PESEL musi wynikać z akt sądowych a nie administracyjnych

Tematyka: PESEL, akt sądowy, akt administracyjny, uchwała NSA, Naczelny Sąd Administracyjny, postępowanie sądowoadministracyjne, formalność skargi, numer PESEL, informatyzacja postępowania, odrzucenie skargi, konstytucyjne prawo do sądu

Skarżący, który nie podał w skardze numeru PESEL, musi uzupełnić ten brak formalny. Jeśli strona nie
wykona wezwania sądu administracyjnego, skarga podlega odrzuceniu, nawet jeśli ten numer PESEL
znajduje się w aktach administracyjnych, którymi dysponuje sąd – wynika z uchwały Naczelnego Sądu
Administracyjnego.
Wniosek o podjęcie uchwały
Prezes NSA wniósł o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie: Czy niepodanie przez skarżącego w skardze do
wojewódzkiego sądu administracyjnego numeru PESEL, będącej pierwszym pismem w sprawie
sądowoadministracyjnej - zgodnie z art. 46 § 2 pkt 1 lit. b) ustawy z 30.8.2002 r. - Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) - stanowi brak formalny, który powinien być
uzupełniony w trybie art. 49 § 1 PostAdmU, pod rygorem odrzucenia skargi, w sytuacji gdy ten numer znajduje się
w aktach administracyjnych sprawy?
Na tle tego zagadnienia w orzecznictwie NSA prezentowane są dwa rozbieżne stanowiska. Według pierwszego
z nich, jeśli numer PESEL strony skarżącej wynika z akt administracyjnych, nie można przyjmować, że występuje
brak formalny skargi uniemożliwiający nadanie temu pismu prawidłowego biegu. Wprowadzony od 31.5.2019 r.
ustawą z 12.4.2019 r. o zmianie ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 934) wymóg podawania numeru PESEL miał na celu uzyskanie przez sąd
informacji niezbędnej do jednoznacznej identyfikacji strony. Jeżeli jest ona możliwa w oparciu o treść akt
administracyjnych, to nie ma podstaw do odrzucenia skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 3 PostAdmU (zob.
postanowienie NSA z 5.7.2022 r., III OZ 85/22,
; postanowienie NSA z 27.4.2022 r., III FZ 64/22,
;
postanowienie NSA z 18.8.2021 r., I GZ 227/21,
).
Zgodnie z drugim stanowiskiem, jeśli skarżący nie uzupełnił braku formalnego skargi i na wezwanie sądu nie nadesłał
informacji o numerze PESEL, sąd jest zobowiązany odrzucić skargę. Pogląd ten jest oparty na wykładni językowej
art. 57 § 1 PostAdmU oraz art. 46 § 2 pkt 1 lit. b) PostAdmU, które mają charakter bezwzględnie obowiązujący i nie
zawierają wyjątków (zob. postanowienie NSA z 18.8.2022 r., I OZ 373/22,
; postanowienie NSA z 28.7.2022 r.,
II GZ 311/22,
; postanowienie NSA z 8.6.2022 r., II OZ 337/22,
).
Informatyzacja postępowania sądowoadministracyjnego
NSA stwierdził, że niezachowanie, określonego w art. 46 § 2 pkt 1 lit. b) PostAdmU wymogu podania
w skardze, będącej pierwszym pismem w sprawie, numeru PESEL, jest brakiem formalnym, który powinien
być uzupełniony w trybie art. 49 § 1 w zw. z art. 58 § 1 pkt 3 PostAdmU, bez względu na to czy ten numer
znajduje się w aktach administracyjnych, którymi dysponuje sąd. Wymóg ten jest związany z informatyzacją
postępowania sądowoadministracyjnego i potrzebą ograniczenia pomyłek przy identyfikacji stron
w systemie teleinformatycznym. Ustawa z 10.1.2014 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów
realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 183) wprowadziła do
postępowania przed sądami administracyjnymi możliwość doręczania pism i orzeczeń w formie dokumentu
elektronicznego. NSA podkreślił, że spełnienie przez stronę jednego z warunków wymienionych w art. 74a § 1
PostAdmU w toku postępowania, lub po jego zakończeniu powoduje, że sąd ma obowiązek doręczania stronie pism
za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Jednocześnie ustawodawca nie wprowadził żadnego instrumentu
prawnego umożliwiającego wyegzekwowanie numeru PESEL od strony, która już po wniesieniu skargi wyrazi wolę
aby sąd doręczał jej pisma w ten sposób. Obowiązek podania numeru PESEL w pierwszym piśmie strony powinien
więc być oceniany także z uwzględnieniem realizacji zasady szybkości postępowania i usprawnienia przebiegu
procesu sądowego.
Sąd nie może zastępować strony
W uzasadnieniu uchwały zaznaczono, że ustawodawca nie przewidział prawnych możliwości uzupełniania
braków formalnych żadnych pism procesowych przez sąd. Podważeniem zasady bezstronności sądu byłoby
bowiem działanie przez sąd w interesie jednej ze stron postępowania i niwelowanie skutków jej uchybień
w celu umożliwienia nadania pismu procesowemu dalszego biegu lub zapobieżenia jego odrzuceniu (zob.
uchwała NSA z 18.12.2013 r., I OPS 13/13,
). NSA przypomniał, że to na stronie wnoszącej pismo
spoczywa obowiązek wypełnienia wszystkich warunków formalnych określonych w art. 46-47 PostAdmU.
Poszukiwanie przez sąd numeru PESEL strony w aktach administracyjnych nie ma normatywnej podstawy i nie jest
obowiązkiem sądu. Jak zaznaczono, wskazanie numeru PESEL nie jest wymogiem ani trudnym do spełnienia, ani

