty sądowe jako inna wierzytelność, niewymieniona wprost w ustawie, są środkiem
egzekucyjnym w rozumieniu art. 1a pkt. 12 lit. a) tiret piąte EgzAdmU. Sąd I instancji zasadnie więc przyjął, że
zastosowany środek egzekucyjny w postaci zajęcia wierzytelności przysługującej J.J. w stosunku do Skarbu
Państwa z tytułu zwrotu kosztów sądowych był dopuszczalny. Wierzytelność taka jest traktowana jako
środek egzekucyjny z innych wierzytelności pieniężnych. Należy podkreślić, że z mocy ustawy, a nie czynności
cywilnoprawnej, zajęcie wierzytelności z tytułu kosztów sądowych skutkuje tym, że zapłata kosztów sądowych
następuje, zamiast do rąk wierzyciela wskazanego w wyroku, na rzecz wierzyciela tej osoby. Konsekwencją takiego
działania będzie wygaśnięcie w części lub całości długu, jaki podmiot, na rzecz którego zasądzono koszty, ma wobec
własnego wierzyciela.
Wyrok NSA z 31.1.2023 r., III FSK 1551/21,

Wyroki sądów administracyjnych potwierdzają możliwość zajęcia wierzytelności kosztów sądowych przez organ egzekucyjny. Decyzje Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Wyższego Sądu Administracyjnego w Łodzi wykazują, że koszty te mogą być traktowane jako środek egzekucyjny z innych wierzytelności pieniężnych, co może prowadzić do wygaśnięcia długu wobec wierzyciela.