Przywrócenie terminu dla skargi na decyzję BFG

Tematyka: przywrócenie terminu, skarga, decyzja BFG, NSA, brak winy, postępowanie sądowe, restrukturyzacja, wykluczenie cyfrowe, uchybienie terminu

Przy ocenie okoliczności wskazanych we wniosku o przywrócenie terminu należy wypośrodkować, aby
z jednej strony nie doprowadzić do pochopnego przywrócenia terminu, z drugiej zaś, aby na skutek
nadmiernej surowości w ocenie przesłanki braku winy, nie zamknąć stronie drogi do obrony jej praw przed
sądem administracyjnym.
Stan faktyczny
NSA rozpoznał zażalenie M.B. na postanowienie WSA w Warszawie z 14.6.2023 r., VI SA/Wa 3243/23 w zakresie
odmowy przywrócenia terminu do wniesienia skargi w sprawie z jego skargi na decyzję Bankowego Funduszu
Gwarancyjnego (BFG) z 29.9.2022 r. nr DPR.720.6.2021.256 w przedmiocie przymusowej restrukturyzacji.
W wydanym postanowieniu uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania WSA
w Warszawie.
W sprawie tej M.B. 16.1.2023 r. złożył skargę na ww. decyzję BFG wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu do
dokonania tej czynności. W uzasadnieniu wniosku Skarżący wskazał, że ma 74 lata i nie korzysta z komputera, ani
tym bardziej Internetu. O zaskarżonej decyzji Skarżący dowiedział się dopiero 9.1.2023 r. podczas rozmowy ze
znajomym. Dopiero po rozmowie tej Skarżący poprosił syna, aby dowiedział się o co chodzi w całej sprawie.
Następnie po rozmowie z prawnikiem Skarżący złożył skargę wraz z przedmiotowym wnioskiem.
Uzasadniając powyższe postanowienie, Sąd I instancji przytoczył treść art. 86 i 87 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej: PostAdmU) oraz przedstawił
wymagania stawiane podmiotowi, który wnosi o przywrócenie terminu do dokonania czynności.
Sąd I instancji wskazał, że pierwszorzędne znaczenie dla rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do dokonania
czynności w postępowaniu sądowym ma ustalenie, że fakt uchybienia przez stronę terminowi nie nastąpił z jej winy.
W rozpoznawanej sprawie strona skarżąca uprawdopodobniła, że nie wiedziała o wydanej przez BFG decyzji. Nie
uprawdopodobniła natomiast w ocenie Sądu I instancji w żaden sposób braku winy w uchybieniu terminu do
wniesienia skargi na tę decyzję.
Sąd I instancji wskazał, że strona skarżąca nie był bezpośrednim adresatem zaskarżonej decyzji, więc nie było
obowiązku doręczenia jej rozstrzygnięcia. Zatem podlegała ona ogólnej zasadzie, zgodnie z którą przysługiwał jej 7-
dniowy termin do wniesienia skargi liczony od dnia ogłoszenia decyzji BFG na stronie internetowej. W rozpoznawanej
sprawie informacja o przyczynach i skutkach wydania spornej decyzji ukazała się na stronie internetowej BFG
30.9.2022 r., zatem ostatnim dniem terminu do wniesienia skargi był 7.10.2022 r. Sąd I instancji dodał, że
opublikowana informacja zawierała pouczenie o możliwości zakwestionowania przedmiotowej decyzji i informację
o 7-dniowym terminie do jej zaskarżenia.
WSA wskazał, że z okoliczności sprawy, jak i z informacji dostępnych publicznie wynikało, że informacje
o przymusowej restrukturyzacji wobec G. S.A. były powszechnie znane i szeroko komentowane w mediach
krajowych i lokalnych. Strona skarżąca, jako nabywca instrumentów finansowych od tego banku winna w ocenie
Sądu I instancji należycie dbać o własne interesy.
Sąd I instancji przypomniał, że przywrócenie terminu ma charakter wyjątkowy i nie jest możliwe, gdy strona skarżąca
dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa. W przedmiotowej sprawie strona skarżąca w ocenie Sądu I instancji nie
wykazała braku winy w uchybieniu terminu, a zatem termin do dokonania czynności nie mógł zostać przywrócony.
Zażalenie na powyższe postanowienie złożył M.B., wnosząc o jego uchylenie, ewentualnie zmianę zaskarżonego
postanowienia i przywrócenie terminu do wniesienia skargi. Skarżący nie zgodził się z twierdzeniem zawartym
w uzasadnieniu postanowienia, że informacje dotyczące restrukturyzacji G. S.A. były powszechnie znane. Wskazał,
że nie każdy posiada komputer i dostęp do Internetu. Skarżący, z powodu swojego wieku nie jest nauczony
korzystania z takich rzeczy stąd trudno uznać, że mógł bez problemu zapoznać się z decyzją i pouczeniem. Skarżący
wskazał, że nie każdy czyta, czy słucha radia, ponieważ większość czasu poświęca się na politykę, która różnie
wpływa na różnych ludzi i przeważnie stroni się od słuchania takich rzeczy. Nie każdy też kupuje pracę, aby
dowiadywać się takich informacji. Skarżący wskazał, że należy do takich osób. Dodał także, że w jego ocenie, jako
nabywca instrumentów finansowych nie musi codziennie chodzić i sprawdzać, czy bank stoi na swoim miejscu, czy
jest otwarty i żeby wypytywać, czy jego środki są bezpieczne.
Stanowisko NSA

