Nielegalne zamieszkiwanie ROD a dodatek węglowy

Pojęcie zamieszkiwania może być rozumiane w znaczeniu potocznym i prawnym, bez wymogu legalności tej czynności. Sprawa dotyczyła wniosku o dodatek węglowy skierowanego przez osobę z ROD, której odmówiono ze względu na zakaz zamieszkiwania na terenie ogrodu działkowego. W toku postępowania sądowego stwierdzono, że fakt zamieszkiwania nie powinien stanowić przeszkody do uzyskania dodatku węglowego, jeśli spełnione są inne warunki, takie jak posiadanie głównego źródła ogrzewania. Sąd podkreślił, że istotne jest miejsce, gdzie osoba faktycznie zamieszkuje i prowadzi gospodarstwo domowe.

Tematyka: zamieszkiwanie, dodatek węglowy, ROD, warunki przyznania, sądowa decyzja, gospodarstwo domowe

Pojęcie zamieszkiwania można rozumieć zarówno w znaczeniu potocznym, jak i w znaczeniu prawnym. Ani
jednak w języku potocznym, ani też w definicji prawnej zamieszkiwania nie występuje warunek, że czynność
ta musi być dozwolona prawnie.
Z wnioskiem o przyznanie dodatku węglowego zwróciła się do burmistrza osoba deklarująca prowadzenie
gospodarstwa w budynku niemieszkalnym. Chodziło o domek usytuowany na terenie rodzinnego ogrodu działkowego
(dalej: ROD). Burmistrz, na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy z 5.8.2022 r. o dodatku węglowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz.
1692; dalej: DodatekWęgU), odmówił, uzasadniając wydane rozstrzygnięcie tym, że przedmiotowy dodatek nie może
zostać przyznany osobie deklarującej prowadzenie gospodarstwa w budynku niemieszkalnym, ponieważ w oczywisty
sposób w takiej sytuacji nie jest spełniony warunek zamieszkiwania. Zgodnie z art. 12 ustawy z 13.12.2013 r.
o rodzinnych ogrodach działkowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1073; dalej: RodzOgrDzU) na terenie działki obowiązuje
zakaz zamieszkiwania.
Wnioskujący skierował skargę do samorządowego kolegium odwoławczego, a kiedy to nie przyniosło oczekiwanego
skutku, skierował sprawę do sądu.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu, wydając wyrok 14.9.2023 r., II SA/Po 254/23,
, stanął po stronie
mieszkańca. Sąd zauważył, że zgodnie z art. 2 ust. 1 DodatekWęgU: „dodatek węglowy przysługuje osobie
w gospodarstwie domowym w przypadku, gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł na
paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy
na paliwo stałe, zasilane paliwami stałymi, wpisane lub zgłoszone do centralnej ewidencji emisyjności budynków (…),
do dnia 11.8.2022 r., albo po tym dniu ‒ w przypadku głównych źródeł ogrzewania wpisanych lub zgłoszonych po raz
pierwszy do centralnej ewidencji emisyjności budynków (…). Przez paliwa stałe rozumie się węgiel kamienny, brykiet
lub pelet zawierające co najmniej 85% węgla kamiennego (art. 2 ust. 3 DodatekWęgU)”. W myśl obowiązujących
przepisów wniosek o wypłatę dodatku węglowego składa się w określonym terminie w gminie właściwej ze względu
na miejsce zamieszkania osoby składającej ten wniosek, a następnie wniosek ten podlega weryfikacji. W omawianej
sprawie wnioskujący spełnił wymogi formalne i wskazał, że głównym źródłem ogrzewania jego gospodarstwa
domowego jest kuchnia węglowa.
Sąd zauważył, że w tej sytuacji spór ograniczył się do rozstrzygnięcia zagadnienia, czy fakt zamieszkiwania przez
stronę na terenie ROD stanowi przeszkodę do przyznania świadczenia. Według organu odwoławczego przeszkoda ta
