Nakaz rozbiórki a ochrona przyrody

Publikacja omawia kwestię nakazu rozbiórki obiektu budowlanego w kontekście ochrony zwierząt. NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku dotyczącego nakazu rozbiórki garażu, wskazując na istotne aspekty prawne i proceduralne. Skarżący argumentował, że rozbiórka groziła zniszczeniem gniazd ptaków objętych ochroną ścisłą. NSA podkreślił konieczność poszanowania obu nakazów prawnych, a decyzja o rozbiórce powinna uwzględniać ochronę zwierząt.

Tematyka: nakaz rozbiórki, ochrona zwierząt, NSA, skarga kasacyjna, egzekucja, zezwolenie, gniazda ptaków, OchrPrzyrodU

Publikacja omawia kwestię nakazu rozbiórki obiektu budowlanego w kontekście ochrony zwierząt. NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku dotyczącego nakazu rozbiórki garażu, wskazując na istotne aspekty prawne i proceduralne. Skarżący argumentował, że rozbiórka groziła zniszczeniem gniazd ptaków objętych ochroną ścisłą. NSA podkreślił konieczność poszanowania obu nakazów prawnych, a decyzja o rozbiórce powinna uwzględniać ochronę zwierząt.

Ustanowione w przepisach powszechnie obowiązującego prawa nakazy i zakazy dotyczące ochrony zwierząt
nie mogą być ignorowane w procedurze usuwania samowoli budowlanej. Nie stanowią one jednak
przeszkody do wydania nakazu rozbiórki obiektu budowlanego.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 21.11.2019 r., II SA/Go 619/19,
, w sprawie ze skargi na decyzję Lubuskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego (dalej: WINB)
w przedmiocie nakazu rozbiórki garażu. Skarga kasacyjna została oddalona.
Wcześniej WSA oddalił skargę na decyzję WINB w przedmiocie nakazu rozbiórki garażu.
W złożonej skardze kasacyjnej wskazano m.in. na naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy, poprzez niezastosowanie art. 145 § 1 pkt. 1) lit. a) i art. 145 § 1 pkt. 1) lit. c) ustawy z 30.8.2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) w zw. z art.
113 § 1 PostAdmU. Polegało ono na oddaleniu skargi oraz utrzymaniu w obrocie prawnym decyzji Organów obu
instancji, pomimo niezebrania i nierozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, co
doprowadziło do niewyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, a same decyzje wydane zostały z naruszeniem prawa
poprzez potraktowanie niniejszej sprawy w sposób schematyczny, a nie indywidualny, a także ograniczenie się
w uzasadnieniu decyzji wyłącznie do przytoczenia przepisów prawa bez jakiegokolwiek merytorycznego
ustosunkowania się do nich.
Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i rozpoznanie skargi co do istoty, ewentualnie uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Stanowisko NSA
Odnosząc się do ww. zarzutu, NSA uznał, że w sprawie nie doszło do naruszenia art. 113 § 1 PostAdmU. Jak wynika
z protokołu rozprawy, po złożeniu sprawozdania przez sędziego sprawozdawcę przewodniczący zamknął rozprawę,
uznając sprawę za dostatecznie wyjaśnioną. Jest oczywiste, że poprzez zarzut naruszenia art. 113 § 1 PostAdmU
nie można zwalczać naruszeń w zakresie postępowania wyjaśniającego.
Nie jest skuteczny zarzut naruszenia prawa procesowego, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, poprzez
niezastosowanie art. 145 § 1 pkt. 1) lit. a) i art. 145 § 1 pkt. 1) lit. c) PostAdmU w zw. z art. 113 § 1 PostAdmU,
polegające na oddaleniu skargi oraz utrzymaniu w obrocie prawnym decyzji Organów obu instancji, pomimo
niezebrania i nierozpatrzenia w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego, co doprowadziło do
niewyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Skarżący w opisie naruszenia nie skonkretyzowali okoliczności faktycznych, które miałyby świadczyć
o niewyjaśnieniu stanu faktycznego sprawy. W uzasadnieniu wskazali zaś podniesioną w odwołaniu okoliczność
w postaci znajdowania się w garażu siedlisk i budek lęgowych ptaków. Powołali się na art. 52 ust. 1 ustawy
z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 916; dalej: OchrPrzyrodU) oraz § 6 rozporządzenia
Ministra Środowiska z 6.10.2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348) - obecnie
obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z 16.12.2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 2380). Stwierdzili, że istnieje realne niebezpieczeństwo zniszczenia gniazd oraz zniszczenia jaj,
śmierci piskląt wskutek rozbiórki garażu.
Ustanowione w przepisach powszechnie obowiązującego prawa nakazy i zakazy dotyczące ochrony zwierząt nie
mogą być ignorowane w procedurze usuwania samowoli budowlanej. Nie stanowią one jednak przeszkody do
wydania nakazu rozbiórki obiektu budowlanego.
Jak stwierdzono w orzecznictwie na tle egzekucji obowiązku rozbiórki obiektu budowlanego, wobec uzyskania
informacji o możliwości przebywania w spornym budynku gatunku zwierzęcia objętego ochroną ścisłą wszystkie
podmioty wykonujące dobrowolnie (w tym skarżący lub osoby działające na jego zlecenie) lub przymusowo (podmioty
działające na zlecenie organu egzekucyjnego) mają obowiązek przestrzegania w toku podejmowania czynności
wykonawczych zakazów wynikających z art. 52 ust. 1 OchrPrzyrodU w zw. z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra
Środowiska z 6.10.2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt.




