Określenie poziomu hałasu generowanego przez dzwony kościelne

Dzwony kościelne, aby generować dźwięk, muszą być odpowiednio umieszczone, zamontowane i uruchomione. Parafia, jako właściciel terenu z instalacją, jest zakładem. NSA rozpatrzył skargę kasacyjną Parafii od decyzji dot. poziomu hałasu, którą uchylono. WSA uznał skargę Parafii za nieuzasadnioną, potwierdzając przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu. NSA podzielił stanowisko WSA, że dzwony kościelne są instalacją w rozumieniu prawa ochrony środowiska.

Tematyka: dzwony kościelne, hałas, Parafia, zakład, poziom hałasu, NSA, WSA, ochrona środowiska, instalacja

Aby dzwony kościelne usytuowane w dzwonnicach, sygnaturkach, wieżach kościelnych, realizowały swoją
podstawową funkcję, tj. generowały dźwięk, muszą być tam w odpowiedni sposób umieszczone,
zamontowane oraz wprawione w ruch. Niezależnie od sposobu uruchamiania dzwonów całość tworzy
stacjonarne urządzenie techniczne, a więc instalację w rozumieniu art. 3 pkt. 6 PrOchrŚrod. W konsekwencji
Parafia, jako podmiot posiadający tytuł prawny do terenu, na którym prowadzi instalacje, jest zakładem
w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną Parafii Rzymskokatolickiej od wyroku WSA w Opolu z 13.7.2021 r., II SA/Op 75/21,
, w sprawie ze skargi na decyzję SKO w przedmiocie określenia dopuszczalnego poziomu hałasu. Skarga
kasacyjna została oddalona.
Wcześniej WSA oddalił skargę Parafii na decyzję SKO.
Działając na podstawie art. 115a ust. 1 w zw. z art. 378 ust. 1 ustawy z 27.4.2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j.
Dz.U. z 2022 r. poz. 2556; dalej: PrOchrŚrod), Prezydent Miasta Opola decyzją określił dopuszczalne poziomy
hałasu poza terenem Parafii, wyrażone równoważnym poziomem hałasu w porze dnia - LAeq D - 55 dB, a w porze
nocy - LAeq N = 45 dB.
Na skutek rozpoznania odwołania Parafii SKO uchyliło zaskarżoną decyzję w całości i określiło dopuszczalne
poziomy hałasu poza terenem Parafii, wyrażone równoważnym poziomem hałasu w porze dnia - LaeqD = 50 dB.
Kolegium uznało, że Organ I instancji nieprawidłowo określił dopuszczalne poziomy hałasu dla pory nocnej,
wskazując, że decyzja o dopuszczalnym poziomie hałasu kierowana jest wyłącznie do oznaczonego indywidualnie
podmiotu (zakładu) emitującego hałas i w odniesieniu do zakresu czasowego, w którym przekroczone zostały
dopuszczalne normatywnie poziomy hałasu. Wyjaśniło, że dopuszczalny poziom hałasu może być przekroczony dla
pory dziennej lub dla pory nocnej, a efekt w postaci rozstrzygnięcia zawartego w decyzji musi być adekwatny do
ustaleń zawartych w zgromadzonym materiale dowodowym. SKO uznało, że w rozpatrywanej sprawie brak jest
podstaw do określania dopuszczalnego poziomu hałasu w porze nocnej - dzwony w porze nocnej nie są używane.
Parafia wywiodła skargę.
Stanowisko WSA
WSA uznał wniesioną skargę za nieuzasadnioną. Jak wskazał w uzasadnieniu, w niniejszej sprawie pomiary
natężenia hałasu emitowanego do środowiska przez sporne dzwony zostały dokonane przez Organ I instancji
w ramach pomiarów własnych, które obejmowały pomiar hałasu impulsowego i tła akustycznego w porze dnia. Jak
wynika z raportu sporządzonego na okoliczność pomiarów, przeprowadzone badania wykazały przekroczenie
dopuszczalnej wartości standardu akustycznego ustalonego w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14.6.2007 r.
w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 112), gdzie dla zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej dopuszczalny poziom hałasu w porze dnia ustalono na poziomie 50 dB. Dokonane
ustalenia, które zostały dokładnie przedstawione w zaskarżonej decyzji, zdaniem Sądu meriti nie budzą żądnych
wątpliwości.
Dla wydania decyzji na podstawie art. 115a ust. 1 PrOchrŚrod nie ma znaczenia incydentalny charakter religijnych
czynności polegających na biciu kościelnych dzwonów wyłącznie w ściśle określonych dniach i godzinach,
i wystarczające jest jednorazowe przekroczenie normatywnego poziomu hałasu. Decyzja o dopuszczalnym poziomie
hałasu jest decyzją związaną, a jej celem jest ochrona otoczenia przed szkodliwym oddziaływaniem hałasu.
WSA w pełni podzielił stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, co do uwarunkowań
prawnych zakwalifikowania spornych dzwonów jako instalacji w rozumieniu art. 3 pkt. 6 PrOchrŚrod, stanowiącej
stacjonarne urządzenie techniczne, którego eksploatacja może spowodować emisję, o której mowa w art. 3 pkt. 4 lit.
b) PrOchrŚrod, czyli hałas. Za prawidłowe uznaje też ustalenie, że Parafia jako podmiot posiadający tytuł prawny do
terenu, na którym prowadzi instalacje, jest zakładem w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod.
Sąd I instancji zwrócił uwagę, że dzwony (zwłaszcza dzwony kościelne usytuowane w dzwonnicach, sygnaturkach,
wieżach kościelnych, itd.), aby realizować swoją podstawową funkcję, tj. generować dźwięk, muszą być tam
w odpowiedni sposób umieszczone, zamontowane oraz wprawione w ruch. Niezależnie od sposobu uruchamiania

