Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że obowiązki powtarzających się świadczeń niepieniężnych składają się na treść stosunku uczestnictwa łączącego wspólnika ze spółką i mają charakter korporacyjny. Istota sprawy sprowadzała się do oceny wniosku o wydanie interpretacji dotyczącej obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego wspólnika wykonującego czynności zarządcze w spółce. Sąd I instancji podzielił stanowisko Organu, że wskazany stosunek prawny nie podlega art. 176 KSH.

Tematyka: Naczelny Sąd Administracyjny, obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, wspólnik, umowa spółki z o.o., korporacyjny, art. 176 KSH

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że obowiązki powtarzających się świadczeń niepieniężnych składają się na treść stosunku uczestnictwa łączącego wspólnika ze spółką i mają charakter korporacyjny. Istota sprawy sprowadzała się do oceny wniosku o wydanie interpretacji dotyczącej obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego wspólnika wykonującego czynności zarządcze w spółce. Sąd I instancji podzielił stanowisko Organu, że wskazany stosunek prawny nie podlega art. 176 KSH.

Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że obowiązki powtarzających się świadczeń niepieniężnych składają
się na treść stosunku uczestnictwa łączącego wspólnika ze spółką i mają w związku z tym charakter
korporacyjny.
Stanowisko Sądu I instancji
WSA w Warszawie (dalej: Sąd I instancji) wyrokiem z 21.11.2022 r., VI SA/Wa 1793/22, 
 (dalej: wyrok), oddalił
skargę A. Sp. z o.o. z siedzibą w D. (dalej: skarżąca) na decyzję Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia (dalej:
organ) w przedmiocie interpretacji indywidualnej. Istota sprawy sprowadzała się do oceny wniosku o wydanie ww.
interpretacji, czy w sytuacji wykonywania przez wspólnika spółki prawa handlowego (tj. prezes zarządu Skarżącej)
wobec spółki określonych czynności (tj. zarządzania spółką) na podstawie umowy spółki i uzyskiwania w związku
z tym wynagrodzenia, wspólnik będzie podlegał obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego, a w szczególności czy
wynagrodzenie wypłacane temu wspólnikowi stanowić będzie wynagrodzenie, o którym mowa w art. 66 ust.1 pkt. 35a
ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r.
poz. 146; dalej: ŚOZŚrPubU).
Sąd I instancji powołał się na art. 2 KSH, który stanowi, iż w sprawach określonych w art. 1 § 1 KSH,
nieuregulowanych w ustawie, stosuje się KC, bowiem jeżeli wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego
spółki handlowej, przepisy KC stosuje się odpowiednio. Na zasadzie art. 3 KSH, przez umowę spółki handlowej
wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz,
jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałanie w inny określony sposób. W świetle art. 151 § 3
KSH, wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki. Z art. 159 KSH, wynika, że jeżeli
wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeżeli na wspólników mają być nałożone, oprócz wniesienia