wynika z faktu, że skarżący nie spełnia warunku przyznania świadczenia wynikającego z art. 2 ust. 1 DodatekWęgU,
polegającego na „zamieszkiwaniu w gospodarstwie domowym”, gdyż z art. 2 ust. 2 DodatekWęgU wynika, że przez
gospodarstwo domowe, o którym mowa w ust. 1 DodatekWęgU, rozumie się osobę fizyczną zamieszkującą
i gospodarującą, gdy tymczasem na terenie ROD obowiązuje zakaz zamieszkiwania (art. 12 RodzOgrDzU). Ze
stanowiska organu odwoławczego wynika więc, że norma art. 12 RodzOgrDzU, zakazująca zamieszkiwania na
terenie rodzinnych ogrodów działkowych, wyklucza uznanie, że strona zamieszkuje pod adresem wskazanym we
wniosku i deklaracji dotyczącej źródeł ciepła i źródeł spalania paliw.
W ocenie sądu stanowisko to jest za daleko idące i w konsekwencji nietrafne. Jak podał w uzasadnieniu skład
orzekający: „Pojęcie zamieszkiwania można rozumieć w znaczeniu potocznym, jak i w znaczeniu prawnym. Ani
jednak w języku potocznym, ani też w definicji prawnej zamieszkiwania nie występuje warunek, że czynność ta musi
być dozwolona prawnie”.
Dalej stwierdzono, że czym innym jest fakt zamieszkiwania, a czym innym uznanie tego faktu za niedozwolony
i w konsekwencji objęty przewidzianą w RodzOgrDzU fakultatywną sankcją upomnienia i wypowiedzenia umowy
dzierżawy działkowej, jak stanowi art. 36 ust. 1 pkt 1 RodzOgrDzU. Sąd zauważył, że: „Ani jednak RodzOgrDzU, ani
też jakikolwiek inny akt normatywny zaliczający się do źródeł prawa nie przewiduje jako sankcji za niezgodne
z prawem – wbrew zakazowi – zamieszkiwanie na terenie ROD odmowę prawa do dodatku węglowego. Pomijając
już, że stosowanie sankcji każdorazowo musi mieć oparcie w konkretnym przepisie prawa i w przypadku przepisów
nakładających na jednostkę sankcję wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, tak jak i stosowanie w takim
przypadku analogii, to przede wszystkim należy zauważyć, że wprowadzony art. 12 RodzOgrDzU, omawiany zakaz
nie może spowodować wyłączenia obowiązywania regulacji art. 25 KC, która stanowi, że miejscem zamieszkania
osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jak już wspomniano,
ustawodawca nie postawił warunku legalności ww. przebywania”.
Podsumowując, WSA w Poznaniu stwierdził, że: „dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie było więc istotnym,
jak zamieszkiwanie strony na terenie ROD traktują przepisy RodzOgrDzU, lecz czy podane we wniosku
o świadczenie dane, w tym okoliczność, że strona rzeczywiście przebywa w miejscu wskazanym we wniosku i ww.

deklaracji i czy miejsce to stanowi jej centrum życiowe, stanowiąc jednoosobowe gospodarstwo domowe.
Uwzględnienie skargi nastąpiło więc wskutek wskazanego wyżej naruszenia prawa materialnego przez organ
odwoławczy w postaci art. 2 ust. 1 oraz art. 2 ust. 2 DodatekWęgU w związku z art. 25 KC i art. 12 RodzOgrDzU,
które miało wpływ na wynik sprawy i które wymagało wyeliminowania zaskarżonej decyzji z obrotu prawnego”.
Wyrok WSA w Poznaniu z 14.9.2023 r., II SA/Po 254/23,

WSA w Poznaniu uznał, że decyzja odmawiająca dodatku węglowego została wydana niezgodnie z przepisami prawa, które nie przewidują sankcji za zamieszkiwanie na terenie ROD. Sąd podkreślił, że istotne jest, czy osoba faktycznie zamieszkuje i gospodaruje w danym miejscu, nie zaś czy jest to miejsce zgodne z przepisami dotyczącymi ogrodów działkowych. W rezultacie skarga została uwzględniona z uwagi na naruszenie prawa materialnego.