skomplikowanym. Posługiwanie się numerem PESEL jest powszechnie stosowane w wielu dziedzinach życia np.
przy korzystaniu ze świadczeń opieki zdrowotnej, czy wykonywaniu zobowiązań podatkowych.
W orzecznictwie sądów administracyjnych, w odniesieniu do braku formalnego skargi polegającego na niezłożeniu
odpisu z Krajowego Rejestru Sądowego, utrwalony jest pogląd, że możliwość samodzielnego pobrania przez sąd
takiego wydruku, nie czyni wezwania o uzupełnienie braku w postaci odpisu z KRS zbędnym (zob. postanowienie
NSA z 8.11.2016 r., II FZ 716/16,
). Zarówno w przypadku odpisu z KRS, jak i numeru PESEL, sąd ma
możliwość uzyskania informacji, które powinna dostarczyć strona. Skoro jednak z woli ustawodawcy obowiązki te
zostały nałożone na stronę, wywołując przy tym określone konsekwencje procesowe, to nie mogą one być
przenoszone na sąd.
Prawo do sądu
NSA stwierdził, że bezzasadne jest twierdzenie, iż wezwanie strony o uzupełnienie braku formalnego skargi przez
wskazanie numeru PESEL, znajdującego się w aktach administracyjnych sprawy, jest przejawem nadmiernego
formalizmu, a w przypadku odrzucenia skargi pozbawia stronę konstytucyjnego prawa do sądu. Przepisy PostAdmU
nie zamykają drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw i wolności jednostki, lecz umożliwia każdemu
obywatelowi skorzystanie z tego prawa w ramach określonej procedury. Przepisy formalne pełnią funkcję ochronną
dla wszystkich uczestników postępowania, zapewniając bezstronność osiąganą przez jednakowe wymagania
formalne stawiane obu stronom procesu. Dlatego obowiązek spełnienia wymagań formalnych przez stronę, o ile nie
są nadmierne i służą celom postępowania sądowego, nie może być postrzegany jako ograniczenie prawa do sądu.
W ocenie NSA rozwiązania przyjęte przez ustawodawcę w art. 58 § 1 pkt 3 w zw. z art. 57 § 1 zdanie pierwsze
i art. 46 § 2 pkt 1 lit. b) PostAdmU, obligujące sąd do odrzucenia skargi w przypadku nieuzupełnienia braków
formalnych skargi, nie naruszają prawa do sądu i nie stanowią o niekonstytucyjności powołanych przepisów.
Obowiązek podania w skardze numeru PESEL nie może zostać uznany za nadmierny. Jeśli strona go nie wypełni
przewodniczący wzywa ją o uzupełnienie tego braku, podając termin, w którym brak powinien być uzupełniony oraz
rygor niewykonania zarządzenia. W przypadku odrzucenia skargi z powodu nieuzupełnienia braku formalnego stronie
skarżącej przysługuje zażalenie. Zatem wymaganiom formalnym towarzyszą rozwiązania procesowe, które
pozwalają na naprawienie błędów popełnionych przez stronę. Jeżeli jednak strona nie skorzysta z możliwości
uzupełnienia braku formalnego skargi to musi ponieść konsekwencje swojego zaniechania. Konstytucyjna zasada
równości wobec prawa nie zwalnia wnoszących skargę od respektowania reguł procesowych, które odnoszą się do
wszystkich skarżących (zob. postanowienie NSA z 15.11.2022 r., II OZ 663/22,
).
Uchwała NSA z 3.7.2023 r., II GPS 3/22,

NSA stwierdził, że bezzasadne jest twierdzenie, iż wezwanie strony o uzupełnienie braku formalnego skargi przez wskazanie numeru PESEL, znajdującego się w aktach administracyjnych sprawy, jest przejawem nadmiernego formalizmu, a w przypadku odrzucenia skargi pozbawia stronę konstytucyjnego prawa do sądu. Przepisy PostAdmU nie zamykają drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw i wolności jednostki, lecz umożliwiają każdemu obywatelowi skorzystanie z tego prawa w ramach określonej procedury. Przepisy formalne pełnią funkcję ochronną dla wszystkich uczestników postępowania, zapewniając bezstronność osiąganą przez jednakowe wymagania formalne stawiane obu stronom procesu. Dlatego obowiązek spełnienia wymagań formalnych przez stronę, o ile nie są nadmierne i służą celom postępowania sądowego, nie może być postrzegany jako ograniczenie prawa do sądu.