Podstawy przyznania prawa pomocy spółce

Tematyka: prawo pomocy, spółka, koszty sądowe, postępowanie sądowoadministracyjne, WSA, Gorzów Wielkopolski

Obowiązkiem spółki jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą jest zabezpieczenie środków
finansowych na udział w postępowaniu sądowym, gdyż stanowią one część kosztów tej działalności i mają
pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami.
Stan faktyczny
WSA w Gorzowie Wielkopolskim po rozpoznaniu wniosku Spółki o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze
skargi w przedmiocie podatku od nieruchomości za 2022 rok postanowił odmówić przyznania prawa pomocy.
W sprawie tej Spółka złożyła do WSA skargę na decyzję i wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych.
W nadesłanym formularzu PPPr podniosła, że posiada złożone do urzędu skarbowego wnioski o zwrot podatku od
towarów i usług w łącznej wysokości 1.710.284 zł plus odsetki; jest to kwota wyjęta z obrotu spółki. W wyniku braku
zwrotu, względem Spółki są prowadzone liczne egzekucje komornicze. Spółka ma zajęte konta bankowe, w związku
z czym nie jest w stanie normalnie funkcjonować i zaplanować jakichkolwiek wydatków. Dokonuje jedynie
częściowych wypłat na poczet tylko i wyłącznie wynagrodzeń dla pracowników. Nieruchomości Spółki obciążone są
hipoteką, a wierzytelności kontrahentów zajęte. Prowadzenie licznych spraw sądowych jest kosztowne a możliwości
finansowe Spółki w chwili obecnej są zerowe. Z oświadczenia o majątku o dochodach wynika, że wysokość kapitału
zakładowego Spółki wynosi 410.000,00 zł, wartości środków trwałych 863.157,00 zł oraz wysokość zysku za ostatni
rok obrotowy 887.066,94 zł. Spółka wykazała „zerowe” saldo rachunku bankowego. Oświadczyła ponadto, że jej
miesięczny dochód wynosi około 1.000 zł, w zależności ilu jest klientów na piasek, a miesięczne koszty jej
działalności to około 2.000 zł (wynagrodzenia dla pracowników, ZUS, PIT-4, koszt najmu lokalu, podatek od
nieruchomości, koszt najmu sprzętu) i około 2.000 zł na paliwo do urządzeń. Stan środków w kasie na koniec
października wynosił 196,51 zł. Ze względu na zajęcia komornicze część klientów Spółki zrezygnowała ze
współpracy, a inni przekazują zapłaty za towary bezpośrednio do urzędu skarbowego. Pomimo wygenerowanego
zysku na koniec roku jest on zyskiem, który częściowo pokrywa stratę z lat poprzednich. Na konto Spółki wpływają
małe kwoty, które nie wystarczają na pokrycie bieżących wydatków, dlatego Spółka jest zmuszona zaciągać pożyczki
od udziałowca, ale i jego możliwości już się skończyły.
Z nadesłanych, w odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego, bilansów wynika, że na dzień (...).12.2022 r.
Spółka posiadała aktywa w wysokości 13.662.657,27 zł, na które składają się m.in. środki trwałe o wartości
863.157,00 zł oraz należności krótkoterminowe w wysokości 12.776.101,63 zł, z kolei na (…).8.2023 r. jej aktywa
wynosiły 13.660.946,83 zł (środki trwałe o wartości 863.157,00 zł, należności krótkoterminowe w wysokości
12.778.528,83 zł). W ewidencji środków trwałych wykazano m.in. nieruchomości. Zgodnie z rachunkiem zysków
i strat, zysk Spółki za 2022 r. wyniósł 122.703,56 zł, a za pierwsze 8 miesięcy 2023 r. strata 129.086,22 zł.
W zeznaniu podatkowym CIT-8 za 2022 r. Spółka wykazała przychód w wysokości 350.294,33 zł przy kosztach jego
uzyskania w kwocie 199.736,31 zł. Z kolei z wydruków jednolitych plików kontrolnych dla deklaracji dla podatku od
towarów i usług JPK V7K wynika, że w II kwartale 2023 r. Spółka dokonała dostaw towarów 0,00 zł przy nabyciu
towarów na kwotę 10.379 zł, zaś w III kwartale 2023 r. na kwotę 0,00 zł przy nabyciu towarów na kwotę 16.211 zł.
Zgodnie z nadesłanym wyciągiem, saldo na rachunku bankowym Spółki na dzień (...).11.2023 r. wynosiło 93,53 zł.
Z kolei z przedłożonych raportów kasowych za okres 9-11.2023 r. wynika, że R.S. jako udziałowiec udzielił Spółce 3
pożyczek w łącznej kwocie 38.500 zł ((...).9.2023 r. w kwocie 12.500 zł, (...).10.2023 r. 11.500 zł oraz (...).11.2023 r.
14.500 zł), z czego w dniu (...).11.2023 r. nastąpił częściowy zwrot pożyczki w kwocie 5.500 zł.
Uzasadnienie prawne
Stosownie do art. 245 § 1 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U.
z 2023 r. poz. 1634; dalej: PostAdmU), stronie może być przyznane prawo pomocy w zakresie całkowitym lub
częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym - czyli takim o jaki wnioskuje skarżąca Spółka - obejmuje
zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych
i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika
patentowego (art. 245 § 3 PostAdmU).
Zgodnie zaś z art. 246 § 2 pkt 2 PostAdmU, prawo pomocy może być przyznane osobie prawnej, a także innej
jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, w zakresie częściowym, gdy wykaże ona, że nie ma
dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Z treści ww. przepisu wynika wprost, że ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie
prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa. To ona winna uprawdopodobnić
w sposób wiarygodny i rzetelny, że zachodzą przesłanki stanowiące podstawę do uwzględnienia jej wniosku,
a sąd/referendarz sądowy na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły
przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie (por. postanowienie NSA z 30.3.2016 r., I GZ
134/16,
).
W orzecznictwie sądów administracyjnych utrwalony jest pogląd, że prawo pomocy jest odstępstwem od zasady
odpłatności postępowania sądowego. Korzystanie z tej instytucji powinno mieć zatem miejsce jedynie w wypadkach
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, a mianowicie w sytuacji, gdy ograniczone możliwości płatnicze strony
lub ich brak pozbawiają ją możności skorzystania z przysługującego jej prawa do sądu. Co więcej, w przypadku
wnioskowania o prawo pomocy przez osobę prawną nie może ona powoływać się tylko na to, że aktualnie nie
dysponuje środkami na poniesienie kosztów sądowych, ale musi także wykazać, że nie ma ich mimo, iż podjęła
wszelkie niezbędne działania, by zdobyć fundusze na pokrycie wydatków (por. postanowienie NSA z 7.10.2014 r.,
I GZ 390/14,
; postanowienie WSA w Olsztynie z 31.10.2018 r., II SA/Ol 553/18,
).
W rozpatrywanej sprawie Skarżąca wystąpiła z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie obejmującym
zwolnienie od kosztów sądowych, które na obecnym etapie postępowania obejmują jedynie wpis od skargi
w wysokości 1.444 zł, co oznacza, że zobowiązana była do wykazania, że nie ma dostatecznych środków na
poniesienie pełnych kosztów postępowania.
Oceniając sytuację wnioskodawcy przede wszystkim zauważyć należy, że mimo trudności na jakie się powołuje m.in.
zajęcie kont bankowych, obciążenia hipoteczne Spółka w dalszym ciągu prowadzi działalność gospodarczą. Z akt
sprawy nie wynika bowiem, aby została postawiona w stan likwidacji, upadłości bądź żeby toczyło się wobec niej
postępowanie układowe, z powodu ewentualnego braku płynności finansowej. Zgodnie zaś z dominującą
w orzecznictwie NSA wykładnią art. 246 § 2 pkt 1 PostAdmU, brak jest podstaw do udzielenia przedsiębiorcy
będącemu osobą prawną wparcia finansowego przez Skarb Państwa, jeżeli mimo trudności finansowych nadal
prowadzi działalność gospodarczą oraz nie wszczął postępowania upadłościowego czy naprawczego (np. post. NSA
z 24.3.2015 r., II FZ 36/15,
).
Zainicjowana sprawa sądowoadministracyjna ma ścisły związek z prowadzoną przez nią działalnością i możliwość
prowadzenia takiej działalności nie powinna - z reguły, obciążać dochodów budżetowych Skarbu Państwa.
Obowiązkiem spółki jako podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą jest zabezpieczenie środków
finansowych na udział w postępowaniu sądowym, gdyż stanowią one część kosztów tej działalności i mają
pierwszeństwo przed innymi zobowiązaniami.
Dodatkowo wskazano, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ubiegająca się o prawo pomocy ma możliwość
pozyskania środków finansowych w szczególny sposób, jakim jest zobowiązanie wspólników do dopłat (por.
postanowienie NSA z 25.1.2012 r., II FZ 796/11,
). Zgodnie z art. 177 § 1 KSH, umowa spółki może
zobowiązywać wspólników do dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału.
Umowa Spółki przewiduje możliwość nałożenia na wspólników dopłat w granicach do 10-krotnej nominalnej wartości
udziałów posiadanych przez każdego z nich.

Komentarz
Przy omawianiu tego orzeczenia kluczowe było przywołanie w szczegółach stanu faktycznego, z którego wynika
precyzyjny obraz kondycji finansowej spółki. Uzyskania prawa pomocy przez spółkę prawa handlowego jest
dopuszczalne w szczególnie uzasadnionych wypadkach, w zasadzie wówczas, gdy nie istnieje absolutnie żadna
możliwość uzyskania środków na opłacenie postępowania sądowoadministracyjnego. Spółka powinna uwzględnić
w swojej działalności konieczność udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnm.

Postanowienie WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 4.1.2024 r., I SPP/Go 79/23,

Uzyskania prawa pomocy przez spółkę prawa handlowego jest dopuszczalne w szczególnie uzasadnionych wypadkach, w zasadzie wówczas, gdy nie istnieje absolutnie żadna możliwość uzyskania środków na opłacenie postępowania sądowoadministracyjnego. Spółka powinna uwzględnić w swojej działalności konieczność udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnm.