Postępowanie dekretowe poprzedza postępowanie odszkodowawcze

Roszczenie w sprawie oddania nieruchomości dekretowej w użytkowanie wieczyste i roszczenie odszkodowawcze są konkurencyjne. Postępowanie dekretowe poprzedza postępowanie odszkodowawcze, co ma istotne znaczenie dla przyznania rekompensaty finansowej. Artykuł przedstawia analizę stanu faktycznego oraz wyjaśnia postępowanie przed organami administracyjnymi, takimi jak Wojewódzki Sąd Administracyjny i Naczelny Sąd Administracyjny.

Tematyka: postępowanie dekretowe, postępowanie odszkodowawcze, roszczenia konkurencyjne, użytkowanie wieczyste, rekompensata finansowa, Wojewódzki Sąd Administracyjny, Naczelny Sąd Administracyjny, zawieszenie postępowania, interpretacja KPA

Roszczenie w sprawie oddania nieruchomości dekretowej w użytkowanie wieczyste i roszczenie odszkodowawcze są konkurencyjne. Postępowanie dekretowe poprzedza postępowanie odszkodowawcze, co ma istotne znaczenie dla przyznania rekompensaty finansowej. Artykuł przedstawia analizę stanu faktycznego oraz wyjaśnia postępowanie przed organami administracyjnymi, takimi jak Wojewódzki Sąd Administracyjny i Naczelny Sąd Administracyjny.

Roszczenie w sprawie oddania nieruchomości dekretowej w użytkowanie wieczyste i roszczenie
odszkodowawcze są konkurencyjne w tym sensie, że warunkiem przyznania odszkodowania jest utrata
prawa własności nieruchomości dekretowej. Jeśli postępowania w sprawach obu roszczeń są w toku, organ
jest zobowiązany do zawieszenia postępowanie odszkodowawczego.
Stan faktyczny
Na skutek wejścia w życie dekretu z 26.10.1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy
(Dz.U. Nr 50 poz. 279; dalej: WłUżGruntWawaD) nieruchomość należąca do F.W. przeszła na własność gminy m.st.
Warszawa. W 1957 r. były właściciel złożył wniosek o przyznanie dzierżawy, zaś w 1958 r. wniosek o przywrócenie
terminu do złożenia wniosku o przyznanie prawa własności czasowej. W 1990 r. i 1997 r. I.W. - następca prawny
F.W. wystąpił o zwrot działki.
Gdy w 2013 r. I.W. i „D.” sp.j. wystąpili o przyznanie odszkodowania za nieruchomość, organ I instancji zawiesił
z urzędu to postępowanie do czasu rozpatrzenia wyżej wymienionych wniosków. Wojewoda utrzymał w mocy
zaskarżone postanowienie wyjaśniając, że w pierwszej kolejności rozpoznaniu podlega wniosek o przyznanie prawa
użytkowania wieczystego. Dopiero odmowa uwzględnienia tego wniosku lub umorzenie postępowania
administracyjnego, daje podstawę do rozstrzygnięcia sprawy o odszkodowanie. Uprawnienia, o których mowa w art.
215 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 344; dalej: GospNierU), zależą
bowiem od tego, czy byłemu właścicielowi przyznano użytkowanie wieczyste.
Postępowanie przed WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę I.W. i „D.” sp.j. Odnosząc się do oświadczeń
skarżących o cofnięciu wszystkich wniosków w sprawie zwrotu nieruchomości z lat 1957-1997 podkreślono, że organ
II instancji rozpoznaje sprawę, która była przedmiotem oceny przez organ I instancji. Oznacza to, że Wojewoda nie
ma kompetencji do zmiany podstawy faktycznej będącej przyczyną zawieszenia postępowania przez organ
I instancji. Ponadto w aktach sprawy nie ma potwierdzenia, że wszystkie te postępowania rzeczywiście się
zakończyły. Sąd wyjaśnił, że ubieganie się o odszkodowania za utratę własności posesji na skutek działania
WłUżGruntWawaD jest możliwe dopiero, gdy ostatecznie zakończą się postępowania dotyczące uzyskania prawa do
tej nieruchomości m.in.: wniosku o przyznanie prawa użytkowania wieczystego a wcześniej prawa własności
czasowej oraz o zwrot działki. Rezultatem tych postępowań może być bowiem uzyskanie tytułu prawnorzeczowego
do nieruchomości. Odszkodowanie jest natomiast substratem utraconego prawa własności, zatem jego otrzymanie
jest możliwe dopiero wówczas gdy nie ma możliwości otrzymania nieruchomości w naturze. W konsekwencji Sąd
stwierdził, że organy prawidłowo uznały, iż wcześniej złożone wnioski należy rozpoznać w pierwszej kolejności.
Skarżący zarzucali organowi naruszenie art. 97 § 1 pkt 4 in fine KPA. Wskazywali, że do rozpoznania wszystkich
złożonych w odniesieniu do utraconej nieruchomości wniosków właściwy jest ten sam organ. Zgodnie z art. 97 § 1
pkt 4 KPA organ zawiesza postępowanie gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego
rozstrzygnięcia zagadnienie wstępnego przez inny organ lub sąd. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że pod
pojęciem zagadnienia wstępnego rozumie się sytuację, w której wydanie orzeczenia w danej sprawie uwarunkowane
jest uprzednim rozstrzygnięciem w innej sprawie. W przypadku postępowania o odszkodowanie oraz postępowań
o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego lub o zwrot nieruchomości pierwsze z nich zależy od tego czy
podmiot ubiegający się o rekompensatę finansową wcześniej uzyska zwrot nieruchomości w naturze. Sąd I instancji
podkreślił, że pod pojęciem „innego organu”, w rozumieniu art. 97 § 1 pkt 4 KPA, należy rozumieć każdy organ
prowadzący inne odrębne postępowanie administracyjne. W rezultacie jeśli jeden organ jest właściwy do rozpoznania
różnych wniosków, może zawiesić jedno z postępowań, z uwagi na konieczność oczekiwania na rozstrzygnięcie innej
prowadzonej przez siebie sprawy.
Stanowisko NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że roszczenia
odszkodowawcze na podstawie art. 215 GospNierU i roszczenie, o których mowa w art. 7 ust. 1
WłUżGruntWawaD są wobec siebie konkurencyjne, postępowanie dekretowe poprzedza bowiem
postępowanie odszkodowawcze. Pod względem procesowym oznacza to konieczność zawieszenia
postępowania odszkodowawczego na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 KPA, jeżeli w toku jest postępowanie
dekretowe o przyznanie prawa użytkowania wieczystego. Wynik postępowania w przedmiocie roszczenia
dekretowego ma znaczenie dla oceny dopuszczalności prowadzenia sprawy z wniosku o odszkodowanie. Nie
podlega on zatem rozpoznaniu do czasu zakończenia postępowania dekretowego. Pomimo cofnięcia wniosków



