Zaburzenia psychiczne jako przesłanka przywrócenia terminu

Przywrócenie terminu w kontekście zaburzeń psychicznych stanowi istotną instytucję procesową, gdzie uprawdopodobnienie braku winy odgrywa kluczową rolę. Skarżący, powołując się na zły stan zdrowia psychicznego, stara się uzasadnić brak swojej winy w uchybieniu terminu. Decyzja organu oraz interwencja sądu rzucają światło na skomplikowaną problematykę, łącząc aspekty prawnicze i medyczne.

Tematyka: przywrócenie terminu, zaburzenia psychiczne, brak winy, uprawdopodobnienie, stan zdrowia psychicznego, interpretacja przepisów, wyrok WSA, problematyka prawno-medyczna

Przywrócenie terminu w kontekście zaburzeń psychicznych stanowi istotną instytucję procesową, gdzie uprawdopodobnienie braku winy odgrywa kluczową rolę. Skarżący, powołując się na zły stan zdrowia psychicznego, stara się uzasadnić brak swojej winy w uchybieniu terminu. Decyzja organu oraz interwencja sądu rzucają światło na skomplikowaną problematykę, łącząc aspekty prawnicze i medyczne.

 

Przywrócenie terminu jest instytucją procesową, której zastosowanie uzależnione jest m.in. od
uprawdopodobnienia przez wnioskodawcę braku winy w uchybieniu terminu, a zatem nie wymaga
udowodnienia istnienia faktu. Prawdopodobieństwo inaczej niż udowodnienie jest środkiem dowodowym,
który nie musi dawać pewności, lecz tylko uwiarygodniać twierdzenia o jakiejś okoliczności faktycznej. Jeżeli
skarżący powołuje się na zły stan zdrowia związany z przewlekłą chorobą psychiczną, potwierdzoną
zaświadczeniem wydanym przez lekarza specjalistę psychiatrę, to można przyjąć, że uprawdopodobnił on
brak swojej winy w uchybieniu terminu dla dokonania czynności procesowej. Zły stan zdrowia psychicznego
skarżącego może być wystarczającą przesłanką do uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu.
Opis okoliczności faktycznych
Naczelnik Urzędu Skarbowego 16.9.2022 r. wydał decyzję w sprawie orzeczenia odpowiedzialności podatkowej P.Z.
(skarżący) jako członka zarządu W. Sp. z o.o. w upadłości w O. solidarnie ze spółką. Decyzja Naczelnika została
doręczona 6.10.2022 r. w trybie art. 150 § 4 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz.
2651; dalej: OrdPU).
Strona złożyła wniosek o przywrócenie terminu do złożenia odwołania wraz z odwołaniem. W uzasadnieniu wniosku
podniesiono głównie aspekty zdrowotne. Jak podał wnioskodawca, od około 10 lat znajduje się on w sytuacji życiowej
powodującej obniżenie nastroju, aktywności, niepokój, lęk z objawami somatycznymi, natłok przykrych myśli i obaw
o przyszłość, zaburzenia snu, obniżenie zdolności koncentracji, uwagi. W okresie wydania i próby doręczenia spornej
decyzji nastąpiło u strony nasilenie choroby. Pod wpływem kolejnego bodźca stresogennego doszło do zaostrzenia
objawów w stopniu bardzo znacznie utrudniającym normalne funkcjonowanie. Na poparcie swojego stanowiska
wnioskodawca przedstawił zaświadczenie lekarza specjalisty psychiatry z 20.12.2022 r. W ocenie strony jej stan
