Wymogi dotyczące powierzenia stanowiska i powierzenia pełnienia obowiązków

Art. 122 ust. 1 PomSpołU dotyczy wszystkich osób kierujących jednostkami pomocy społecznej, niezależnie od podstawy powierzenia obowiązków. NSA oddalił skargę kasacyjną gminy od rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody. Kwestią sporną jest czy wymogi stawiane osobom kierującym jednostkami pomocy społecznej powinny być spełnione zarówno przez osoby kierujące, jak i wykonujące obowiązki kierownika. NSA uważa, że wymogi te są obowiązujące dla wszystkich osób kierujących jednostkami. W przypadku powierzenia obowiązków kierownika, osoba powołana powinna również spełniać wymagane kwalifikacje.

Tematyka: wymogi, powierzenie stanowiska, powierzenie obowiązków, kierownik, pomoc społeczna, NSA, kwalifikacje, pracownik samorządowy, specjalizacja, staż pracy, wyrok

Art. 122 ust. 1 PomSpołU znajduje zastosowanie do wszystkich osób, które kierują jednostkami
organizacyjnymi pomocy społecznej. Ustawa nie różnicuje bowiem wymogów stawianych tym osobom
w zależności od podstawy, w oparciu o którą mają one wykonywać czynności leżące w gestii kierownika
jednostki (akt powierzenia obowiązków, akt powołania czy umowa o pracę). Przyjęcie odmiennego poglądu
prowadziłoby w istocie do obejścia przepisów prawa mających na celu powierzanie stanowiska osobom
dającym rękojmię prawidłowego wykonywania obowiązków kierownika jednostki pomocy społecznej.
Ustawodawca nie przewidział wyłączenia stosowania wskazanych wymogów do osób, którym powierzono
czasowe wykonywanie obowiązków kierownika.
Stan faktyczny
NSA po rozpoznaniu skargi kasacyjnej gminy od wyroku WSA w Gliwicach z 12.1.2023 r., III SA/Gl 891/22,
,
w sprawie ze skargi gminy na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody w przedmiocie zarządzenia w sprawie
powierzenia obowiązków kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej oddalił skargę kasacyjną.
W sprawie tej WSA oddalił skargę gminy na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody w przedmiocie zarządzenia wójta
gminy w sprawie powierzenia obowiązków kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej.
Skargą kasacyjną od wskazanego wyżej wyroku pełnomocnik gminy zaskarżył to orzeczenie w całości, zarzucając
naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 134 § 1 w zw. z art. 141 § 4
ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu sądowoadministracyjnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej:
PostAdmU), poprzez nierozważenie wszystkich zarzutów skargi pomimo wynikającego z powyższych przepisów
obowiązku sądu zajęcia się sprawą co najmniej w zakresie, w jakim domaga się tego strona skarżąca, formułując
konkretne zarzuty skargi, w związku z nierozważeniem w szczególności dotyczącego naruszenia art. 122 ust. 1
ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901; dalej: PomSpołU), poprzez jego błędną
wykładnię przez organ nadzorczy, polegającą na uznaniu, że poprzez „staż pracy w pomocy społecznej” nie można
rozumieć wykonywania zadań związanych z realizacją świadczeń rodzinnych przez pracownika ośrodka pomocy
społecznej, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że do stażu pracy w pomocy
społecznej zalicza się okres pracy związany z realizacją świadczeń rodzinnych. W skardze kasacyjnej podniesiono
również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 ust. 2 pkt 5 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie
gminnym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 40; dalej: SamGminU) w zw. z art. 21 ustawy z 21.11.2008 r. o pracownikach
samorządowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 530; dalej: PracSamU) w zw. z art. 122 ust. 1 PomSpołU, poprzez ich
błędną wykładnię, polegającą na uznaniu, że w przypadku powierzenia obowiązków kierownika gminnego ośrodka
pomocy społecznej również konieczne jest spełnienie warunków określonych w art. 122 PomSpołU, podczas gdy
prawidłowa wykładnia tych przepisów wskazuje, że powierzenie pełnienia obowiązków kierownika GOPS zasadniczo
różni się od powierzenia stanowiska kierownika GOPS i w związku z tym wymogi, o których mowa w art. 122
PomSpołU, nie mają zastosowania w stosunku do osób, którym powierzono jedynie pełnienie obowiązków kierownika
GOPS.
Stanowisko NSA
NSA nie podzielił argumentów zawartych skardze kasacyjnej.
Przedmiotem kontroli w postępowaniu przed sądem I instancji była ocena zgodności z prawem rozstrzygnięcia
nadzorczego wojewody, którym na podstawie art. 91 ust. 1 SamGminU stwierdzono nieważność zarządzenia
w przedmiocie powierzenia obowiązków kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej, jako sprzecznego z art.
122 ust. 1 PomSpołU. Zgodnie z pierwszym z wymienionych przepisów uchwała lub zarządzenie organu gminy
sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ
nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia, w trybie określonym w art.
90. W myśl art. 122 ust. 1 PomSpołU osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej są
obowiązane posiadać co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji
pomocy społecznej. Stosownie do art. 21 PracSamU, jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi
samorządowemu można powierzyć, na okres do 3 miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż
określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. W tym okresie przysługuje pracownikowi wynagrodzenie
stosowne do wykonywanej pracy, lecz nie niższe od dotychczasowego.