dzwonów (ręcznie lub automatycznie), czy też sterowania ich pracą (fazą rozruchu, pełnej pracy i hamowania),
całość niewątpliwie tworzy stacjonarne urządzenie techniczne, a więc instalację w rozumieniu art. 3 pkt. 6
PrOchrŚrod. W konsekwencji Parafia jako podmiot posiadający tytuł prawny do terenu, na którym prowadzi
instalacje, będzie zakładem w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod. Sąd meriti podkreślił, że ustawodawca
w przepisie tym wprowadził legalną definicję zakładu - odrębną od potocznego rozumienia tego słowa, znajdującego
swoje odzwierciedlenie w słownikach języka polskiego. Stąd, fakt, że kościół wraz z dzwonami nie ma charakteru
przemysłowego lub gospodarczego, nie stanowi przeszkody dla uznania dzwonów kościelnych za instalację
w rozumieniu art. 3 pkt. 6 PrOchrŚrod, zaś kościoła za zakład w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod.
Parafia nie zgodziła się z orzeczeniem, co stanowiło podstawę wywiedzenia skargi kasacyjnej.
Stanowisko NSA
Podstawę prawną podjętego rozstrzygnięcia stanowił art. 115a ust. 1 i ust. 3 PrOchrŚrod. Zgodnie z tym przepisem
w przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska, na podstawie pomiarów własnych, pomiarów
dokonanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich
prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu, organ
ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu; za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu uważa się
przekroczenie wskaźnika hałasu LAeq D lub L Aeq N (ust. 1). W decyzji określa się dopuszczalne poziomy hałasu
poza zakładem przy zastosowaniu wskaźników hałasu LAeqD i LAeqN w odniesieniu do rodzajów terenów, o których
mowa w art. 113 ust. 2 pkt. 1 PrOchrŚrod, na które oddziałuje zakład. Zaznaczyć przy tym trzeba, że rodzaje terenów
chronionych przed hałasem, dla których ustala się w drodze decyzji dopuszczalne poziomy hałasu, określa art. 113
ust. 2 pkt 1 PrOchrŚrod. Są to tereny przeznaczone: pod zabudowę mieszkaniową, pod szpitale i domy opieki
społecznej, pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, na cele uzdrowiskowe, na
cele rekreacyjno-wypoczynkowe, na cele mieszkaniowo-usługowe.
NSA podzielił stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że Kościół - Parafia może być uznany za
„zakład” w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod. Zgodnie z tym przepisem przez „zakład” rozumie się jedną lub kilka
instalacji wraz z terenem, do którego prowadzący instalacje posiada tytuł prawny, oraz znajdującymi się na nim
urządzeniami. Charakter budynku nie ma w tym przypadku znaczenia prawnego. W orzecznictwie przyjmuje się, że
instalacją jest działające w nich (zakładach) nagłośnienie.
PrOchrŚrod posługuje się również pojęciem „urządzenia”, przez które rozumie się niestacjonarne urządzenie
techniczne, w tym środki transportu (art. 3 pkt 42 PrOchrŚrod). Z kolei zgodnie z definicją ustawową zawartą w art. 3
pkt. 6 PrOchrŚrod instalacjami są:
1. stacjonarne urządzenie techniczne;
2. zespół stacjonarnych urządzeń technicznych powiązanych technologicznie, do których tytułem prawnym
dysponuje ten sam podmiot i położonych na terenie jednego zakładu;
3. budowle niebędące urządzeniami technicznymi ani ich zespołami, których eksploatacja może spowodować
emisję.
Czynnikiem rozgraniczającym używane pojęcia „instalacji” i „urządzenia” jest ich stacjonarność lub jej brak. Jako
instalację należy zakwalifikować wytworzone przez człowieka mechanizmy lub zespoły mechanizmów, przyrządy
i maszyny, służące do wykonania określonych czynności, ułatwiające lub wykonujące określoną pracę. W tym
rozumieniu dzwony są instalacją, co rodzi ten skutek, że emisja ich dźwięku będzie podlegała rygorom PrOchrŚrod.

Komentarz
W sprawie tej WSA, a za nim NSA, zasadnie zwróciły uwagę, że dzwony kościelne usytuowane w dzwonnicach,
sygnaturkach, wieżach kościelnych, aby realizować swoją podstawową funkcję, tj. generować dźwięk, muszą być tam
w odpowiedni sposób umieszczone, zamontowane oraz wprawione w ruch. Niezależnie od sposobu uruchamiania
dzwonów całość tworzy stacjonarne urządzenie techniczne, a więc instalację w rozumieniu art. 3 pkt 6 PrOchrŚrod.
W konsekwencji Parafia, jako podmiot posiadający tytuł prawny do terenu, na którym prowadzi instalacje, jest
zakładem w rozumieniu art. 3 pkt. 48 PrOchrŚrod.
Pojęcie „zakładu” jest znaczeniowo szerszym określeniem niż pojęcie „zakładu przemysłowego”, które – oprócz bazy
materiałowo-technologicznej – charakteryzuje prowadzenie działalności produkcyjnej (tak: NSA w wyroku
z 22.12.2015 r., II OSK 1019/14,
).

Wyrok NSA z 28.3.2023 r., III OSK 7231/21,

WSA, a następnie NSA, potwierdziły, że dzwony kościelne są instalacją, której emisja dźwięku podlega przepisom prawa ochrony środowiska. Pojęcie 'zakładu' obejmuje również Parafię jako podmiot posiadający instalację. Wyrok NSA potwierdza decyzję dotyczącą dopuszczalnego poziomu hałasu wokół terenu Parafii.