Numer PESEL obligatoryjnym elementem skargi do sądu administracyjnego

Wymóg podania numeru PESEL w skardze do sądu administracyjnego budzi kontrowersje. Prezes NSA zwraca uwagę na konieczność uzupełnienia braku formalnego, nawet gdy numer PESEL znajduje się w aktach administracyjnych. Orzecznictwo NSA wskazuje dwie różne interpretacje dotyczące skutków braku numeru PESEL w skardze. Stanowisko NSA opiera się na konieczności spełnienia warunków formalnych przez strony postępowania, bez ingerencji sądu.

Tematyka: PESEL, skarga, sąd administracyjny, brak formalny, numer identyfikacyjny, Postępowanie przed sądami administracyjnymi, obowiązek strony, orzecznictwo NSA

Wymóg podania w skardze, będącej pierwszym pismem w sprawie, numeru PESEL, obowiązuje bez względu
na to, czy ten numer znajduje się w aktach administracyjnych, którymi dysponuje sąd.
Brak numeru PESEL brakiem formalnym skargi
Prezes NSA wniósł o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie: Czy niepodanie przez skarżącego w skardze do
wojewódzkiego sądu administracyjnego numeru PESEL, będącej pierwszym pismem w sprawie
sądowoadministracyjnej - zgodnie z art. 46 § 2 pkt 1 lit. b) ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz.U. z 2023 r. poz. 259, dalej: PostAdmU) - stanowi brak formalny, który powinien być
uzupełniony w trybie art. 49 § 1 PostAdmU, pod rygorem odrzucenia skargi, w sytuacji gdy ten numer znajduje się
w aktach administracyjnych sprawy.
W orzecznictwie NSA można wyróżnić dwa stanowiska:
1. Według pierwszego z nich, w sytuacji gdy numer PESEL strony skarżącej wynika z akt administracyjnych, nie
można przyjmować, że występuje brak formalny skargi uniemożliwiający nadanie temu pismu prawidłowego
biegu.
2. Zgodnie z drugim stanowiskiem, w przypadku gdy skarżący nie uzupełnił braku formalnego skargi i na wezwanie
sądu nie nadesłał do akt sądowych informacji o numerze PESEL, sąd pierwszej instancji jest zobowiązany
odrzucić skargę.
Stanowisko NSA
W pierwszej kolejności NSA zauważył, że ww. pytanie wymaga rozważenia, czy istnieje prawna możliwość
zastąpienia strony przez sąd w spełnieniu obowiązku podania numeru PESEL, jeżeli pierwsze pismo strony jest
dotknięte w tym zakresie brakiem.
W tej mierze należy - zdaniem NSA - odwołać się do stanowiska NSA przyjętego w uchwale składu siedmiu sędziów
NSA z 18.12.2013 r., I OPS 13/13,
, w której rozważana była kwestia dopuszczalności uzupełnienia braku
formalnego skargi polegającego na niedołączeniu przez skarżącego wymaganej liczby odpisów skargi. W ww.
uchwale takie rozwiązanie zostało wykluczone. NSA, uzasadniając przyjęte stanowisko, zwrócił uwagę, że
ustawodawca nie przewidział prawnych możliwości uzupełniania braków formalnych żadnych pism procesowych
przez sąd ani nie dokonał rozróżnienia na braki „istotne” i „nieistotne”, wskazał jedynie na braki, które uniemożliwiają
nadanie pismu prawidłowego biegu. Następnie NSA stwierdził, że sporządzanie w celu usunięcia braków odpisów
pisma przez sąd za jedną ze stron postępowania nie tylko nie mieści się w zakresie dopuszczalnych czynności
procesowych sądu, ale ponadto mogłoby wskazywać na działanie sądu w interesie jednej ze stron, a to z kolei
podważałoby zasadę bezstronności sądu. Brak jest uzasadnienia prawnego dla stanowiska nakazującego sądowi
uzupełnianie braków formalnych pisma procesowego za stronę w celu umożliwienia nadania mu dalszego biegu lub
zapobieżenia sankcji prawnej w postaci odrzucenia pisma.
Zaprezentowana argumentacja pozostaje aktualna także w odniesieniu do braku formalnego skargi polegającego na
niewskazaniu numeru PESEL. W obu rozważanych przypadkach chodzi bowiem o dopuszczalność uzupełnienia
przez sąd, w zastępstwie strony, braku formalnego skargi.
NSA wskazał, że na stronie wnoszącej pismo spoczywa obowiązek wypełnienia wszystkich warunków formalnych
określonych w art. 46-47 PostAdmU. Art. 49 § 1 PostAdmU stanowi, że na wezwanie przewodniczącego strona
uzupełnia braki formalne pisma, które uniemożliwiają nadanie mu prawidłowego biegu. Wniesienie pisma
zawierającego wszystkie wymagane elementy, a także uzupełnienie jego braków niewątpliwie należy zaliczyć do
czynności strony. Nie można oczekiwać, że sąd będzie podejmował czynności należące do strony postępowania.
Poszukiwanie przez sąd numeru PESEL strony w aktach administracyjnych nie ma normatywnej podstawy i nie jest
obowiązkiem sądu. Jego podanie należy do strony inicjującej postępowanie sądowoadministracyjne. Normatywnie
określony wymóg formalny pierwszego pisma w sprawie - wskazanie numeru PESEL, nie jest ani trudny do
spełnienia, ani skomplikowany. Strona może z łatwością dochować tego warunku. Posługiwanie się numerem
PESEL jest powszechnie stosowane w wielu dziedzinach życia (np. przy korzystaniu ze świadczeń opieki zdrowotnej,
czy wykonywaniu zobowiązań podatkowych). Nie ma powodów by w przypadku pisma wnoszonego do sądu
przyjmować, że spełnienie wymogu wskazania numeru PESEL jest dla strony nadmiernym obciążeniem.

Ponadto NSA podkreślił, że ustawodawca nie przewidział żadnych wyjątków od obowiązku strony określonego w art.
46 § 2 pkt 1 lit. b) PostAdmU. W szczególności nie zastrzegł, że podanie numeru PESEL w pierwszym piśmie jest
wymagane, tylko wtedy, gdy tego numeru nie można ustalić na podstawie akt administracyjnych. W związku z tym
nie jest możliwe do zaakceptowania stanowisko, że obowiązek wskazania numeru PESEL aktualizuje się
dopiero wtedy, gdy w aktach administracyjnych którymi dysponuje sąd numer ten nie został utrwalony.
Podkreślenia wymaga, że inicjowanie procedury z art. 49 § 1 PostAdmU dotyczy pism strony wnoszonych do sądu
i nie jest uzależnione od wyniku uprzedniego badania zawartości akt administracyjnych. Jeżeli w pierwszym piśmie
w sprawie strona nie wskazała swojego numeru PESEL, to taki brak pisma podlega uzupełnieniu w ww. trybie. Sąd
nie jest uprawniony do podejmowania czynności procesowych za stronę, w szczególności uzupełniania braków
formalnych pisma.
Jak wskazał NSA, poszukiwanie numeru PESEL strony w aktach administracyjnych nie mieści się w czynnościach
wstępnych w postępowaniu sądowoadministracyjnym, określonych w § 33 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej z 5.8.2015 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów
administracyjnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1177), zgodnie z którym, po wniesieniu skargi do sądu przewodniczący
wydziału orzeczniczego niezwłocznie bada, czy skarga czyni zadość wymaganiom formalnym i czy został uiszczony
wpis, a w razie potrzeby wzywa do usunięcia braków formalnych oraz do uiszczenia wpisu, chyba że został złożony
wniosek o przyznanie prawa pomocy. Analizowanie akt administracyjnych, często bardzo obszernych, nie jest
czynności objętą badaniem skargi od strony formalnej, a właśnie na tym etapie postępowania dochodzi do ustalenia,
czy istnieje konieczność wezwania strony o uzupełnienie lub poprawienie wniesionego pisma. Z tych wszystkich
względów należy uznać, że koncepcja o możliwości, a nawet obowiązku ustalenia przez sąd numeru PESEL strony
i uzupełnienie w ten sposób braku formalnego skargi nie ma podstaw normatywnych.
Dodatkowo NSA zauważył, że w przypadku numeru PESEL sąd teoretycznie ma możliwość uzyskania informacji,
które powinna dostarczyć strona. Jednak z woli ustawodawcy obowiązki te zostały nałożone na stronę i rodzą
określone konsekwencje procesowe w przypadku ich niewykonania. Z tego powodu nie mogą być przenoszone na
sąd.
PostAdmU nie zamyka drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw i wolności jednostki (art. 77 ust. 2
Konstytucji RP), lecz umożliwia każdemu obywatelowi skorzystanie z tego prawa w ramach określonej procedury.
Rozwiązania przyjęte w art. 58 § 1 pkt 3 PostAdmU w zw. z art. 57 § 1 zdanie pierwsze PostAdmU i art. 46 § 2 pkt 1
lit. b) PostAdmU, obligujące sąd do odrzucenia skargi w przypadku nieuzupełnienia braków formalnych skargi, nie
naruszają prawa do sądu i nie stanowią o niekonstytucyjności powołanych przepisów. Obowiązek podania
w skardze numeru PESEL nie jest nadmierny. W przypadku gdy strona uchybiła temu obowiązkowi
przewodniczący wzywa ją o uzupełnienie tego braku, podając termin, w którym brak powinien być uzupełniony oraz
rygor niewykonania zarządzenia. W przypadku odrzucenia skargi z powodu nieuzupełnienia braku formalnego stronie
skarżącej przysługuje zażalenie. Oznacza to, że wprowadzonym w procedurze sądowoadministracyjnej wymaganiom
formalnym towarzyszą rozwiązania procesowe, które pozwalają na naprawienie błędów popełnionych przez stronę.
Jeżeli natomiast strona nie skorzysta z możliwości uzupełnienia braku formalnego skargi, to z jej zaniechania nie
można wyprowadzać wniosku o naruszeniu prawa strony do sądu.
Powyższe rozważania uzasadniają przyjęcie, że niezachowanie, określonego w art. 46 § 2 pkt 1 lit. b)
PostAdmU, wymogu podania w skardze, będącej pierwszym pismem w sprawie, numeru PESEL, jest brakiem
formalnym, który powinien być uzupełniony w trybie art. 49 § 1 PostAdmU w związku z art. 58 § 1 pkt 3
PostAdmU, bez względu na to, czy ten numer znajduje się w aktach administracyjnych, którymi dysponuje
sąd.

