Podstawy uchylenia decyzji reprywatyzacyjnej

Decyzje reprywatyzacyjne mogą być uchylone, jeśli ich skutki są rażąco sprzeczne z interesem społecznym bądź celem ustanowionego użytkowania wieczystego. Artykuł przedstawia przypadek uchylonej decyzji Prezydenta m.st. Warszawy dotyczącej nieruchomości warszawskiej, wydanej przez Komisję do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych. Opisuje sporne kwestie, postępowanie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym oraz stanowisko NSA w tej sprawie.

Tematyka: decyzja reprywatyzacyjna, uchylenie decyzji, skutki rażąco sprzeczne, interes społeczny, użytkowanie wieczyste, Komisja reprywatyzacyjna, Wojewódzki Sąd Administracyjny, NSA, ReprywatNierWarszU, rynki roszczeń dekretowych, ochrona praw podmiotowych, sprawiedliwość społeczna

Decyzje reprywatyzacyjne mogą być uchylone, jeśli ich skutki są rażąco sprzeczne z interesem społecznym bądź celem ustanowionego użytkowania wieczystego. Artykuł przedstawia przypadek uchylonej decyzji Prezydenta m.st. Warszawy dotyczącej nieruchomości warszawskiej, wydanej przez Komisję do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych. Opisuje sporne kwestie, postępowanie przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym oraz stanowisko NSA w tej sprawie.

Jeśli wydanie decyzji reprywatyzacyjnej doprowadziło do skutków rażąco sprzecznych z interesem
społecznym lub skutków sprzecznych z celem, dla którego ustanowiono użytkowanie wieczyste,
w szczególności do zastosowania groźby bezprawne czy przemocy w stosunku do osoby zajmującej ten
lokal to decyzja taka może zostać uchylona nawet jeśli okoliczności te miały miejsce przed wejściem w życie
ustawy z 9.3.2017 r. o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych
dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 795;
dalej: ReprywatNierWarszU).
Stan faktyczny
Zabudowana nieruchomość położona w Warszawie została objęta działaniem dekretu z 26.10.1945 r. o własności
i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279). Wniosek
przeddekretowych właścicieli nieruchomości o przyznanie prawa własności czasowej do nieruchomości nie został
uwzględniony, ale po kilkudziesięciu latach stwierdzono nieważność orzeczenia Prezydium Rady Narodowej.
Prezydent m.st. Warszawy orzekł o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego na rzecz kilku osób. Beneficjenci
decyzji sprzedali przypadające im udziały „J.” sp. z o.o., która rozpoczęła generalny remont nieruchomości oraz
zawarła szereg umów o ustanowienie odrębnej własności i sprzedaży lokali.
Decyzja Prezydenta m.st. Warszawy została jednak uchylona przez Komisję do spraw usuwania skutków prawnych
decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich, która odmówiła ustanowienia prawa
użytkowania wieczystego. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazano art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU,
zgodnie z którym Komisja może uchylić decyzję reprywatyzacyjną jeśli jej wydanie doprowadziło do skutków rażąco
sprzecznych z interesem społecznym lub skutków sprzecznych z celem, dla którego ustanowiono użytkowanie
wieczyste, w szczególności do zastosowania uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający korzystanie z lokalu
w nieruchomości warszawskiej groźby bezprawnej, przemocy wobec osoby lub przemocy innego rodzaju w stosunku
do osoby zajmującej ten lokal.
W ocenie Komisji, Prezydent m.st. Warszawy, wydając decyzję reprywatyzacyjną powinien zagwarantować
zajmującym lokale komunalne kontynuację najmu oraz powinien podjąć działania i środki mające na celu
zabezpieczenia sytuacji prawnej lokatorów. Komisja wskazała, że wydanie spornej decyzji spowodowało ustalenie
nowych stawek czynszu w wysokości rażąco wygórowanej, a także naruszenie spokojnego używania lokali przez
najemców. Prace remontowe zlecone przez „J.” sp. z o.o. były wykonywane w godzinach nocnych, opieszale
i niedbale, a ich uciążliwość dla lokatorów wykraczała poza normy społecznie akceptowalne. W konsekwencji presji
finansowej i utrudniania korzystania z lokali mieszkalnych z budynku wyprowadziło się 70 z 84 lokatorów.
Postępowanie przed WSA
W skargach wniesionych przez beneficjentów uchylonej przez Komisję decyzji, „J.” sp. z o.o. i Miasto Stołeczne
Warszawa wskazano, że art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU obowiązuje od 5.5.2017 r. Wszystkie zdarzenia, na
które powoływała się Komisja miały miejsce przed tym dniem. Zdaniem skarżących nie można zaliczać do skutków
decyzji reprywatyzacyjnej z 2009 r., ocenianych pod katem przesłanek wskazanych w art. 30 ust. 1 pkt 6
ReprywatNierWarszU, okoliczności, które miały miejsce po wydaniu decyzji reprywatyzacyjnej, ale przed 5.5.2017 r.
Podkreślano też, że nie można interesu społecznego zawężać wyłącznie do interesu lokatorów budynków, konieczne
jest bowiem wyważenia wartości chronionych prawnie, w tym interesu beneficjentów oraz pozostałych stron
postępowania.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił decyzję Komisji. Zdaniem Sądu opisane przez Komisję
działania, czyli podwyżka czynszu i uciążliwy remont kamienicy, nie są normalnym następstwem wydania decyzji
reprywatyzacyjnej. Z literalnej treści art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU wynika zaś, że znajduje on
zastosowanie jedynie w takim przypadku, gdy zaistnieje związek przyczynowy pomiędzy tą decyzją, a skutkami
rażąco sprzecznymi z interesem społecznym. Decyzja reprywatyzacyjna była zdarzeniem chronologicznie
poprzedzającym wykazywane przez Komisję zachowania właściciela budynku, a nie zdarzeniem je wywołującym.
Pytanie prawne
Rozpoznający skargę kasacyjną Komisji NSA przedstawił do rozpoznania składowi 7 sędziów zagadnienie prawne
o następującej treści: Czy okoliczności określone art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU mogą stanowić
przesłankę do uchylenia decyzji reprywatyzacyjnej w sytuacji, gdy miały miejsce przed wejściem w życie tej
ustawy?



