Doręczenie z pominięciem pełnomocnika strony w postępowaniu podatkowym
Pominięcie pełnomocnika i doręczenie pisma bezpośrednio stronie nie wywołuje skutków prawnych. Czynność doręczenia w takiej sytuacji jest wadliwa, a zatem bezskuteczna. Spór koncentrował się wokół oceny, czy grunty i budynki są związane z działalnością gospodarczą. SKO uchyliło decyzję organu I instancji i ustaliło podatek solidarnie zobowiązanych. WSA stwierdził naruszenie prawa i konieczność uchylenia decyzji, nie wypowiadając się co do meritum rozstrzygnięcia. Brak udziału pełnomocnika w postępowaniu równoznaczny jest z brakiem udziału strony, mogącym skutkować wznowieniem postępowania.
Tematyka: pominięcie pełnomocnika, doręczenie pisma, postępowanie podatkowe, SKO, WSA, wznowienie postępowania
Pominięcie pełnomocnika i doręczenie pisma bezpośrednio stronie nie wywołuje skutków prawnych. Czynność doręczenia w takiej sytuacji jest wadliwa, a zatem bezskuteczna. Spór koncentrował się wokół oceny, czy grunty i budynki są związane z działalnością gospodarczą. SKO uchyliło decyzję organu I instancji i ustaliło podatek solidarnie zobowiązanych. WSA stwierdził naruszenie prawa i konieczność uchylenia decyzji, nie wypowiadając się co do meritum rozstrzygnięcia. Brak udziału pełnomocnika w postępowaniu równoznaczny jest z brakiem udziału strony, mogącym skutkować wznowieniem postępowania.
Pominięcie pełnomocnika i doręczenie pisma bezpośrednio stronie nie wywołuje skutków prawnych. Czynność doręczenia w takiej sytuacji jest wadliwa, a zatem bezskuteczna. Opis okoliczności faktycznych Zasadniczą kwestią wokół której koncentrował się spór była ocena, w jakiej części grunty i budynki mogą być rzeczywiście uznane za związane z działalnością gospodarczą. Przedmiotem opodatkowania organ I instancji uczynił grunty związane z działalnością gospodarczą. SKO podkreśliło, że dla wymiaru podatku od nieruchomości za 2021 r. istotny jest stan faktyczny i prawny z 2021 r. Kolegium nie podzieliło stanowiska strony, że ustalając wysokość zobowiązania podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości organ podatkowy winien przyjmować stan nieruchomości i jej charakterystykę na datę wydania decyzji. Organ I instancji wyjaśnił, że oceniając istnienie związku nieruchomości z prowadzeniem działalności gospodarczej należy wziąć pod uwagę status podatnika i charakter jego działalności. Jest to szczególnie widoczne w przypadku osób fizycznych, u których obok sfery związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej można wyróżnić także sferę prywatną. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą występują bowiem w obrocie w dwojakim charakterze, raz jako osoba prywatna działająca w zakresie swojego majątku osobistego, raz jako przedsiębiorca. Stanowisko SKO Decyzja SKO została wydana na skutek wniesionego przez skarżącego S.B. odwołania od decyzji Prezydenta Miasta w sprawie ustalenia P.B., S.B. i H.B. podatku od nieruchomości na 2021 r. Zaskarżoną decyzją organ uchylił decyzję organu I instancji i orzekł o ustaleniu podatku podatnikom solidarnie zobowiązanym. Odnosząc się do zarzutów odwołania, SKO wskazał, że jakkolwiek decyzja organu I instancji została nieprawidłowo doręczona stronie, zamiast jej pełnomocnikowi, to kolegium nie powiązało z tym faktem negatywnych skutków procesowych dla strony, bowiem odwołanie zostało złożone w terminie. Ponadto jak wynika z akt sprawy, organ I instancji wyznaczył stronie 7-dniowy termin na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Jednocześnie mając na względzie podnoszony zarzut, odnośnie pominięcia w ponownie prowadzonym postępowaniu pełnomocnika, co uniemożliwiło stronie na pełne uczestnictwo w każdym stadium postępowania, zgłaszanie dowodów, organ ten wyjaśnił, że na etapie postępowania odwoławczego powiadomił pełnomocnika strony o możliwości zgłaszania wniosków dowodowych, uzupełniania dokumentacji zgodnie z zasadą czynnego udziału stron w postępowaniu. Z prawa tego strona działająca przez pełnomocnika jednak nie skorzystała. Na decyzję kolegium skargę wniósł S.B. Nie precyzując zarzutów naruszenia konkretnych przepisów prawa, wskazał na zawyżenie przyjętej do opodatkowania powierzchni związanej z prowadzoną działalnością gospodarczą. Organ wniósł o oddalenie skargi. Stanowisko WSA Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji. Przeprowadzona przez Sąd, w granicach tak określonej kognicji, kontrola legalności zaskarżonej decyzji oraz poprzedzającej ją decyzji wykazała, że zostały one wydane z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania podatkowego, a więc skutkującym koniecznością ich uchylenia. W zaistniałej sytuacji za przedwczesne jest wyrażanie przez Sąd stanowiska co do meritum rozstrzygnięcia. Jedną z przesłanek wznowieniowych w przepisie art. 240 § 1 pkt 4 OrdPU jest okoliczność, że strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu. Przez udział w postępowaniu rozumieć należy zarówno udział w czynnościach postępowania wyjaśniającego, jak też w czynnościach decydujących, który jest zrealizowany poprzez doręczenie stronie decyzji. Brak winy strony będzie miał miejsce w przypadku niedopuszczenia strony do uczestnictwa w