NSA uznał, że zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
Zgodnie z art. 86 § 1 PostAdmU jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności w postępowaniu sądowym bez
swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Stosownie do art. 87 § 2 PostAdmU, w piśmie
z wnioskiem o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wskazujące na brak winy w uchybieniu
terminu. Z powyższego wynika, że konieczną i jednocześnie podstawową przesłankę przywrócenia terminu stanowi
brak winy po stronie podmiotu dokonującego, czy zamierzającego dokonać określonej czynności procesowej.
W orzecznictwie sądowym ugruntowane jest zaś stanowisko, że brak winy w uchybieniu terminu powinien być
oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy (por. np. postanowienie NSA z 26.9.2023 r.,
III FZ 394/23,
).
W ocenie NSA, w rozpoznawanej sprawie Sąd I instancji nie tylko nie uwzględnił wszystkich okoliczności, które
mogłyby przemawiać za przywróceniem skarżącemu terminu do wniesienia skargi od decyzji BFG, ale w istocie nie
dokonał ich analizy i oceny w świetle ustawowych przesłanek przywrócenia uchybionego terminu. Przede wszystkim
Sąd I instancji nie rozważył kwestii należytej staranności w terminowym dopełnieniu czynności procesowej, tj. nie
wziął pod uwagę okoliczności związanych z zawinieniem Skarżącego w odniesieniu do podjętych przez nią działań.
Badając wniosek o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej (wniesienia skargi), Sąd I instancji
winien zbadać, czy do uchybienia terminowi doszło z winy Skarżącego. Kryterium braku winy, jako przesłanki
uprawniającej do przywrócenia terminu do dokonania czynności w postępowaniu sądowym, wiąże się z obowiązkiem
zachowania staranności przy dokonaniu tej czynności. Co istotne, przy ocenie winy lub jej braku w uchybieniu
terminowi do dokonania czynności procesowej, należy brać pod rozwagę także okoliczności świadczące o podjęciu
lub braku podjęcia przez stronę działań mających na celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu.
Odnosząc te ogólne uwagi do okoliczności przedmiotowej sprawy, NSA stwierdził, że o ile Sąd I instancji przedstawił
interpretację przepisów regulujących kwestię terminu do zaskarżenia decyzji BFG dla podmiotu niebędącego jej
adresatem, ale którego interes prawny miał doznać uszczerbku w związku z jej wydaniem, uznając że nastąpiło to
7.10.2022 r., a także odniósł się do kwestii pouczenia o trybie i terminie do złożenia skargi, to nie zbadał
wystarczająco kwestii zaktualizowania się przesłanki określonej w art. 86 PostAdmU w kontekście okoliczności
podniesionych w uzasadnieniu wniosku o przywrócenie uchybionego terminu.
Rozpatrując wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi, Sąd I instancji powinien ocenić, czy przywołane we
wniosku okoliczności zasługują na wiarę, a następnie ocenić, czy mogą one uprawdopodobniać brak winy
w uchybieniu terminu do wniesienia skargi. Oceniając powyższe, Sąd I instancji mając na uwadze zasady logiki
i doświadczenia życiowego, winien zbadać, czy rodzaj i charakter podjętych przez skarżącego działań może
świadczyć o braku winy w uchybieniu terminu.
Wykładnia przepisów procesowych regulujących instytucję przywrócenia terminu musi być zawsze dokonywana
z perspektywy uwzględniającej treść zasady prawa do sądu, tym samym z perspektywy funkcji ochronnej (zob.
postanowienie NSA z 10.8.2010 r., II GZ 183/10,
; postanowienie NSA z 7.8.2014 r., I GZ 237/14,
;
postanowienie NSA z 28.6.2019 r., I OZ 609/19,
).

Komentarz
W praktyce instytucja przywrócenia terminu do złożenia środka zaskarżenia jest bardzo różnie stosowana przez
organy i sądy administracyjne, co ma związek z dokonywaną przez te podmioty oceną spełnienia przesłanek do
przywrócenia terminu. W omawianej sprawie NSA zwraca uwagę na dokonywanie tej oceny z uwzględnieniem
indywidualnej sytuacji danego podmiotu i z poszanowaniem prawa do sądu. Orzeczenie NSA wskazuje także na
ważny problem wykluczenia cyfrowego, na który narażone są starsze osoby – i dla których korzystanie z internetu nie
jest codziennością. Tak samo wyrazem starannego dbania o swoje interesy nie jest bieżące zapoznawanie się
z informacjami powszechnie dostępnymi, jeżeli skutek prawny doręczenia decyzji następuje poprzez to publiczne
udostępnienie. Wtórnie to także problem wielości reguł doręczania decyzji ich adresatom.

Postanowienie NSA z 30.11.2023 r., II GZ 413/23,

NSA uznał, że zażalenie zasługuje na uwzględnienie, podkreślając konieczność uprawdopodobnienia braku winy w uchybieniu terminu do skargi. Orzeczenie to podnosi istotne kwestie dotyczące przywrócenia terminu i wykluczenia cyfrowego. Decyzja NSA z 30.11.2023 r., II GZ 413/23, stanowi ważne źródło wytycznych w tej materii.