Moment wszczęcia postępowania o ustalenie opłaty adiacenckiej
Momentem wszczęcia postępowania o ustalenie opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości wywołanego geodezyjnym podziałem nie jest podjęcie faktycznych działań, lecz zawiadomienie strony o postępowaniu. W niniejszej sprawie WSA we Wrocławiu uchylił decyzję SKO w przedmiocie opłaty adiacenckiej, wskazując na konieczność spełnienia określonych przesłanek pozytywnych i uniknięcia przesłanki negatywnej.
Tematyka: opłata adiacencka, postępowanie administracyjne, geodezyjny podział nieruchomości, art. 98a GospNierU, przesłanki pozytywne, przesłanka negatywna, WSA we Wrocławiu, operat szacunkowy, dowody w postępowaniu, zawiadomienie strony, data wszczęcia postępowania
Momentem wszczęcia postępowania o ustalenie opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości wywołanego geodezyjnym podziałem nie jest podjęcie faktycznych działań, lecz zawiadomienie strony o postępowaniu. W niniejszej sprawie WSA we Wrocławiu uchylił decyzję SKO w przedmiocie opłaty adiacenckiej, wskazując na konieczność spełnienia określonych przesłanek pozytywnych i uniknięcia przesłanki negatywnej.
Momentem wszczęcia postępowania w sprawie ustalenia w trybie art. 98a GospNierU opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości wywołanego jej geodezyjnym podziałem, nie jest podjęcie faktycznych działań przez organ w postaci zapytania ofertowego czy podpisania umowy na sporządzenie operatu szacunkowego, bowiem nie wskazują one szczegółowo, jakich działek dotyczyć będzie umowa, określając jedynie, że jej przedmiotem będzie sporządzenie kilkudziesięciu operatów szacunkowych wyceny nieruchomości na potrzeby gminy w maksymalnie określonych tam ilościach. Również data sporządzenia operatu szacunkowego, czy nawet data przeprowadzenia przez rzeczoznawcę majątkowego oględzin nieruchomości, mających miejsce jeszcze przed zawiadomieniem o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej nie może zostać uznana za datę wszczęcia tego postępowania, bowiem nie są to czynności podejmowane wobec strony. Stan faktyczny WSA we Wrocławiu rozpoznał skargę na decyzję SKO we Wrocławiu w przedmiocie ustalenia opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości wywołanego jej geodezyjnym podziałem i zaskarżoną decyzję uchylił. Wcześniej SKO utrzymało w mocy decyzję Wójta Gminy z 28.9.2023 r. ustalającą opłatę adiacencką z tytułu wzrostu wartości nieruchomości, wywołanego jej geodezyjnym podziałem. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy wskazał m.in., po powołaniu się na treść art. 98a ust. 1-1b, art. 144 ust. 2, art. 146 ust. 1a, art. 147 i art. 148 ust. 1-3 ustawy z 21.8.1997 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 344; dalej: GospNierU), że ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić pod warunkiem, że łącznie wystąpią wymienione niżej przesłanki pozytywne i nie wystąpi przesłanka negatywna. Przesłankami pozytywnymi są zatwierdzenie podziału nieruchomości decyzją ostateczną, wzrost wartości nieruchomości spowodowany podziałem nieruchomości oraz obowiązywanie uchwały rady gminy ustalającej stawkę procentową opłaty adiacenckiej z tytułu podziału nieruchomości. Natomiast przesłanka negatywna to wszczęcie postępowania w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej po upływie 3 lat od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna. W rozpatrywanej sprawie podziału nieruchomości dokonano na wniosek właścicieli nieruchomości decyzją Wójta Gminy z 8.7.2015 r., która stała się ostateczna 23.7.2015 r. Wobec tego do 23.7.2018 r. organ administracji publicznej był uprawniony wszcząć postępowanie w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej z tytułu wzrostu wartości nieruchomości związanego z jej podziałem. Postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte - odpowiednio - w stosunku do skarżącego 14.2.2018 r., natomiast wobec współwłaściciela 31.1.2018 r. Przedmiotem sporu jest okoliczność z zakresu ostatniej z przesłanek ustalenia omawianej formy opłaty adiacenckiej. Skarżący zakwestionował bowiem wartość dowodową operatu rzeczoznawcy majątkowego z 6.4.2023 r. Stanowisko WSA WSA wskazał, że w postępowaniu podstawę dowodową ustalenia opłaty adiacenckiej stanowi sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego operat szacunkowy. Szczególny nacisk trzeba zatem położyć na weryfikację wartości dowodowej operatu szacunkowego, który stanowi opinię biegłego w rozumieniu art. 84 § 1 KPA. W efekcie należy przyjąć, że operat - tak jak każdy inny dowód w sprawie - podlega ocenie organu prowadzącego postępowanie administracyjne nie tylko pod względem formalnym, ale również materialnym. Należy więc zbadać, czy operat szacunkowy jest logiczny, zupełny i wiarygodny, czy nie zawiera braków, pomyłek, niejasności, itp. oraz ewentualnie zażądać jego uzupełnienia, jak i zweryfikować jego zgodność ze stosowanymi przepisami w zakresie wymogów formalnych i materialnych uregulowanych w przepisach ww. aktów prawnych. Obowiązek weryfikacji powyższych okoliczności wynika z przepisów o randze zasad ogólnych postępowania administracyjnego, tj. prawdy obiektywnej oraz