Samorząd zawodowy doradców podatkowych ma dostęp do informacji publicznej na zasadach ogólnych
Dysponowanie przez samorząd zawodowy uprawnieniami publicznymi nie daje automatycznego prawa do uzyskania informacji publicznej przetworzonej. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że dostęp do takich informacji musi wynikać z normy szczególnej lub ogólnych zasad ustawy o dostępie do informacji publicznej. Krajowa Izba Doradców Podatkowych wniosła o udostępnienie informacji dotyczących postępowań karnych skarbowych, jednak organy odmówiły ze względu na brak wykazania istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego.
Tematyka: samorząd zawodowy, doradcy podatkowi, informacja publiczna, Naczelny Sąd Administracyjny, interes publiczny, KIDP, dostęp do informacji, szczególnie istotny interes publiczny
Dysponowanie przez samorząd zawodowy uprawnieniami publicznymi nie daje automatycznego prawa do uzyskania informacji publicznej przetworzonej. Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że dostęp do takich informacji musi wynikać z normy szczególnej lub ogólnych zasad ustawy o dostępie do informacji publicznej. Krajowa Izba Doradców Podatkowych wniosła o udostępnienie informacji dotyczących postępowań karnych skarbowych, jednak organy odmówiły ze względu na brak wykazania istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego.
Dysponowanie przez samorząd zawodowy uprawnieniami publicznymi nie może być potraktowane jako automatyczne uprawnienie do uzyskania informacji publicznej przetworzonej. W przypadku organów samorządu zawodowego dostęp do takich informacji musi wynikać albo z normy szczególnej albo opierać się na ogólnych zasadach uregulowanych w ustawie o dostępie do informacji publicznej, co wymaga wykazania istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego w uzyskaniu danej informacji – stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny. Wniosek o udzielenie informacji Krajowa Izba Doradców Podatkowych (dalej: KIDP) zwróciła się o udostępnienie przez Naczelnika Urzędu Celno- Skarbowego w K. informacji publicznej dotyczącej prowadzonych w latach 2015-2018 postępowań karnych skarbowych oraz powiązanych z nimi postępowań kontrolnych. Organ stwierdził, że jest to informacja przetworzona, dane należy bowiem wyszukać, poddać analizie i opracować, co wymaga ponadstandardowego nakładu pracy, dodatkowych sił i środków. Udostępnienie takiego rodzaju informacji uzależnione jest od wykazania przez wnioskodawcę istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego. W odpowiedzi na wezwanie organu KIDP stwierdziła jedynie, że zamierza wykorzystać te dane do analizy sposobu korzystania przez organy z art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2383; dalej: OrdPU). Organ pierwszej instancji odmówił udostępnienia żądanej informacji, a rozpoznający odwołanie wnioskodawcy Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w K. podzielił jego stanowisko. Organ odwoławczy uznał, że choć wskazany przez wnioskodawcę cel mieści się w pojęciu interesu publicznego, to nie została wykazana jego szczególna istotność. KIDP nie wskazała bowiem, w jakiej instytucjonalnej formie toczą się prace nad projektami zmian przepisów dotyczących korzystania przez organy administracji publicznej z instytucji uregulowanej w art. 70 § 6 pkt 1 OrdPU. Zadania KIDP KIDP wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach dowodząc, że posiada realną możliwość wykorzystania wnioskowanej informacji dla dobra ogółu poprzez poprawę funkcjonowania administracji publicznej. Do statutowych zadań KIDP należy m.in.: przedstawianie stanowisk i opinii prawnych w zakresie stanowienia oraz stosowania prawa, opracowywanie projektów aktów prawnych, w szczególności dotyczących prawa podatkowego i wykonywania zawodu doradcy podatkowego. Z wieloletniej obserwacji praktyki działania organów skarbowych wynika, że choć wszczynanie postępowań karnych skarbowych w trakcie postępowań kontrolnych jest zjawiskiem marginalnym, to wyjątkowo często dochodzi do tego w ostatnim roku biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Analiza danych objętych wnioskiem pozwoliłaby na ocenę, czy art. 70 § 6 pkt 1 OrdPU jest wykorzystywany przez organy wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia tuż przed jego upływem. Zdaniem KIDP ujawnienie tego zjawiska zmusi organy o odpowiednich kompetencjach do zmiany przepisów bądź też praktyki ich stosowania. Szczególnie istotny interes publiczny Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach uchylił decyzje organów obu instancji. W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że użyte w art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 902; dalej: DostInfPubU) pojęcie „szczególnie istotny interes