Komentarz
Pomimo ustawowego wskazania obligatoryjnych elementów skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, pisma
wpływające sądów ciągle obarczone są licznymi brakami formalnymi, a pojęcie „braków, które uniemożliwiają
nadanie pismu prawidłowego biegu” - różnie interpretowane. Rozbieżności w ww. zakresie rozstrzygnął w sposób
jednoznaczny NSA w komentowanym rozstrzygnięciu i wskazał, że ze względu m.in. na okoliczność, iż obowiązek
podania numeru PESEL strony postępowania wnoszącej pismo do sądu jest związany z wprowadzeniem do
postępowania przed sądami administracyjnymi możliwości doręczania pism i orzeczeń w formie dokumentu
elektronicznego, i konieczną jednoznaczną identyfikacją strony postępowania, obowiązek wskazania numeru PESEL
spoczywa na stronie, bez względu na treść akt administracyjnych.

Uchwała NSA z 3.7.2023 r., II GPS 3/22,

NSA jednoznacznie stwierdza, że obowiązek podania numeru PESEL w skardze jest niezbędny, niezależnie od jego obecności w aktach administracyjnych. Sąd nie może podejmować czynności za strony w celu uzupełnienia braku formalnego. NSA podkreśla, że brak numeru PESEL stanowi brak formalny, który powinien być uzupełniony zgodnie z przepisami.