W razie stwierdzenia, że może dojść do ich naruszenia, osoby są zobowiązane do przerwania czynności
wykonawczych w celu uzyskania od właściwego organu (Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska) zezwolenia
na wykonanie powyższych czynności, które podlegają zakazom (por. wyrok NSA z 13.10.2022 r., II OSK 2365/19,
).
Nie oznacza to jednak niewykonalności obowiązku. Osoba zobowiązana do wykonania obowiązku rozbiórki powinna
podjąć wszelkie działania zmierzające do tego wykonania w ramach obowiązującego prawa. O ile w systemie prawa
istnieją normy umożliwiające zwolnienie od zakazu, dopiero po wyczerpaniu stosownego trybu możliwa jest ocena
o braku przeszkód do wykonania nakazu rozbiórki lub ewentualnej niewykonalności obowiązku. Takie normy są
przewidziane w OchrPrzyrodU. W OchrPrzyrodU unormowany został tryb udzielania zezwolenia w stosunku do
gatunków objętych ochrona ścisłą, na czynności podlegające zakazom określonym w art. 52 ust. 1 OchrPrzyrodU.
Rozstrzygnięcia w tym zakresie podejmuje regionalny dyrektor ochrony środowiska, na podstawie art. 56 ust. 2 pkt. 2
OchrPrzyrodU.

Komentarz
W omawianym orzeczeniu NSA odniósł się przede wszystkim do szeregu zarzutów naruszenia przepisów
postępowania. Skuteczność tego rodzaju zarzutów jest zawsze zależna od wpływu naruszenia na treść
rozstrzygnięcia. Zakwestionowanie sposobu prowadzenia postępowania przez sąd musi opierać się na konkretnych
uchybieniach i ich znaczeniu dla ustalenia faktów w sprawie oraz realizacji uprawnień procesowych skarżącego.
Materialnoprawną kwestią istotną dla sprawy było rozstrzygnięcie, czy nakaz rozbiórki jest wykonalny, gdy
jednocześnie spowoduje naruszenie przepisów o ochronie zwierząt. Zasłaniając się koniecznością ochrony zwierząt,
skarżący próbował wykazać brak możliwości nakazu rozbiórki, co skutkowałoby zniszczeniem gniazd ptaków.
Oczywiście do takiej sytuacji nie może dojść, ale z drugiej strony nie może to stanowić podstawy do uchylenia
nakazu rozbiórki. Oba nakazy prawne należy respektować. Rozbiórka obiektu budowlanego jest przecież możliwa do
wykonania w czasie, w którym nie będzie to stanowić zagrożenia dla ptaków.

Wyrok NSA z 20.4.2023 r., II OSK 912/20, 








NSA w wyroku podkreślił konieczność poszanowania przepisów o ochronie zwierząt przy wydawaniu nakazu rozbiórki obiektu budowlanego. Zarzuty skarżącego dotyczące niewyjaśnienia stanu faktycznego sprawy zostały odrzucone, a decyzja o oddaleniu skargi została podtrzymana. W kontekście egzekucji obowiązku rozbiórki NSA wskazał na znaczenie uzyskania zezwolenia na czynności podlegające zakazom ochrony przyrody.