Zasady kontroli u przedsiębiorcy
Katalog ustawowych zwolnień z obowiązku zawiadomienia o kontroli wskazuje, że objęto nim przypadki szczególne, związane z ochroną dóbr i sfer szczególnie wrażliwych społecznie. WSA w Bydgoszczy analizując sprawę dotyczącą postanowienia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, odniósł się do kontroli bez uprzedniego powiadomienia przedsiębiorcy oraz jednoznacznie określił obligatoryjną treść upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.
Tematyka: kontrola, przedsiębiorca, zawiadomienie, ustawodawca, ochrona, zagrożenia, bezpośrednie zagrożenie, upoważnienie, kompetencje organu, obowiązki przedsiębiorcy, czas trwania kontroli, KPA, sprzeciw, zarzuty, przepisy prawne
Katalog ustawowych zwolnień z obowiązku zawiadomienia o kontroli wskazuje, że objęto nim przypadki szczególne, związane z ochroną dóbr i sfer szczególnie wrażliwych społecznie. WSA w Bydgoszczy analizując sprawę dotyczącą postanowienia Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego, odniósł się do kontroli bez uprzedniego powiadomienia przedsiębiorcy oraz jednoznacznie określił obligatoryjną treść upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.
Katalog ustawowych zwolnień z obowiązku zawiadomienia o kontroli wskazuje, że objęto nim przypadki szczególne, związane z ochroną dóbr i sfer szczególnie wrażliwych społecznie, gdzie wyważenie interesu przedsiębiorcy związane z posiadaniem informacji o planowanej kontroli i ochrony tych dóbr przez organy kontroli przemawia za prymatem dla ochrony i możliwie szybkiego reagowania na zagrożenia. WSA w Bydgoszczy wskazał w pierwszej kolejności, że w realiach rozpoznawanej sprawy zażalenie Firmy A. (...) (dalej: Skarżąca) na postanowienie Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w A. K. o kontynuowaniu czynności kontrolnych zostało rozpoznane z zachowaniem terminu określonego art. 59 ust. 9 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236; dalej: PrPrzed). Kontrola bez uprzedniego powiadomienia przedsiębiorcy Następnie WSA w Bydgoszczy odniósł się do podstaw podjęcia czynności kontrolnych w trybie nadzwyczajnym, tj. bez uprzedniego zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli. W okolicznościach sprawy podjęto czynności na podstawie art. 48 ust. 11 pkt 4 PrPrzed. W upoważnieniu nie przedstawiono uzasadnienia dla odstąpienia od zawiadomienia przedsiębiorcy o zamiarze przeprowadzenia kontroli, a z akt wynika, że kontrola została przeprowadzona na pisemny wniosek Wójta Gminy B., ale także na skutek informacji o akcji ratowniczej straży pożarnej w związku z wyciekiem substancji niebezpiecznych. Art. 48 ust. 11 pkt 4 PrPrzed zawiera klauzulę „bezpośredniego zagrożenia” dla wymienionych w nim dóbr, warunkującą zaniechanie zawiadomienia o kontroli. Tego rodzaju zwrot ma charakter ocenny i każdorazowo wymaga oceny stanu faktycznego przez pryzmat wprowadzonego kryterium. Nie są nim na pewno skutki, ale samo wystąpienie zagrożenia (o cesze bezpośredniości) dla zdrowia, życia i środowiska. W ocenie WSA w Bydgoszczy tego rodzaju zagrożenie istniało chociażby z uwagi na profil działalności Skarżącej. Z informacji na stronie internetowej: [...] wynika, że Skarżąca zajmuje się „kompleksową obsługą logistyczną”, a firma specjalizuje się w „transporcie i magazynowaniu towarów niebezpiecznych”. WSA w Bydgoszczy uznał, że podjęcie interwencji przez organ w tych okolicznościach (przedmiot działalności spółki, wystąpienie w przeszłości wycieku substancji