w sprawie zwrotu nieruchomości z lat 1957-1997 organ I instancji nie zakończył postępowania w sprawie.
W konsekwencji postępowanie z wniosku o odszkodowanie podlegało zawieszeniu.
Przesłanki zawieszenia
W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że art. art. 97 § 1 pkt 4 KPA musi być interpretowany nie tylko z uwzględnieniem
wykładni literalnej, ale i funkcjonalnej. Wynika to z ciągłych zmian prawa administracyjnego, w tym sytuacji gdy temu
samemu organowi przyznaje się kompetencje do rozpoznawania spraw prowadzonych w odrębnych
postępowaniach, na podstawie odmiennych przepisów. W konsekwencji przyjmuje się, że pod pojęciem „inny
organ” można rozumieć nawet ten sam organ, który prowadzi sprawę główną, ale w innym postępowaniu.
Sprawa odszkodowawcza prowadzona w trybie art. 215 GospNierU stanowi sprawę administracyjną odrębną
od sprawy zainicjowanej wnioskiem dekretowym. Pomimo tego, że właściwym do rozpoznania obu wniosków
jest ten sam organ, warunkiem przyznania odszkodowania jest utrata prawa własności nieruchomości
dekretowej. W konsekwencji postępowanie o odszkodowanie, toczące się na podstawie przepisów GospNierU
powinno ulec zawieszeniu do czasu zakończenia postępowania w sprawie nabycia prawa użytkowania wieczystego,
na podstawie przepisów WłUżGruntWawaD. Dopiero skuteczne cofnięcie przez skarżących wniosków
w postępowaniu dekretowym i ostateczne zakończenie tego postępowania, umożliwi podjęcie dalszych czynności
w sprawie o ustalenie odszkodowania.
Wyrok NSA z 21.4.2023 r., I OSK 543/22, 








Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, że roszczenia odszkodowawcze i dekretowe są konkurencyjne, a postępowanie dekretowe ma pierwszeństwo. Zawieszenie postępowania odszkodowawczego do czasu zakończenia postępowania dekretowego jest warunkiem uzyskania rekompensaty finansowej za utratę nieruchomości dekretowej. Wyrok NSA wyjaśnił także przesłanki zawieszenia postępowania i interpretację art. 97 § 1 pkt 4 KPA.