Zasadnicza kwestia sporna sprowadza się w sprawie do tego, czy wymogi, jakie ustawa stawia przed osobami
kierującymi jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej (tj. wymóg dotyczący stażu pracy w pomocy społecznej
oraz posiadania specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej), winny być spełnione zarówno przez osoby,
którym powierzono stanowisko kierownika tego rodzaju jednostki, jak i osoby, którym powierzono wykonywanie
obowiązków kierownika na określony czas, w tym w trybie art. 21 PracSamU. W ocenie NSA art. 122 ust. 1
PomSpołU znajduje zastosowanie do wszystkich osób, które kierują jednostkami organizacyjnymi pomocy
społecznej. Ustawa nie różnicuje bowiem wymogów stawianych tym osobom w zależności od podstawy, w oparciu
o którą mają one wykonywać czynności leżące w gestii kierownika jednostki (akt powierzenia obowiązków, akt
powołania czy umowa o pracę). Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby w istocie do obejścia przepisów prawa
mających na celu powierzanie stanowiska osobom dającym rękojmię prawidłowego wykonywania obowiązków
kierownika jednostki pomocy społecznej. Ustawodawca nie przewidział wyłączenia stosowania wskazanych
wymogów do osób, którym powierzono czasowe wykonywanie obowiązków kierownika, jak to uczynił w art. 122 ust.
2 PomSpołU w stosunku do osób kierujących placówkami rodzinnymi oraz centrami usług społecznych, o których
mowa w ustawie o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych. Wbrew stanowisku
prezentowanemu przez skarżącego kasacyjnie w wymiarze praktycznym powierzenie pełnienia obowiązków
kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej nie różni się od powierzenia stanowiska kierownika tej jednostki,
ponieważ w obu przypadkach na osobę kierującą tą jednostką delegowane są kompetencje, uprawnienia i obowiązki
związane ze stanowiskiem kierownika. Z tego względu, w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania ośrodka
pomocy społecznej, konieczne jest, by wymogi przewidziane w art. 122 ust. 1 PomSpołU spełniały także osoby,
którym powierzono pełnienie obowiązków kierownika tego ośrodka. Wobec powyższego zarzut naruszenia prawa
materialnego, sformułowany w punkcie drugim skargi kasacyjnej, jest niezasadny.
Przewidziane w art. 122 ust. 1 PomSpołU specjalne wymagania dotyczące kwalifikacji zawodowych osób kierujących
jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej powinny być spełnione zarówno w chwili ubiegania się
o stanowisko, jak i w chwili jego objęcia. Co istotne, obydwa wymogi, tj. posiadania co najmniej 3-letniego stażu
pracy w pomocy społecznej oraz specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej, muszą być spełnione
łącznie. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że osoba, której zarządzeniem powierzono obowiązki kierownika
gminnego ośrodka pomocy społecznej, w dacie tego powierzenia nie miała specjalizacji z zakresu organizacji
pomocy społecznej. Wskazują na to także przedstawione przez gminę wraz ze skargą do WSA dowody, z których
wynika, że osoba ta dopiero uzupełnia kwalifikacje w danym zakresie. Należy zatem stwierdzić, że już sam brak
spełnienia tego warunku ustawowego oznacza, że nie było podstaw do wydania zakwestionowanego zarządzenia,
i to niezależnie od tego, czy spełniony został drugi warunek dotyczący wymaganego stażu pracy w pomocy
społecznej. Tym samym wojewoda prawidłowo uznał, że powierzenie obowiązków kierownika gminnego ośrodka
pomocy społecznej osobie niespełniającej kryteriów ustawowych stanowi istotne naruszenie art. 122 ust. 1
PomSpołU, uzasadniające konieczność stwierdzenia nieważności zarządzenia.

Komentarz
Przewidziane w art. 21 PracSamU czasowe powierzenie pracownikowi samorządowemu innej pracy jest instytucją
wyczerpująco uregulowaną w tej ustawie. Dlatego należy uznać, że jest instytucją szczególną i odrębną od będącej
jej odpowiednikiem w Kodeksie pracy instytucji czasowego powierzenia innej pracy instytucji uregulowanej w art. 42 §
4 KP, a zwłaszcza od uregulowanej w art. 42 § 1-3 KP instytucji wypowiedzenia zmieniającego (por. wyrok SN
z 12.4.2017 r., I PK 345/16,
). Jeżeli przepisy rangi ustawowej nie przewidują odmiennych kwalifikacji dla osób
„p.o.”, przyjąć należy, że taka osoba powinna spełniać wymogi dotyczące zatrudnienia na tym stanowisku.

Wyrok NSA z 20.10.2023 r., I OSK 1246/23,

W art. 21 PracSamU instytucja czasowego powierzenia innej pracy pracownikowi samorządowemu jest szczegółowo uregulowana. Osoby 'p.o.' powinny spełniać wymogi dotyczące zatrudnienia na danym stanowisku. Wyrok NSA potwierdza konieczność spełniania wymogów kwalifikacyjnych także przez osoby powołane do czasowego pełnienia obowiązków kierownika.