niebezpiecznych do środowiska, zaniepokojenie lokalnej społeczności) nie było arbitralne. W świetle powodów podjęcia kontroli nie ma podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia art. 48 ust. 11 pkt 4 PrPrzed i bezprawnej ingerencji w działalność Skarżącej. Katalog zwolnień z obowiązku zawiadomienia o kontroli zawarty w art. 48 ust. 11 PrPrzed wskazuje, że ustawodawca objął nim przypadki szczególne, związane z ochroną dóbr i sfer szczególnie wrażliwych społecznie, gdzie wyważenie interesu przedsiębiorcy związane z posiadaniem informacji o planowanej kontroli i ochrony tych dóbr przez organy kontroli przemawia za prymatem dla ochrony i możliwie szybkiego reagowania na zagrożenia. Bezsporne jest, że organ w zakresie swoich kompetencji może działać z urzędu. W przekonaniu WSA w Bydgoszczy nie ma znaczenie źródło, z jakiego organ powziął informację o zagrożeniu. Stan faktyczny w miejscu kontroli, tj. okoliczności takie jak: składowanie pojemników z substancjami niebezpiecznymi na otwartej przestrzeni, odór substancji chemicznych wyczuwalny w hali magazynowej, można uznać za bezpośrednio zagrażające środowisku, czy zdrowiu pracowników. Tylko jedna kontrola Następnie WSA w Bydgoszczy wskazał, że Skarżąca nie wykazała w żaden sposób aby w dacie podjęcia czynności kontrolnych przez organy - 3.8.2023 r. prowadzona była jednocześnie inna kontrola. Brak w sprawie dokumentu potwierdzającego tę okoliczność. Dlatego zarzuty skargi dotyczące naruszenia art. 54 ust. 1 PrPrzed, który statuuje zakaz równoczesnego podejmowania i prowadzenia więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy, nie odniosły skutku. Ograniczenie to nie dotyczy przeprowadzenia kontroli w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia, zdrowia lub środowiska (art. art. 54 ust. 1 pkt 4 PrPrzed). Obligatoryjna treść upoważnienia Kolejno WSA w Bydgoszczy wskazał, że obowiązkową treść upoważnienia do przeprowadzenia kontroli określa art. 49 ust. 7 PrPrzed. Upoważnienie wystawione w rozpatrywanej sprawie zawiera wszystkie elementy wskazane w tym przepisie. Wskazano w nim: • datę, • podstawę prawną, • osoby upoważnione do przeprowadzenia pozaplanowej, interwencyjnej kontroli, • przedmiot i zakres kontroli, • termin rozpoczęcia kontroli i przewidywany termin jej zakończenia, • podpis osoby udzielającej upoważnienia, • pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego przedsiębiorcy. WSA w Bydgoszczy zgodził się co prawda ze Skarżącą, że przedmiot i zakres kontroli został określony w upoważnieniu w sposób ogólny, co nie ma wpływu na ostateczna ocenę legalności postanowienia w przedmiocie kontynuowania czynności kontrolnych. W szczególności określenia przedmiotu kontroli z powołaniem się na realizację ogólnych wymogów bhp, czy weryfikację utrzymania nieruchomości w należytym stanie sanitarno- higienicznym, nie uzasadnia wydania postanowienia o odstąpieniu od czynności kontrolnych. Kwestionowany zakres kontroli wskazany w upoważnieniu jest zgodny z art. 1 ustawy z 14.3.1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 416; dalej: PISU), stosownie do którego Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami: higieny środowiska i higieny pracy w zakładach pracy. Zakres działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w dziedzinie bieżącego nadzoru sanitarnego wskazuje art. 4 ust. 1 PISU. Zakres kontroli określony w upoważnieniu jest zgodny z ww. przepisem, a tym samym nie można podzielić zarzutu skargi co do przekroczenia przez organ zakresu