Ubezpieczenie zdrowotne przy umowie o dzieło i umowie świadczenia usług

Zgodnie z przepisami prawa osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło lub umowy świadczenia usług mogą podlegać obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Istotne jest precyzyjne określenie przedmiotu umowy oraz różnice między umową o dzieło a umową zlecenia. Warto zwrócić uwagę na odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie oraz charakterystyczne cechy obu rodzajów umów.

Tematyka: ubezpieczenie zdrowotne, umowa o dzieło, umowa świadczenia usług, odpowiedzialność za rezultat, różnice między umową o dzieło a umową zlecenia, przedmiot umowy, art. 66 ust. 1 pkt. 1 lit. e) ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, KC, NSA

Zgodnie z przepisami prawa osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o dzieło lub umowy świadczenia usług mogą podlegać obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Istotne jest precyzyjne określenie przedmiotu umowy oraz różnice między umową o dzieło a umową zlecenia. Warto zwrócić uwagę na odpowiedzialność strony przyjmującej zamówienie oraz charakterystyczne cechy obu rodzajów umów.

 

Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt. 1 lit. e) ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2561) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają
osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym
rolników, które są osobami wykonującymi pracę m.in. na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy
o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy KC dotyczące zlecenia lub osobami z nimi
współpracującymi. O zakwalifikowaniu umowy cywilnoprawnej w sprawach dotyczących ustalenia
podlegania obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego nie decyduje wola stron czy nazwa umowy, lecz jej
rzeczywisty przedmiot.
Przedmiot umowy o świadczenie usług
Niezbędne jest precyzyjne ustalenie, co było przedmiotem umowy, czyli do czego zobowiązały się strony i jaki miał
być założony przez nie rezultat (zob. wyrok NSA z 17.5.2022 r., II GSK 1952/18, 
). W przypadku połączenia
przez strony cech konstytutywnych kilku kodeksowych umów w jednym dokumencie, konieczne jest rozstrzygnięcie
na podstawie całokształtu umowy, które z nich przeważają w danym przypadku (zob. wyrok NSA z 13.11.2019 r., II
GSK 965/19, 
).
Z przepisów KC wynika, że przedmiotem umów o świadczenie usług, do których odpowiednio mają
zastosowanie przepisy o zleceniu, jest wykonywanie lub wykonanie czynności dla innej osoby i w jej
interesie, które polega na zobowiązaniu się do starannego działania. Łączy się z tym brak uzgodnienia
obowiązku osiągnięcia szczegółowo określonego, przyszłego, samoistnego materialnego lub ucieleśnionego
materialnie rezultatu (zob. wyrok NSA z 18.10.2022 r., II GSK 925/19, 
; wyrok NSA z 4.8.2022 r., II GSK
997/19, 
). Cechą charakterystyczną dla tego rodzaju umów jest wykonanie określonej czynności lub szeregu
powtarzających się czynności, składających się na cykl systematycznych i regularnych działań, bez względu na to,
jaki rezultat przyniosą (zob. wyrok NSA z 21.4.2016 r., II GSK 2448/14, 
). W odróżnieniu od umowy o dzieło
w umowie zlecenia przyjmujący zlecenie nie bierze na siebie ryzyka pomyślnego wyniku spełnianej czynności, a jego
odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy jest oparta na zasadzie starannego działania (zob. wyrok NSA
z 13.11.2020 r., II GSK 589/18, 
; wyrok SN z 22.11.2018 r., II UK 362/17, 
).
Zgodnie z art. 627 KC na skutek umowy o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania
oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Celem umowy o dzieło nie jest więc samo
działanie lub zaniechanie, które przy zachowaniu określonej staranności ma prowadzić do określonego w umowie
rezultatu (zob. wyrok NSA z 27.5.2020 r., II GSK 67/20, 
; wyrok NSA z 24.10.2019 r., II GSK 2649/17,
). Elementem przedmiotowo istotnym umowy o dzieło jest bowiem określenie dzieła, jako rezultatu
pracy fizycznej lub umysłowej, do którego wykonania zobowiązany jest przyjmujący zamówienie. Rezultat,
o który umawiają się strony, musi być przy tym indywidualnie oznaczony, zdefiniowany przez zamawiającego
w momencie zawierania umowy, obiektywnie osiągalny, pewny i sprawdzalny (zob. wyrok NSA z 25.1.2022 r., II
GSK 2677/21, 
). Dzieło nie musi być czymś nowatorskim i niewystępującym jeszcze na rynku, jednak powinno
posiadać charakterystyczne, wynikające z umowy cechy umożliwiające zbadanie, czy zostało wykonane prawidłowo
i zgodnie z indywidualnymi wymaganiami bądź upodobaniami zamawiającego (zob. wyrok NSA z 6.4.2022 r., II GSK
298/22, 
). Dzieło musi przybrać określoną postać w świecie zjawisk zewnętrznych, istnieć w postaci
postrzegalnej, pozwalającej nie tylko odróżnić je od innych przedmiotów, lecz także uchwycić istotę osiągniętego
rezultatu (zob. wyrok NSA z 29.6.2020 r., II GSK 321/20, 
). Przedmiot umowy o dzieło może być określony
w różny sposób i różny może być stopień dokładności tego określenia, o ile nie budzi wątpliwości, o jakie dzieło
chodzi. Nie zawsze muszą to być metody opisowe, możliwe jest odwołanie się do dostarczonej przez zamawiającego
dokumentacji, projektów czy rysunków. Dopuszczalne jest też określenie świadczenia ogólnie w sposób nadający się
do przyszłego dookreślenia na podstawie wskazanych w umowie podstaw lub bezpośrednio przez zwyczaj bądź
zasady uczciwego obrotu (zob. wyrok NSA z 10.12.2019 r., II GSK 1265/19, 
). Indywidualizacja przedmiotu
umowy ma istotne znaczenie dla oceny odpowiedzialności przyjmującego zamówienie z tytułu ewentualnych wad
dzieła (zob. wyrok SN z 21.7.2016 r., I UK 313/15, 
). Jednym z kryteriów umożliwiających odróżnienie umowy
o dzieło od umowy oświadczenie usług jest bowiem możliwość poddania dzieła sprawdzianowi na istnienie wad
fizycznych (zob. wyrok NSA z 15.5.2019 r., II GSK 3923/17, 
; wyrok z 10.5.2019 r., II GSK 1249/17, 
).
Umowa o dzieło
Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie, w wypadku nieosiągnięcia celu umowy, jest odpowiedzialnością za
nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności. Umowa o dzieło zakłada swobodę