psychiczny uniemożliwiał dokonanie jakichkolwiek formalnych czynności, takich jak wizyta w placówce pocztowej
i odbiór kierowanej do niej korespondencji. Aktywność wnioskodawcy w okresie nasilenia choroby sprowadzała się
jedynie do niezbędnych czynności życia codziennego. O wydaniu decyzji strona dowiedziała się dopiero po analizie
dokumentów związanych z postępowaniem egzekucyjnym. 19.12.2022 r. pełnomocnik strony zapoznał się z aktami
sprawy i w toku tej czynności zapoznał się z treścią spornej decyzji.
Stanowisko organu
Dyrektor Izby Administracji Skarbowej odmówił przywrócenia terminu do złożenia odwołania. W uzasadnieniu
wskazał, że nie została spełniona przesłanka uprawdopodobnienia braku winy. Przyjmując obiektywny miernik
staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej o swoje interesy, przywrócenie terminu nie jest możliwe, gdy
strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. Jakiekolwiek niedbalstwo zainteresowanego w zasadzie
dyskwalifikuje możliwość przywrócenia terminu. We wniosku strona powołała się na nasilenie choroby, które
uprawdopodobniła poprzez załączenie zaświadczenia lekarskiego. Zdaniem organu choroba, np. depresja, nawet
poświadczona zaświadczeniem lekarskim, nie jest okolicznością wystarczającą do uprawdopodobnienia
braku winy. Trzeba bowiem uprawdopodobnić, że rodzaj choroby uniemożliwiał dokonanie czynności procesowej
oraz że nie istniała możliwość posłużenia się w dopełnieniu czynności w terminie inną osobą. W ocenie dyrektora
wnioskodawca w żaden sposób nie uprawdopodobnił, że przeszkody tej, przy dołożeniu starań możliwych w danej
sytuacji, nie można było przezwyciężyć. Wnioskodawca choruje od 10 lat, nie jest więc to choroba nagła, której nie
mógł przewidzieć. Tym bardziej że strona miała świadomość toczącego się postępowania, bowiem odebrała
osobiście przesyłkę z postanowieniem wszczęcia postępowania w sprawie orzeczenia odpowiedzialności podatkowej
oraz zawiadomienie z art. 200 OrdPU.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie. Skarżący uprawdopodobnił brak winy
w uchybieniu terminu. Biorąc to pod uwagę, WSA wskazał, że w niniejszym przypadku trzy przesłanki nie stanowią
sporu pomiędzy stronami, tj. doszło do uchybienia terminowi, został złożony wniosek o przywrócenie terminu w ciągu
7 dni, dokonano czynności, dla której termin był przewidziany. Sąd w pełni podziela to stanowisko stron, w związku
z czym nie ma potrzeby głębszej analizy zaistnienia tych przesłanek. Spór sprowadza się więc do oceny zaistnienia
lub nie braku winy w uchybieniu terminu.
Jako kryterium przy ocenie istnienia winy lub jej braku w uchybieniu terminu procesowego przyjmuje się obiektywny
miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy. Trzeba brać pod uwagę
nie tylko okoliczności, które uniemożliwiły stronie dokonanie tej czynności w terminie, lecz także te świadczące
o podjęciu lub niepodjęciu przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu. Brak