publiczny” oznacza, iż żądana informacja jest bardzo istotna dla dużego kręgu potencjalnych odbiorców, a jej uzyskanie powinno przyczynić się do bardzo ważnych dla państwa, instytucji publicznych, czy społeczeństwa działań, w szczególności w zakresie poprawy funkcjonowania organów administracji i lepszej ochrony interesu publicznego (zob. wyrok NSA z 27.1.2011 r., I OSK 1870/10, ). Zdaniem Sądu KIDP ma możliwości realnego wykorzystania żądanych informacji dla ochrony interesu publicznego i poprawy funkcjonowania organów skarbowej administracji publicznej. Krajowa Rada Doradców Podatkowych, która jest organem KIDP, w ramach swych statutowych kompetencji może przedstawiać stanowiska i opinie prawne w zakresie stanowienia oraz stosowania prawa podmiotom, które mają inicjatywę ustawodawczą. Jednak aby realnie mogło dojść do wszczęcia procesu legislacyjnego, czy kontroli konstytucyjności przepisów, konieczne jest wcześniejsze przygotowanie dokumentacji uzasadniającej potrzebę dokonania zmian. W konsekwencji Sąd uznał za niedopuszczalne blokowanie możliwości uzyskania informacji publicznej przetworzonej z powodu niewykazania „zinstytucjonalizowanej” formy prac nad projektem zmian ustawy. Orzekanie w granicach sprawy Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę uznając, że Sąd I instancji wyszedł poza stan faktyczny, który istniał w dniu wydawania zaskarżonej decyzji. Sąd administracyjny orzeka co do zasady na podstawie akt sprawy, jedynie w ograniczonym zakresie, wynikającym z art. 106 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej: PostAdmU), ma uprawnienie do przeprowadzenia określonych dowodów. NSA stwierdził, że WSA w Kielcach naruszył art. 134 § 1 PostAdmU i art. 133 § 1 PostAdmU, ponieważ dokonał kontroli zaskarżonej decyzji administracyjnej na podstawie okoliczności, dotyczących wykazania przez wnioskodawcę istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego w uzyskaniu wnioskowanej informacji, ujawnionych dopiero na etapie postępowania sądowoadministracyjnego. Na rozprawie przed Sądem I instancji pełnomocnik KIDP wskazał m.in., że skarżąca chce wykorzystać informacje objęte wnioskiem w związku z porozumieniem z Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorstw. Ponadto zamierza przekazać uzyskane dane Rzecznikowi Praw Obywatelskich, z inicjatywy którego od 2014 r. w TK toczy się postępowanie dotyczące art. 70 § 6 pkt 1 OrdPU w zw. z art. 114a KKS. Z treści uzasadnienia wyroku Sądu I instancji wynika, że te nieznane organowi II instancji okoliczności, wbrew art. 134 § 1 PostAdmU i art. 133 § 1 PostAdmU, stały się podstawą kontroli decyzji administracyjnej. Tymczasem Sąd mógł oceniać zaistnienie szczególnie istotnego interesu publicznego w pozyskaniu informacji przetworzonej wyłącznie w kontekście pisma wyjaśniającego skierowanego przez KIDP do organu a nie okoliczności wskazanych na etapie postępowania sądowoadministracyjnego. Jak samorząd zawodowy może uzyskać dostęp do informacji publicznej przetworzonej? NSA stwierdził, że przesłanka szczególnie istotnego interesu publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 DostInfPubU może być uprawdopodobniona wyłącznie przez wskazanie na okoliczności natury faktycznej, ewentualnie na okoliczności natury faktycznej w połączeniu z okolicznościami natury normatywnej. W ocenie NSA posiadanie przez samorząd zawodowy określonych uprawnień publicznych nie może być potraktowane jako równoznaczne z posiadaniem szczególnie istotnego interesu publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 DostInfPubU, nie każde też działanie takiego podmiotu jest działaniem w interesie publicznym. Dostęp do określonych informacji w przypadku organów samorządu zawodowego musi więc wynikać z normy szczególnej lub opierać się na ogólnych zasadach uregulowanych w DostInfPubU. To zaś pociąga za sobą konieczność wykazywania przez taki podmiot przesłanki szczególnie istotnego interesu publicznego jak każdy inny podmiot. Za posiadaniem takiego interesu nie może przemawiać pozycja prawna organów samorządu zawodowego wnikająca z przepisów ustawy z 5.7.1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2117). Wyrok NSA z 5.12.2023 r., III OSK 3143/21,
Warto zauważyć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił decyzje organów, uznając że KIDP ma realną możliwość wykorzystania żądanych informacji dla dobra ogółu poprzez poprawę funkcjonowania administracji publicznej. NSA podkreślił, że samorząd zawodowy musi wykazać szczególnie istotny interes publiczny, a posiadanie uprawnień publicznych nie jest równoznaczne z takim interesem. Wyrok NSA rozstrzygnął, że przesłanka interesu publicznego musi być uprawdopodobniona poprzez wskazanie okoliczności faktycznych lub faktycznych w połączeniu z normatywnymi.