postępowaniu. Niedoręczenie stronom decyzji, jak również korespondencji kierowanej do stron w toku prowadzonego postępowania, jest równoznaczne z pozbawieniem ich udziału w postępowaniu i tym samym oznaczać będzie wyczerpanie przesłanki określonej w art. 240 § 1 pkt 4 OrdPU. Przypomnieć należy, że naruszenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu jest przesłanką wznowienia postępowania, uzasadniającą uchylenie decyzji przez sąd administracyjny bez względu na to, czy miało ono, czy też nie miało wpływu na wynik sprawy. Biorąc pod uwagę okoliczności niniejszej sprawy zaznaczyć należy, że skutkiem doręczenia organowi pełnomocnictwa jest to, że pełnomocnik powinien być zawiadamiany o wszystkich czynnościach i wzywany do udziału w nich, tak jak sama strona postępowania. Wznowienie postępowania jest bowiem możliwe w sytuacji, gdy strona bierze udział w postępowaniu, a organ pominął jej pełnomocnika. Jeżeli strona powinna o czynnościach organu dowiadywać się przez pełnomocnika (bo inna forma w przepisach nie jest przewidziana), to pominięcie tego pełnomocnika w postępowaniu musi być traktowane i jest równoznaczne z pominięciem strony. Bez znaczenia prawnego jest fakt osobistego udziału strony w toczącym się postępowaniu, jeżeli nie korzysta ona z pomocy swego pełnomocnika. Ustanawiając pełnomocnika strona ma prawo oczekiwać, że co do zasady, nie będzie musiała osobiście brać udziału w postępowaniu, a jej prawa i interesy będzie reprezentował ów pełnomocnik, szczególnie jeśli jest to pełnomocnik profesjonalny, dający gwarancję należytej ochrony prawnej. W ponownie prowadzonym postępowaniu podatkowym organ I instancji prowadził czynności z udziałem samej strony, pomijając ustanowionego przez nią pełnomocnika. Dotyczyło to w szczególności doręczenia: postanowienia o włączeniu dokumentów, wezwania strony do złożenia wyjaśnień i zeznań, zawiadomienia o możliwości wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego, czy ostatecznie - doręczenia stronie decyzji. Z przedłożonego w sprawie stanowiska organu I instancji wynika, że organ ten nie miał wiedzy o zakresie umocowania pełnomocnictwa szczególnego. Jest to w okolicznościach sprawy niezrozumiałe, zważywszy, że decyzję kolegium doręczyło ustanowionemu pełnomocnikowi, a z akt podatkowych nie wynika, że pełnomocnictwo zostało odwołane. Również obecnie zaskarżona decyzja kolegium została doręczona temu pełnomocnikowi. Zasadą jest doręczanie pism stronie lub jej przedstawicielowi. Wyjątek od powyższej zasady przewidziano w art. 145 § 2 OrdPU, który stanowi, że jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Przy czym ten przepis ma charakter lex specialis. Oznacza to, że ustanowienie pełnomocnika wyłącza zasadę doręczania bezpośrednio stronie. Zatem w przypadku gdy strona ma ustanowionego pełnomocnika, jedynie doręczenie tego pisma pełnomocnikowi jest prawnie skuteczne. Pominięcie pełnomocnika i doręczenie pisma bezpośrednio stronie nie wywołuje skutków prawnych. Czynność doręczenia w takiej sytuacji jest wadliwa, a zatem bezskuteczna. Nie może jednak ujść uwadze, że w realiach niniejszej sprawy doszło nie tylko do wadliwego doręczenia decyzji organu I instancji stronie, a nie pełnomocnikowi, ale przede wszystkim cały ciąg czynności postępowania przed organem I instancji miał miejsce z pozbawieniem strony udziału w tym stadium postępowania. Komentarz Pominięcie pełnomocnika w postępowaniu podatkowym jest istotnym zaniechaniem prawnym. Brak udziału pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym powinien być traktowany na równi z brakiem udziału strony, zaś pominięcie przy doręczeniu pełnomocnika skutkuje wadą kwalifikowaną dającą podstawę do wznowienia postępowania. Dla uchylenia decyzji ostatecznej niewystarczające jest samo stwierdzenie, że strona nie brała udziału w postępowaniu, ale konieczne jest wskazanie, że do braku udziału w postępowaniu doszło w sposób niezawiniony. Pominięcie przez organ administracji publicznej pełnomocnika jest wadą równoznaczną z niezapewnieniem udziału strony w postępowaniu. Działania organu spowodowały naruszenie art. 240 § 1 pkt 4 OrdPU. O istotnym naruszeniu przepisów regulujących udział strony w postępowaniu podatkowym można mówić, gdy wbrew tym przepisom strona została pozbawiona udziału w czynnościach, które okazały się kluczowe dla ustalenia stanu faktycznego sprawy i rozstrzygnięcia sprawy. Za istotne naruszenie przepisów regulujących udział strony w postępowaniu podatkowym należy też uznać pozbawienie strony udziału w całości lub w znacznej części postępowania prowadzonego w danej instancji. Do uznania skuteczności tej przesłanki konieczne jest wykluczenie zawinienia strony, co w niniejszej sprawie było bezsporne. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z 27.3.2024 r., I SA/Ke 17/24,
Pominięcie pełnomocnika w postępowaniu podatkowym jest istotnym zaniechaniem prawnym. Brak udziału pełnomocnika powinien być traktowany na równi z brakiem udziału strony. Pominięcie pełnomocnika skutkuje wadą kwalifikowaną dającą podstawę do wznowienia postępowania. Istotne naruszenie przepisów regulujących udział strony w postępowaniu podatkowym może powodować uchylenie decyzji.