winy w uchybieniu terminu należy przyjąć wtedy, gdy zainteresowany nie był w stanie przeszkody pokonać (usunąć)
przy użyciu sił i środków normalnie dostępnych. W ocenie sądu okoliczności sprawy oraz załączone do wniosku
o przywrócenie terminu zaświadczenie lekarskie lekarza specjalisty psychiatry uprawdopodabniają, że skarżący bez
własnej winy uchybił terminowi do wniesienia odwołania. Zaznaczyć należy, że uprawdopodobnienie jest
instytucją o wiele mniej restrykcyjną od udowodnienia i oznacza, że strona powinna jedynie w sposób
wiarygodny uzasadnić okoliczności, które spowodowały niemożność dokonania czynności w terminie, bez
konieczności wykazywania ich w sposób ostateczny. Wymóg uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu
terminu nie jest tożsamy z wymogiem udowodnienia wszystkich okoliczności faktycznych, przemawiających za
uwzględnieniem wniosku o przywrócenie terminu. Uprawdopodobnienie istnienia przesłanki braku winy jest więc
środkiem zastępczym dowodu w ścisłym tego słowa znaczeniu i nie daje pewności, lecz tylko wiarygodność
(prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie. Sąd bierze pod uwagę czynnik obiektywny, rozpatrując, czy
strona dołożyła staranności, jakiej można wymagać od osoby dbającej w sposób należyty o swój interes prawny. Sąd
stanął na stanowisku, że nie tylko nagła choroba może być okolicznością stanowiącą o braku winy
w uchybieniu terminowi, a w konsekwencji, że choroba, na którą cierpi skarżący, z uwagi na jej przewlekłość, nie
usprawiedliwiała złożenia odwołania po terminie. O ile pogląd ten zasadniczo należy podzielić, to nie jest on
adekwatny do chorób psychicznych, których objawy mogą się wiązać z utratą możliwości rozpoznania przez
osobę chorą sytuacji, w której się znajduje, oraz pokierowania swoim postępowaniem, a więc wyłączyć zawinienie
(brak zawinienia), które jest przesłanką przywrócenia terminu. Kryterium należytej staranności może być
zawodne przy ocenie zachowania osoby chorej psychicznie. Zdaniem sądu stanowisko organu nie uwzględnia
wpływu choroby skarżącego, której organ nie kwestionuje, na jego procesy poznawcze i decyzyjne. Należy mieć na
uwadze, że choroba skarżącego nie jest chorobą, której objawy wpływają jedynie na fizyczną możliwość dokonania
czynności procesowej w terminie. Choroba skarżącego, a właściwie jej nasilenie nie jest możliwe do przewidzenia,
a zatem skarżący nie ma realnego wpływu na ich wystąpienie, a tym samym nie jest w stanie im zapobiegać.

Komentarz
Problematyka okoliczności sprawy ujawnia się na styku interpretacji przepisów prawa i kwestii medycznych, które
w przypadku zaburzeń psychicznych są niejednokrotnie kwestią wysoce złożoną i trudną w diagnostyce. Wyrok WSA
jest konsekwencją przyjęcia stanowiska, że wykładnia art. 162 § 1 OrdPU ograniczająca w kontekście stanu zdrowia
niezawinione działanie wyłącznie do chorób nagłych nie odpowiada zasadom logiki i doświadczenia życiowego,
zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych, charakteryzujących się różnymi stopniami nasilenia w poszczególnych
okresach.
W kontekście podnoszonych zarzutów istotne jest również zwrócenie przez WSA uwagi na nietrafność argumentu
dotyczącego wady doręczenia (brak awiz) jako przesłanki „wspomagającej” zastosowanie art. 162 OrdPU. Punktem
wyjścia umożliwiającym rozpoznanie wniosku o przywrócenie terminu jest przyjęcie, że termin ten został uchybiony.
Brak skutecznego doręczenia decyzji przez organ oznacza natomiast, że termin do złożenia odwołania w ogóle nie
rozpoczął biegu. Tym samym argumenty skarżącego o braku skutecznego doręczenia odwołania przeczą
założeniom, na których opiera się wniosek o przywrócenie terminu. W postępowaniu w przedmiocie przywrócenia
terminu nie można bowiem skutecznie kwestionować prawidłowości doręczenia decyzji. Brak skutecznego
doręczenia decyzji powoduje, że bieg terminu do wniesienia odwołania w ogóle się nie rozpoczyna,
a w konsekwencji nie może zostać przekroczony i tym samym przywrócony.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 28.6.2023 r., I SA/Ol 162/23, 








 

Wyrok WSA w sprawie przywrócenia terminu do złożenia odwołania stanowi istotne rozstrzygnięcie, podkreślające znaczenie uprawdopodobnienia braku winy w kontekście zaburzeń psychicznych. Kwestia interpretacji przepisów prawa w świetle stanu zdrowia skarżącego ujawnia złożoność i trudności diagnostyczne. Istotną refleksją jest również uwaga dotycząca nietrafności argumentów bazujących na wadzie doręczenia decyzji jako przesłance do przywrócenia terminu.