wkładów na pokrycie udziałów, inne obowiązki wobec spółki, należy to pod rygorem bezskuteczności wobec spółki
dokładnie określić w umowie spółki. Art. 176 § 1 KSH stanowi, że jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do
powtarzających się świadczeń niepieniężnych, w umowie spółki należy oznaczyć rodzaj i zakres takich świadczeń.
„Rodzaj” to przedmiot świadczenia, wskazanie, na czym świadczenie wspólnika będzie polegać. Z kolei „zakres”, to
wskazanie przede wszystkim rozmiarów i okresu, w jakim świadczenie to ma być spełniane. Co istotne musi być to
świadczenie „powtarzające się” zatem periodyczne (okresowe). Art. 176 KSH umożliwia tworzenie takich relacji
między wspólnikiem a spółką, które pozwolą im wzajemnie odnosić określone korzyści. Dla spółki może to
być pewność otrzymania w określonym czasie pewnych świadczeń, dla wspólnika możliwość zbytu
świadczeń i otrzymania wynagrodzenia. Obowiązek taki ma sens przy istnieniu więzi kooperacyjnych,
produkcyjnych, handlowych między spółką a wspólnikiem. Cechą ww. obowiązku jest jego powtarzalność.
Nie będą więc spełniały tego warunku świadczenia jednorazowe ani mające charakter ciągły czy też stały.
Sąd I instancji podzielił stanowisko Organu, że wskazany przez Skarżącą stosunek prawny nie mieści się w hipotezie
ww. normy prawnej art. 176 KSH. Wspólnik - zgodnie z umową spółki - ma realizować świadczenia polegające na
zarządzaniu spółką (ciągłe czynności, za odpłatnością).
Dodatkowo Sąd I instancji wyjaśnił, że pełnienie funkcji, nawet nieodpłatnie, ma charakter trwały, realizowany na
podstawie stosunku organizacyjnego. Nie jest więc możliwe pełnienie funkcji z otrzymywaniem wynagrodzenia
dodatkowo za powtarzające się świadczenia niepieniężne. Podstawą rozstrzygnięcia sprawy jest charakter
świadczeń, jakie mają być spełniane przez wspólniczkę (zarazem prezesa zarządu) Skarżącej, której zakres
czynności nie stanowi świadczeń powtarzających się (okresowych).
Zasadnie zatem Organ przyjął, że kwalifikacji prawnej ww. zobowiązania należy dokonać z zastosowaniem KC.
Cechy oraz treść stosunku obligacyjnego wypełniają przesłanki tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym z art.
66 ust.1 pkt. 1 lit. e ŚOZŚrPubU, stosownie do którego obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby
spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:
osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie
usług, do której stosuje się przepisy KC dotyczące zlecenia lub osobami z nimi współpracującymi.
Istota sporu
Spór prawny dotyczy oceny prawidłowości stanowiska Sądu I instancji, który kontrolując zgodność z prawem decyzji
Organu w zakresie podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu stwierdził, że decyzja ta nie jest niezgodna z prawem.
Z uzasadnienia Wyroku wynika, że Organ zasadnie uznał stanowisko Skarżącej, za nieprawidłowe. Zakres
obowiązków, jak i czas ich realizacji wskazują, że są to czynności charakteryzujące się stałym i bieżącym
wykonywaniem przedstawionych zadań, a tym samym dotyczą one pracy o charakterze ciągłym, które to czynności
nie mieszczą się w hipotezie normy z art. 176 KSH.