posiadanych uprawnień. Również przeprowadzone czynności kontrolne, jak wynika z akt sprawy, dotyczyły zagadnień związanych z higieną środowiska, utrzymania należytego stanu higienicznego nieruchomości i przestrzegania przepisów ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach. Pracownicy organu na terenie zakładu sprawdzali sposób: magazynowania substancji chemicznych, oraz zorganizowania i zabezpieczenia miejsc pracy (na stanowisku magazyniera). Zabezpieczono też dokumenty w postaci m.in. listy substancji chemicznych magazynowanych na terenie zakładu, oceny ryzyka zawodowego pracowników, zarządzeń przydziału odzieży i środków ochrony indywidualnej, instrukcje bhp, kart charakterystyki substancji chemicznych konfekcjonowanych w zakładzie. Czynności te, zdaniem WSA w Bydgoszczy, mieściły się w zakresie przedmiotu kontroli określonym w upoważnieniu. Nieobecność przedsiębiorcy przy czynnościach kontrolnych Kolejno WSA w Bydgoszczy wskazał, że w okolicznościach sprawy bezsporne jest, iż czynności kontrolne zostały podjęte podczas nieobecności kontrolowanego (członka zarządu spółki) lub osoby przez niego upoważnionej. Okoliczność, że Prezes Zarządu Skarżącej nie był obecny w trakcie kontroli, jak też nie wyznaczył na piśmie osoby upoważnionej, nie stała na przeszkodzie skorzystaniu przez pracowników organu z uprawnienia z art. 50 PrPrzed. Zatem zasadne było kontynuowanie czynności w obecności pracownika Skarżącej zatrudnionego na stanowisku specjalisty ds. bhp. Czas trwania kontroli Dalej, WSA w Bydgoszczy wskazał na brak podstaw do podzielenia zarzutu naruszenia art. 55 ust. 1 PrPrzed i przekroczenia czasu kontroli u Skarżącej. Czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może przekraczać w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców - 12 dni roboczych. Ww. przepis dotyczy kontroli przeprowadzanej przez organ (jeden, ten sam organ), a nie organy. Odmienna interpretacja prowadziłaby do zablokowania możliwości przeprowadzenia kontroli przez inne uprawnione organy. Właściwe przepisy Na końcu WSA w Bydgoszczy odniósł się do właściwych przepisów i skazał, że w sprawie kontynuowanie czynności nie odbywało się na podstawie KPA, lecz PrPrzed. Do czynności organów (po wniesieniu sprzeciwu i wydaniu postanowienia o kontynuowaniu czynności kontrolnych) nie stosuje się KPA, gdyż jest to postępowanie odrębne (wyrok NSA z 30.7.2019 r., II OSK 1706/18, ). KPA ma zastosowanie w zakresie nieuregulowanym w PrPrzed i jedynie w odniesieniu do art. 59 ust. 6, 7 i 9 PrPrzed, tj. trybu wnoszenia i rozpoznawania sprzeciwu oraz zażalenia na kontynuowanie czynności. Komentarz Rozważając ustalony w sprawie stan faktyczny i odnosząc się do sformułowanych w skardze zarzutów WSA w Bydgoszczy wypowiedział się na temat ustawowych zasad przeprowadzania kontroli u przedsiębiorcy. W tym kontekście odniósł się do zarówno do przysługujących przed, w trakcie i po kontroli praw przedsiębiorcy, ale również jego obowiązków. Zdaniem WSA w Bydgoszczy w niniejszej sprawie nie doszło do przekroczenia uprawnień organu, który działał w ramach przysługujących mu kompetencji ustawowych. Wyrok WSA z 17.1.2024 r., II SA/Bd 1179/23,
WSA w Bydgoszczy zakończył, że organ działał w ramach przysługujących mu kompetencji ustawowych, nie naruszając praw przedsiębiorcy. W sprawie kontynuowania czynności kontrolnych przytoczono właściwe przepisy prawne, a także zwrócono uwagę na zasadność braku obecności przedsiębiorcy przy czynnościach kontrolnych oraz czas trwania kontroli.