Sposób ustalania wysokości opłat za korzystanie z przystanków komunikacyjnych
Przy ustalaniu wysokości opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych uwzględnia się standard poszczególnych przystanków oraz wielkość taboru używanego do przewozu. Koszty utrzymania przystanków zależą między innymi od wielkości pojazdów zatrzymujących się na nich. Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie opłat za korzystanie z przystanków, jednak została ona uznana za nieważną przez WSA.
Tematyka: opłaty za przystanki komunikacyjne, opłaty za korzystanie z przystanków, stawki opłat za zatrzymanie, publiczny transport zbiorowy, niedyskryminujące zasady
Przy ustalaniu wysokości opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych uwzględnia się standard poszczególnych przystanków oraz wielkość taboru używanego do przewozu. Koszty utrzymania przystanków zależą między innymi od wielkości pojazdów zatrzymujących się na nich. Rada miejska podjęła uchwałę w sprawie opłat za korzystanie z przystanków, jednak została ona uznana za nieważną przez WSA.
Przy ustalaniu wysokości opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych (lub dworca) należy uwzględnić m.in. takie kwestie, jak standard poszczególnych przystanków oraz wielkość taboru, jakim jest wykonywany przewóz. Wysokość kosztów ponoszonych przez gminę na utrzymanie przystanków zależy m.in. od wielkości pojazdów, jakie zatrzymują się na tych przystankach. Tym samym im większa pojemność pojazdu, tym co do zasady większa liczba przewożonych pasażerów jednocześnie korzystających z tych przystanków, ale także tym większy ciężar pojazdu, a zarazem stosunkowo większy nacisk na nawierzchnię zatoki przystankowej i w konsekwencji możliwe wyższe szkody tym spowodowane. Stan faktyczny WSA rozpoznał sprawę ze skargi prokuratora okręgowego na uchwałę rady miejskiej z 2016 r. w przedmiocie opłaty za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych i stwierdził nieważność § 3 zaskarżonej uchwały. W sprawie tej rada miejska, na podstawie art. 16 ust. 4 i ust. 5 ustawy z 16.12.2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1343; dalej: PublTranspZbU) oraz art. 18 ust. 2 pkt 15 i art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40; dalej: SamGminU) podjęła w 2016 r. uchwałę w sprawie opłat za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina. Uchwała ta została opublikowana we właściwym dzienniku urzędowym. W § 1 uchwały określono, że korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych stanowiących własność lub będących w zarządzie gminy jest odpłatne. W § 2 uchwały stwierdzono, że opłata pobierana jest za każde zatrzymanie środka transportu na przystanku (ust. 1), liczba zatrzymań na przystanku ustalana jest na podstawie przedstawionego przez przewoźnika/operatora rozkładu jazdy (ust. 2), zaś opłata miesięczna stanowi iloczyn liczby zatrzymań w ciągu miesiąca oraz stawki opłaty jednostkowej za zatrzymanie na przystanku, określonej w § 3 (ust. 3). W § 3 uchwały wskazano, że jednostkowa stawka opłaty za zatrzymanie na przystanku wynosi 0,05 zł za każde zatrzymanie na przystanku. W dalszych przepisach uchwały zobowiązano do uiszczania opłat przelewem, na rachunek bankowy urzędu gminy, określono, że każda zmiana rozkładu jazdy związana ze zmianą liczby zatrzymań środków transportowych na przystankach wymaga powiadomienia gminy celem aktualizacji opłaty. Prokurator Okręgowy w Poznaniu wniósł do WSA w Poznaniu skargę na ww. uchwałę, w części obejmującej § 3 uchwały, domagając się stwierdzenia nieważności uchwały w tej części. Zarzucił on naruszenie art. 16 ust. 4 PublTranspZbU poprzez wprowadzenie w tym przepisie jednostkowej stawki opłaty w jednej wysokości ‒ 0,05 zł ‒ dla wszystkich przewoźników za korzystanie z przystanków komunikacyjnych, za każde zatrzymanie na przystanku, a więc zastosowanie stawek o dyskryminującym charakterze, wbrew art. 16 ust. 4 PublTranspZbU, który pozwala na pobieranie opłat za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad. Uzasadniając skargę, prokurator okręgowy napisał, że w sprawie zasadnicze znaczenie ma fakt, że ustawodawca upoważnił JST do ustalania wysokości opłat za zatrzymywanie się na należących do tych jednostek przystankach, lecz jednocześnie to upoważnienie powiązał z obowiązkiem uwzględnienia przy tym niedyskryminujących zasad (art. 16 ust. 4 PublTranspZbU). Wskazał, że dyskryminacja to nierówne traktowanie, prawnie nieusprawiedliwione i nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami. Zdaniem prokuratora okręgowego na podstawie samej treści zaskarżonego § 3 uchwały nie sposób ustalić, czy organ uchwalający miał na względzie treść zapisu ustawowego i pochylił się nad kwestią ewentualnego dyskryminującego charakteru swojej uchwały. Prokurator ocenił, że rada miejska, chcąc spełnić kryterium, winna zróżnicować stawki opłaty za zatrzymanie się na przystankach, biorąc pod uwagę przede wszystkim wielkość pojazdów, którymi przewoźnicy lub operatorzy dokonują przewozów, ale także inne kryteria, przykładowo standard poszczególnych przystanków. W odpowiedzi na skargę burmistrz wniósł o oddalenie skargi. Stanowisko WSA W ocenie sądu skarga zasługiwała na uwzględnienie. Zaskarżona uchwała należy do aktów prawa miejscowego. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 6 PublTranspZbU organizowanie publicznego transportu zbiorowego polega w szczególności na określaniu przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, udostępnionych dla operatorów i przewoźników, oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów. Przepis art. 15 ust. 2 PublTranspZbU stanowi, że określenie przystanków komunikacyjnych i dworców oraz warunków i zasad korzystania, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 6 PublTranspZbU, następuje w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie zaś z art. 16 ust. 1 PublTranspZbU w transporcie drogowym za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców mogą być pobierane opłaty. Stawki opłat za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców oraz standardy, o których mowa w art. 15 ust. 1 pkt 3 lit. a PublTranspZbU, są ustalane w drodze negocjacji między gminą, na której obszarze jest usytuowany przystanek komunikacyjny lub dworzec, i właścicielem albo zarządzającym przystankiem komunikacyjnym lub dworcem (art. 16 ust. 2 PublTranspZbU). Stawki opłat powinny być ustalane z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy na obszarze właściwości organizatora (art. 16 ust. 3 PublTranspZbU). Jak stanowi art. 16 ust. 4 PublTranspZbU, za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych lub dworców, których właścicielem albo zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, mogą być pobierane opłaty. Stawka opłaty jest ustalana w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad. Kolejny przepis ‒ art. 16 ust. 5 PublTranspZbU ‒ określa zaś, że stawka opłaty, o której mowa w ust. 4, nie może być wyższa niż 0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku komunikacyjnym. W przepisach PublTranspZbU nie zdefiniowano pojęcia „niedyskryminujące zasady”. W uzasadnieniu projektu tejże ustawy wskazano, że: „Stawki opłat powinny być ustalane z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy na obszarze właściwości organizatora. W szczególności odnosi się to do takich kwestii jak np.: ‒ jednakowa wysokość stawki opłaty, ‒ uwzględnianie standardu poszczególnych przystanków komunikacyjnych lub dworców, ‒ uwzględnianie wielkości taboru, jakim wykonywany jest przewóz. W sytuacji gdy przystanki lub dworce są własnością lub w zarządzie jednostki samorządu terytorialnego, za ich korzystanie mogą być pobierane opłaty, których stawka może być ustalona w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego, również z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad, o których mowa powyżej. Jednakże wprowadzona została górna granica, do której właściwy organ może ustalić stawkę omawianej opłaty, co ma służyć ograniczeniu dowolności w jej ustalaniu w nadmiernej wysokości. Przedmiotowa stawka będzie ulegała waloryzacji, o czym mówi projektowany ust. 6 omawianego artykułu. Możliwość nałożenia omawianej opłaty uzasadniona jest tym, że zarówno operatorzy, jak i przewoźnicy wykonujący publiczny transport zbiorowy i korzystający przy tym z przystanków lub dworców będących własnością lub w zarządzie jednostki samorządu terytorialnego partycypowali w kosztach związanych m.in. z korzystaniem z infrastruktury transportowej, z utrzymaniem przystanków lub dworców w należytym stanie, co związane jest z ich sprzątaniem, konserwacją, odnawianiem itp.”. Komentarz WSA odniósł się do zasad ustalania stawek za korzystanie z przystanków, tak by ustalenia te były niedyskryminujące, zwłaszcza względem mniejszych przewoźników. Omawiane orzeczenie ma ścisły związek z przejrzystością działalności uchwałodawczej organów JST. Dla oceny motywów działania organu nie może być wystarczająca sama treść uchwały, z której nie wynikają racje, jakimi kierował się organ podejmujący rozstrzygnięcie skierowane do adresatów pozostających na zewnątrz administracji i dotyczące ich sytuacji prawnej. To uzasadnienie uchwały pozwala wykluczyć arbitralność organu, a zarazem umożliwia poznanie motywów, jakie stoją za przyjęciem określonych rozwiązań. Ma to szczególne znaczenie, gdy chodzi o akty prawa miejscowego. Wyrok jest prawomocny. Wyrok WSA w Poznaniu z 26.4.2023 r., III SA/Po 1053/22,
WSA uznał skargę prokuratora na uchwałę rady miejskiej dotyczącą opłat za korzystanie z przystanków za zasadną. Orzeczenie to podkreśla konieczność stosowania niedyskryminujących zasad przy ustalaniu stawek opłat za korzystanie z infrastruktury transportowej, tak aby nie faworyzować dużych przewoźników kosztem mniejszych.