Domniemanie korzystania z drogi publicznej przez właściciela pojazdu

Tematyka: domniemanie korzystania z drogi publicznej, właściciel pojazdu, egzekucja administracyjna, zarzuty, skarga kasacyjna, NSA, WSA, EgzAdmU

Organ egzekucyjny ma prawo domniemywać, że korzystającym z drogi publicznej jest właściciel pojazdu,
któremu przysługuje prawo korzystania z danego pojazdu. Natomiast w sytuacji, gdy korzystającym z drogi
publicznej jest inna osoba, a nie właściciel pojazdu, to w ramach zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji
administracyjnej zaległych opłat, właściciel może zgłosić zarzut błędu co do osoby zobowiązanego. Jeżeli
skarżąca kasacyjnie nie była korzystającym z drogi publicznej, to powinna wskazać osobę korzystającą z jej
pojazdu na drodze publicznej.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał skargę kasacyjną od wyroku WSA w Krakowie z 26.3.2019 r., I SA/Kr 1159/18,
, w sprawie ze
skargi na postanowienie SKO w Krakowie w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym i oddalił skargę
kasacyjną.
Zaskarżonym wyrokiem WSA oddalił skargę na postanowienie SKO utrzymujące w mocy postanowienie Prezydenta
Miasta Krakowa w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym.
Skarżąca wniosła skargę kasacyjną, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na
wynika sprawy, tj.:
1. art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c) ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) w zw. z art. 7 i art. 77 § 1 KPA poprzez nieuwzględnienie skargi skarżącej
na postanowienie SKO i przyjęcie, że organy podjęły wystarczające czynności niezbędne do dokładnego
wyjaśnienia stanu faktycznego i do załatwienia sprawy, oraz że w sposób wyczerpujący zebrały i rozpatrzyły cały
materiał dowodowy, podczas gdy pomimo dysponowania dowodami w postaci umowy pożyczki oraz protokołów
zeznań skarżącej, organy nie rozpatrzyły wyczerpująco tych dowodów, co w konsekwencji miało istotny wpływ
na wynik sprawy i dokonanie błędnych ustaleń faktycznych w postaci uznania skarżącej za obowiązaną do
uiszczenia opłaty za postój pojazdu;
2. art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c) PostAdmU w zw. z art. 33 pkt. 4 (aktualnie art. 33 § 2 pkt 3 EgzAdmU – i tak podano
dalej) ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 479; dalej:
EgzAdmU) w zw. z art. 13 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 21.3.1985 r. o drogach publicznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 645;
dalej: DrPublU) poprzez nieuwzględnienie skargi skarżącej na postanowienie SKO i błędne wskazanie skarżącej
jako osoby zobowiązanej do uiszczenia opłaty za parkowanie pojazdu w strefie płatnego parkowania, gdy
w rzeczywistości zobowiązanym do dokonania ww. opłaty był R.S., co wynika z dokumentów złożonych przez
skarżącą do akt sprawy.
Stanowisko NSA
NSA wskazał, że w punkcie 1 petitum skargi kasacyjnej zarzucono jedynie naruszenie art. 7 i art. 77 § 1 KPA w zw.
z art. 145 § 1 pkt. 1 lit. c) PostAdmU bez powiązania z art. 18 EgzAdmU. Procedura ustanowiona w EgzAdmU co do
zasady nie służy ustaleniu bądź określeniu obowiązków zobowiązanego, a przymusowemu wykonaniu tych
obowiązków w drodze egzekucji. Postępowanie egzekucyjne jest szczególnym typem postępowania
administracyjnego, mającego własne instytucje procesowe i środki zaskarżenia. Zgodnie z art. 18 EgzAdmU
w postępowaniu egzekucyjnym przepisy KPA mają odpowiednie zastosowanie, co oznacza, że zakres ich
stosowania uzależniony jest od konkretnej kwestii powstałej w toku postępowania egzekucyjnego, i w sytuacji, która
nie jest wprost bądź odmiennie uregulowana w ustawie egzekucyjnej.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 33 § 2 pkt. 3 EgzAdmU (punktu 2. petitum skargi kasacyjnej), NSA
zauważył, że co do zasady zobowiązanym do uiszczenia opłaty za korzystanie z drogi obowiązana jest osoba, która
faktycznie z niej korzysta, a zatem osoba, która w danym momencie użytkuje konkretny pojazd. Przyjmuje się
również, że co do zasady będzie to właściciel pojazdu. Należy zaznaczyć, że w sytuacji, kiedy korzystającym z drogi
publicznej jest inna osoba, a nie właściciel pojazdu, to błąd co do osoby może stanowić podstawę zarzutu w sprawie
prowadzenia egzekucji administracyjnej zaległych opłat. Trzeba jednak podkreślić, że to nie organ egzekucyjny
nakłada na korzystającego z drogi publicznej obowiązek uiszczenia należnej opłaty, gdyż jest to obowiązek
wynikający z mocy samego prawa.
Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt. 1 DrPublU, korzystający z drogi jest zobowiązany do uiszczenia opłaty za parkowanie
pojazdu w wyznaczonej przez radę gminy (radę miasta) strefie płatnego parkowania. Z kolei stosownie do treści art.