Powtarzające się świadczenia niepieniężne
NSA podkreślił, że obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych jest dodatkowym – poza
obowiązkiem wniesienia wkładu – obowiązkiem wspólnika spółki z o.o., który został wyraźnie wskazany
i uregulowany w KSH. Ma on charakter umowny, ponieważ spoczywa na wspólniku tylko wówczas, gdy jest
wyraźnie przewidziany w umowie spółki (art. 176 § 1 KSH). Obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych
stanowi dodatkowy przejaw współdziałania wspólnika w ramach wynikającego z umowy spółki zobowiązania do
dążenia do osiągnięcia wspólnego celu, występującego w spółce z o.o., o ile umowa tak stanowi (W. Pyzioł, KSH.
Komentarz, red. W. Pyzioł, 2008 r., s. 360). Poza sporem pozostaje okoliczność, że obowiązek powtarzających się
świadczeń niepieniężnych może zostać zastrzeżony w pierwotnej treści umowy bądź też wprowadzony później
w drodze zmiany umowy spółki. Podlega on jednak rygorom, o których mowa w art. 151 § 3 KSH i w art. 159 KSH.
W związku z tym NSA przypomniał, że umowa spółki, przewidując obowiązek wspólnika powtarzających się
świadczeń niepieniężnych, powinna określać rodzaj i zakres takich świadczeń, a ponieważ postanowienie takie
nakłada na wspólnika dodatkowy obowiązek to konieczne jest dokładne jego określenie w umowie spółki pod
rygorem bezskuteczności wobec spółki. Przedmiotem obowiązku z art. 176 § 1 KSH mogą być wyłącznie
świadczenia spełniające łącznie dwie przesłanki. Po pierwsze, mogą to być tylko świadczenia powtarzające się, czyli
mające charakter okresowy, a nie stały lub jednorazowy i po drugie mogą to być wyłącznie świadczenia niepieniężne
(A. Kidyba red., KSH. Tom II. Komentarz do art. 151-300).
W związku z powyższym NSA podzielił stanowisko Sądu I instancji, że obowiązki z art. 176 KSH składają się na
treść stosunku uczestnictwa łączącego wspólnika ze spółką i mają w związku z tym charakter korporacyjny.
Od tych obowiązków należy odróżnić inne zobowiązania cywilnoprawne wspólników wobec spółki, które nie są objęte
stosunkiem spółki. Trafnie więc - zdaniem NSA - wskazuje się w literaturze i orzecznictwie, że wszelkie obowiązki
świadczeń niepieniężnych o charakterze jednorazowym (np. opracowanie znaku towarowego dla towarów spółki) lub
stałym (np. stałe zatrudnienie w spółce w charakterze księgowego, radcy prawnego czy stałe udostępnianie spółce
powierzchni magazynowych) nie podlegają art. 176 KSH (A. Kidyba red., KSH. Tom II. Komentarz do art.151-300;
wyrok WSA w Gdańsku z 22.11.2023 r., I SA/Gd 775/23, 
).
W świetle powyższego, zasadnie Sąd I instancji uznał, że biorąc pod uwagę zakres i ilość świadczeń niepieniężnych,
ich ciągły lub stały charakter należy stwierdzić, iż planowane działania nie mają nic wspólnego z charakterem
prawnym i celem wprowadzenia instytucji świadczeń niepieniężnych na gruncie art. 176 KSH. Zdaniem NSA,
wskazany przez Skarżącą stosunek prawny nie mieści się w hipotezie normy prawnej art. 176 KSH. Wspólnik
Skarżącej spółki w osobie K.S., pełniąc także funkcję prezesa zarządu bez pobierania z tego tytułu wynagrodzenia,
zamierza realizować świadczenia polegające na stałym i bieżącym realizowaniu zadań przez okres i w wymiarze
wskazującym na pracę stałą. Opisane czynności nie mają charakteru periodycznego, nadto nie pozwalają na
ustalenie stałego rozmiaru świadczenia w jednostce czasu, co jest immanentną cechą świadczeń powtarzalnych.
Wbrew zarzutom skargi kasacyjnej, Sąd I instancji uwzględnił nie tylko ilość świadczeń, lecz również miejsce, czas
i sposób ich wykonywania, wskazując na konkretne świadczenia podważył możliwość ich wykonywania w sposób
okresowy lub periodyczny, wskazując, że mają one charakter ciągły lub stały i będą realizowane w ciągłym procesie
powtarzających się czynności, tak jak w przypadku stałego zatrudnienia w spółce i świadczenia pracy na jej rzecz.
Mając powyższe na uwadze NSA, oddalił skargę kasacyjną.

Komentarz
Mając na uwadze stan faktyczny i prawny rozpatrywanej sprawy NSA podjął próbę zdefiniowania pojęcia
„powtarzających się świadczeń niepieniężnych”, o których mowa w art. 176 KSH. W tym kontekście NSA wskazał, że
są to świadczenia jednocześnie:
• wynikające z umowy spółki z o.o.,
• powtarzające się, czyli mające charakter okresowy,
• niepieniężne.

Wyrok NSA z 18.1.2024 r., II GSK 677/23, 








NSA podkreślił, że obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych ma charakter umowny i jest dodatkowym obowiązkiem wspólnika z o.o. obok wniesienia wkładu. Sąd uznał, że planowane działania wspólnika nie spełniają cech świadczeń powtarzających się zgodnie z art. 176 KSH.