i samodzielność w wykonywaniu dzieła, a jednocześnie nietrwałość stosunku prawnego, gdyż wykonanie
dzieła ma charakter jednorazowy i jest zamknięte terminem wykonania. Wykonanie dzieła najczęściej
przybiera postać wytworzenia rzeczy czy też dokonania zmian w rzeczy już istniejącej, np. naprawienie,
przerobienie, uzupełnienie. Poza rezultatami materialnymi istnieją także rezultaty niematerialne, które mogą,
ale nie muszą być ucieleśnione w jakimkolwiek przedmiocie materialnym, jednak rezultatem nieucieleśnionym
w rzeczy nie może być czynność, a jedynie jej wynik (wyrok NSA z 11.10.2022 r., II GSK 980/19, 
).
W przypadku umowy o dzieło istotne znaczenie ma wymóg osobistego świadczenia wykonawcy dzieła, z czym wiąże
się określony zawód przyjmującego zamówienie czy też jego specyficzne umiejętności lub predyspozycje (zob. wyrok
NSA z 13.11.2020 r., II GSK 2802/17, 
).
W orzecznictwie za umowy o świadczenie usług uznano umowy, których wykonanie polegało m.in. na: tłumaczeniu
pisemnym na obcy język oferty kulturalnej zamawiającego (zob. wyrok NSA z 11.10.2022 r., II GSK 1192/19,
); przepisywaniu danych do pliku elektronicznego (zob. wyrok NSA z 25.1.2022 r., II GSK 2677/21);
przeprowadzaniu ankiet oraz tworzenie na ich podstawie baz danych (zob. wyrok NSA z 4.3.2020 r., II GSK 3309/17,
; wyrok NSA z 23.1.2020 r., II GSK 3037/17, 
); uporządkowaniu i archiwizacji dokumentacji (zob. wyrok
WSA w Warszawie z 28.1.2020 r., VI SA/Wa 2147/19, 
; wyrok WSA w Warszawie z 8.3.2017 r., VI SA/Wa
1861/16, 
). Jako podlegające oskładkowaniu zakwalifikowano także umowy dotyczące: pilotowania
i przewodnictwa wycieczek (zob. wyrok NSA z 12.1.2021 r., II GSK 855/18, 
); pełnienia nadzoru
inwestorskiego (zob. wyrok NSA z 29.5.2018 r., II GSK 2666/16, 
); wykonania usług transportowych (zob.
wyrok NSA z 20.11.2018 r., II GSK 3910/16, 
); naprawy lub konfiguracji sprzętu komputerowego (zob. wyrok
WSA w Warszawie z 11.5.2021 r., VI SA/Wa 822/21, 
); inwentaryzacji obiektów (zob. wyrok WSA
w Warszawie z 9.5.2019 r., VI SA/Wa 134/19, 
); wymiany urządzeń pomiarowych (zob. wyrok NSA
z 21.5.2020 r., II GSK 12/20, 
) czy naprawy samochodów (zob. wyrok NSA z 18.10.2022 r., II GSK 1172/19,
).
Za umowę o dzieło uznano natomiast umowy, których przedmiotem było: przeprowadzenie lustracji spółdzielni
mieszkaniowej (zob. wyrok NSA z 20.8.2021 r., II GSK 283/21, 
); wykonanie kompletnej oferty na przetarg
(zob. wyrok NSA z 19.5.2020 r., II GSK 234/20, 
); przygotowanie projektu budowlanego (zob. wyrok WSA
w Warszawie z 16.10.2019 r., VI SA/Wa 1254/19, 
); sporządzenie autorskiej opinii dotyczącej dorobku
naukowego na potrzeby postępowania w sprawie nadania stopnia i tytułu naukowego (zob. wyrok NSA z 26.4.2022
r., II GSK 300/22, 
; wyrok NSA z 1.4.2022 r., II GSK 60/22, 
); sporządzenie recenzji wydawniczej (zob.
wyrok NSA z 25.1.2022 r., II GSK 2684/21, 
).
wyrok NSA z 18.10.2022 r., II GSK 925/19, 
; wyrok NSA z 15.9.2022 r., II GSK 743/19, 
; wyrok
NSA z 17.5.2022 r., II GSK 1952/18, 
; wyrok NSA z 25.1.2022 r., II GSK 2677/21, 








 

Umowa o dzieło zakłada wykonanie określonego rezultatu, który może przybierać formę materialną lub niematerialną. W przypadku umowy o świadczenie usług istotne jest wykonywanie czynności dla innej osoby, bez z góry określonego rezultatu. Kluczowe jest więc jasne określenie przedmiotu umowy oraz zrozumienie różnic między tymi dwoma rodzajami umów.