W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że co do zasady norma prawna obejmuje jedynie stany faktyczne
istniejące w momencie jej obowiązywania, chyba że ustawodawca wprowadza odmienny zakres czasowy stosowania
normy wobec określonych w regulacji stanów faktycznych. Jak podkreślono ReprywatNierWarszU nie zawiera
przepisów wprowadzających oraz przejściowych.
Stanowisko NSA
NSA stwierdził, że wydanie przez Komisję decyzji, o której mowa w art. 29 ust. 1 pkt 2-4
ReprywatNierWarszU, warunkowane jest jedynie wystąpieniem skutków, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt
6 ReprywatNierWarszU. Data wydania decyzji reprywatyzacyjnej jest irrelewantna a art. 30 ust. 1 pkt 6
ReprywatNierWarszU nie uzależnia możności wydania decyzji od daty lub okresu wystąpienia skutków,
o których mowa w tym przepisie. W konsekwencji art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU należy stosować
również do oceny skutków wydania decyzji reprywatyzacyjnej, które miały miejsce przed 5.5.2017 r.
NSA stwierdził, że prokonstytucyjna wykładnia uzasadnia twierdzenie, iż treść normy zawartej art. 30 ust. 1 pkt 6
ReprywatNierWarszU mieści się w zakresie, dopuszczalnych i uzasadnionych w demokratycznym państwie prawa,
wyjątków od zasady lex retro non agit. Przepis ten jest przepisem rangi ustawowej, który nie jest przepisem prawa
karnego ani prawa daninowego. Jego wprowadzenie było konieczne dla ochrony porządku i bezpieczeństwa
prawnego oraz zachowania zasad sprawiedliwości społecznej. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że brak
systemowych rozwiązań legislacyjnych po okresie transformacji ustrojowej negatywnie wpłynął nie tylko na czas
i efektywność postępowań w sprawie wzruszania decyzji dekretowych, ale przyczynił się również do powstania rynku
obrotu roszczeniami dekretowymi. Społeczna ocena warszawskiej reprywatyzacji była skrajnie negatywna, a decyzje
reprywatyzacyjne były oceniane jako naruszające elementarne poczucie sprawiedliwości społecznej. Wydanie decyzji
reprywatyzacyjnych nie tylko prowadziło do faktycznego sanowania naruszeń prawa, ale wywoływało również dalsze
negatywne skutki i naruszenia praw podstawowych byłych właścicieli i lokatorów zamieszkujący nieruchomości.
Z powodu skali występujących naruszeń i towarzyszących im negatywnych zjawisk uznano, że dotychczasowe
regulacje prawne mające na celu ochronę praw podmiotowych i przeciwdziałanie tego rodzaju negatywnym
zjawiskom okazały się nieefektywne co dało podstawę do uchwalenia ReprywatNierWarszU. W rezultacie,
niezależnie od daty wydania decyzji reprywatyzacyjnej, stwierdzenie przez Komisję wystąpienia skutków opisanych
w art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU prowadzi do wydania przez Komisję decyzji, o której mowa w art. 29 ust.
1 pkt 2-4 ReprywatNierWarszU.
Uchwała NSA z 11.1.2024 r., I OPS 3/22, 








NSA stwierdził, że art. 30 ust. 1 pkt 6 ReprywatNierWarszU może być stosowany także do sytuacji, gdzie skutki decyzji reprywatyzacyjnej miały miejsce przed wejściem w życie ustawy. Uchwała NSA uzasadnia konieczność wprowadzenia przepisów mających na celu ochronę praw podmiotowych i zapobieganie naruszeniom prawa w kontekście warszawskiej reprywatyzacji.