13f ust. 1 DrPublU za nieuiszczenie opłat, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt. 1 DrPublU, pobiera się opłatę
dodatkową. Rada gminy (rada miasta) określa wysokość opłaty dodatkowej oraz sposób jej pobierania. Użycie
w powyższych przepisach słowa „pobiera” wskazuje jednoznacznie, że obowiązek uiszczenia opłaty za parkowanie
i opłaty dodatkowej, jeżeli ta pierwsza nie zostanie uiszczona, jest obowiązkiem wynikającym z mocy prawa. W tym
zakresie nie jest zatem wymagane konkretyzowanie obowiązku w drodze indywidualnego aktu administracyjnego.
Przyjęcie tego dominującego w orzecznictwie sądów administracyjnych poglądu, że obowiązek ten powstaje z mocy
prawa, prowadzi do stwierdzenia, iż w sprawie obowiązku uiszczenia opłaty parkingowej nie prowadzi się
postępowania administracyjnego i nie rozstrzyga w drodze decyzji administracyjnej, a zatem nie prowadzi się również
postępowania wyjaśniającego poprzedzającego rozstrzygnięcie sprawy co do jej istoty. Skoro obowiązek uiszczenia
opłaty parkingowej powstaje z mocy prawa, należy przyjąć, że możliwość dochodzenia swych racji przez
korzystającego z drogi publicznej powstaje dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego poprzez złożenie zarzutu.
Oznacza to, że organ nie ma możliwości, aby prowadzić postępowanie wyjaśniające, mające na celu ustalenie osoby
faktycznie korzystającej z drogi publicznej. W tej sytuacji organ egzekucyjny ma prawo domniemywać, że
korzystającym z dróg publicznych był właściciel samochodu. Ten ostatni zaś może dochodzić swych racji, podnosząc
w toku postępowania egzekucyjnego zarzut na podstawie art. 33 § 2 pkt. 3 EgzAdmU. Należy podkreślić, że do
obalenia powyższego domniemania faktycznego nie jest wystarczające udowodnienie, iż korzystającym z dróg nie
był właściciel, ale konieczne jest wykazanie, kto konkretnie kierował pojazdem w określonym dniu i czasie. Skoro
zatem skarżąca zaprzecza, aby w określonych dniach i miejscach korzystała z dróg publicznych przez zajęcie miejsc
parkingowych w strefie płatnego parkowania, a nie jest kwestionowane, że inne osoby korzystały w ten sposób z dróg
publicznych przy użyciu pojazdu należącego do skarżącego, to te osoby potencjalnie mogłyby być zobowiązane do
uiszczenia opłaty dodatkowej w miejsce właściciela pojazdu. Wykazanie powyższych okoliczności obciąża jednak nie
organ egzekucyjny, ale skarżącą, jako właściciela pojazdu.
W rozpoznawanej sprawie niesporne jest, że samochód, z którym związana jest egzekwowana od Skarżącej opłata
dodatkowa za parkowanie w strefie płatnej, stanowi jej własność. Skoro autorka skargi kasacyjnej nie wykazała, aby
w dacie powstania egzekwowanego obowiązku to nie ona użytkowała przedmiotowy pojazd, organy prawidłowo
uznały ją za zobowiązaną w niniejszym postępowaniu egzekucyjnym.
W ocenie NSA organ egzekucyjny ma prawo domniemywać, że korzystającym z drogi publicznej jest właściciel
pojazdu, któremu przysługuje prawo korzystania z danego pojazdu. Natomiast w sytuacji, kiedy korzystającym z drogi
publicznej jest inna osoba, a nie właściciel pojazdu, to w ramach zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji
administracyjnej zaległych opłat właściciel może zgłosić zarzut błędu co do osoby zobowiązanego. Tak więc jeżeli
skarżąca kasacyjnie nie była korzystającym z drogi publicznej to w trybie art. 33 § 2 pkt. 3 EgzAdmU powinna
wskazać osobę korzystającą z jej pojazdu na drodze publicznej. Skoro tego nie uczyniła, stanowisko wyrażone przez
organy, zaakceptowane przez Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku, zasługiwało na akceptację.

Komentarz
Omawiane orzeczenie odnosi się m.in. do zakresu i znaczenia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym
w administracji. Jak wskazano, procedura ustanowiona w EgzAdmU co do zasady nie służy ustaleniu bądź
określeniu obowiązków zobowiązanego, a przymusowemu wykonaniu tych obowiązków w drodze egzekucji. Nie
oznacza to jednakże, że ustalenia faktyczne w sprawie nie mogą być czynione na skutek złożonych zarzutów, na
które wskazuje art. 33 EgzAdmU. Dotyczy to w szczególności wskazania na inną osobę zobowiązaną do wykonania
obowiązku.

Wyrok NSA z 13.4.2023 r., I GSK 1944/19,

Omawiane orzeczenie odnosi się m.in. do zakresu i znaczenia zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Procedura egzekucyjna nie służy ustaleniu obowiązków zobowiązanego, lecz przymusowemu wykonaniu tych obowiązków. Ustalenia faktyczne mogą wynikać z złożonych zarzutów, jak przewiduje art. 33 EgzAdmU.