oficjalności, które wyraz normatywny znalazły - odpowiednio - w przepisach art. 7 i art. 77 § 1 KPA. Obligują one bowiem organy administracji publicznej do podejmowania - z urzędu - w toku postępowania wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i do załatwienia sprawy, w którym to celu organy obowiązane są w sposób wyczerpujący nie tylko zebrać, ale i rozpatrzyć całość materiału dowodowego, oceniając na jego podstawie, czy dana okoliczność została udowodniona (art. 80 KPA). Operat szacunkowy sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego jest uznawany za dowód z opinii biegłego w rozumieniu art. 84 KPA. Konieczne jest jednak uwzględnienie okoliczności, że operat szacunkowy jest dokumentem zawierającym oceny i informacje oparte na wiedzy specjalistycznej, a ponadto - co nie jest bez znaczenia - pochodzi od osoby wykonującej zawód zaufania publicznego. W konsekwencji, zakwestionowanie operatu szacunkowego przez organ administracji publicznej lub sąd administracyjny jest dopuszczalne, ale wyłącznie w wyjątkowych i oczywistych wypadkach - jeżeli zostanie wykazane, że przy sporządzaniu operatu doszło do naruszenia prawa albo operat zawiera ewidentne błędy, które dyskwalifikują jego walory dowodowe. Badając dokonaną przez SKO ocenę sporządzonego w rozpoznawanej sprawie operatu szacunkowego, Sąd doszedł do przekonania, że organ ten nie wywiązał się z obowiązków nałożonych wskazanymi powyżej przepisami prawa procesowego, bowiem nie odniósł się do licznych i konkretnie sformułowanych zarzutów odwołania kwestionujących jego wartość dowodową. Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 98a ust. 1 GospNierU poprzez błędne określenie momentu wszczęcia postępowania i obowiązku zawiadomienia o nim, a tym samym naruszenia art. 6, art. 8 i art. 9 KPA. Sąd stanął na stanowisku, że jest on nieuzasadniony. W ocenie Sądu, w sytuacji gdy wszczęcie postępowania z urzędu ma nastąpić w określonym terminie, a wynikiem tego postępowania ma być nałożenie na stronę określonych obowiązków (tu fiskalnych), za datę wszczęcia postępowania musi zostać uznane zawiadomienie strony o postępowaniu, nie zaś samo podjęcie przez organ czynności. Innymi słowy do skutecznego wszczęcia postępowania w sprawie nałożenie opłaty adiacenckiej konieczne jest, aby przed upływem 3-letniego okresu wynikającego z art. 98a ust. 1 GospNierU strona została zawiadomiona o jego wszczęciu. Taka wykładnia wskazanego przepisu ma charakter gwarancyjny, bowiem strona uzyskuje pewność, że wobec nieotrzymania informacji o wszczęciu postępowania w określonym terminie, nie jest możliwe nałożenie na nią opłaty adiacenckiej. Tym samym Sąd nie podziela poglądu prezentowanego przez skarżącego, że momentem wszczęcia postępowania jest podjęcie faktycznych działań przez organ, a tym bardziej działania w postaci zapytania ofertowego czy podpisania umowy na sporządzenie operatu szacunkowego, które nie wskazują przecież szczegółowo, jakich działek dotyczyć będzie zlecenie, wskazując jedynie, że ich przedmiotem będzie sporządzenie kilkudziesięciu operatów szacunkowych wyceny nieruchomości na potrzeby Gminy w maksymalnie określonych tam ilościach. Należy zwrócić uwagę na treść art. 61 § 3 KPA, zgodnie z którym momentem wszczęcia postępowania na wniosek strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej. Nie wskazuje on jednak momentu wszczęcia postępowania z urzędu. Przyjmuje się, w razie wątpliwości, że jest nim data podjęcia przez organ pierwszej czynności w sprawie, przy czym chodzi tutaj o czynność podjętą „wobec strony”. Pierwszą czynnością wobec strony w konkretnej sprawie jest z reguły (i taka sytuacja zaistniała również w rozpoznawanej sprawie) zawiadomienie strony o wszczęciu postępowania (art. 61 § 4 KPA). W konsekwencji również za datę wszczęcia postępowania z urzędu można przyjąć ową pierwszą czynność wobec strony podjętą w sprawie przez organ administracji publicznej z urzędu. Stąd też data sporządzenia operatu szacunkowego, czy nawet data przeprowadzenia przez rzeczoznawcę majątkowego oględzin nieruchomości, co miało miejsce jeszcze przed zawiadomieniem o wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej, nie może zostać uznana za datę wszczęcia tego postępowania, bowiem nie są to czynności podejmowane wobec strony. Komentarz Orzeczenie omawia ważne i doniosłe praktycznie zagadnienie daty wszczęcia postępowania z urzędu. Ustalenie w tym zakresie ma znaczenia dla różnego rodzaju postępowań sankcyjnych czy takich, w których dochodzi do przedawnienia administracyjnego. Za datę wszczęcia tego postępowania nie może być uznane podjęcie jakiejkolwiek czynności w sprawie, ale takiej, o której może w sposób przewidziany prawem dowiedzieć się strona. tą czynnością jest zawiadomienie strony o postępowaniu. Nadto WSA odniósł się do zagadnienie oceny dowodowej operatu szacunkowego. Wyrok WSA we Wrocławiu z 19.3.2024 r., II SA/Wr 41/24
Orzeczenie WSA dotyczące daty wszczęcia postępowania z urzędu ma istotne znaczenie dla postępowań administracyjnych. Zawiadomienie strony o postępowaniu jest kluczowym elementem tego procesu. Ponadto Sąd podkreślił konieczność weryfikacji wartości dowodowej operatu szacunkowego.