Zastosowanie fikcji prawnej doręczenia

Tematyka: fikcja prawna doręczenia, NSA, fikcja prawna, art. 73 PostAdmU, doręczenie wezwania, skarga administracyjna, postępowanie sądowoadministracyjne

W postanowieniu NSA z 30.4.2024 r. zaprezentowano pogląd, zgodnie z którym wskazanie miejsca
pozostawienia awiza w treści zwrotnego potwierdzenia odbioru jest obligatoryjnym elementem ww.
dokumentu, warunkującym zastosowanie fikcji prawnej doręczenia.
Stan faktyczny sprawy
S. spółka komandytowa z siedzibą w O. (dalej: Skarżąca Spółka) zażaleniem z 22.12.2023 r. zaskarżyła w całości
postanowienie WSA w Poznaniu z 12.12.2023 r., I SA/Po 492/23. Postanowieniem tym odrzucono skargę Skarżącej
Spółki na decyzję Naczelnika Wielkopolskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Poznaniu z 24.4.2023 r. w przedmiocie
podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od marca do listopada 2019 r. W motywach rozstrzygnięcia
WSA w Poznaniu ustalił i przyjął, że:
• w wykonaniu zarządzenia Przewodniczącego Wydziału z 18.10.2023 r. Skarżąca Spółka została wezwana do
uiszczenia wpisu sądowego od skargi w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem odrzucenia skargi;
• przesyłka z wezwaniem była dwukrotnie awizowana (24.10.2023 r. i 2.11.2023 r.), a następnie zwrócona
z adnotacją „nie podjęto w terminie”;
• zwróconą przesyłkę dołączono do akt sprawy ze skutkiem doręczenia na 7.11.2023 r.;
• siedmiodniowy termin do uiszczenia wpisu upływał 14.11.2023 r., a Skarżąca Spółka nie uiściła wpisu w tym
terminie;
• wystąpiły podstawy do odrzucenia skargi (jako nieopłaconej mimo wezwania) na podstawie art. 220 § 3 ustawy
z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1634; dalej:
PostAdmU).
Stanowisko Skarżącej Spółki
W zażaleniu Skarżąca Spółka zarzuciła naruszenie przepisów postępowania - art. 58 § 1 pkt 3 PostAdmU, w stopniu
mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy przez niewłaściwe zastosowanie, albowiem Skarżąca Spółka nie
uchybiła terminowi do uzupełnienia braku skargi w zakresie uiszczenia wpisu, gdyż zarządzenie w tym zakresie nie
zostało jej doręczone. Nie miała żadnej wiedzy o konieczności uzupełnienia tego braku. Skarżąca Spółka wniosła
o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi
I instancji celem prawidłowego doręczenia jej wezwania do uiszczenia wpisu. Skarżąca Spółka domagała się
dopuszczenia i przeprowadzenia dowodów z:
1. oświadczeń pracowników Skarżącej Spółki obecnych w pracy w dniach awizacji o nieotrzymaniu ani przesyłki,
ani awiza;
2. pisma do Poczty Polskiej z prośbą o udzielenie informacji w sprawie nieotrzymanej przesyłki oraz dokumentu
awiza.
Ponadto Skarżąca Spółka złożyła wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia wpisu i dokonała tej czynności.
W uzasadnieniu zażalenia Skarżąca Spółka wskazała, że nie otrzymała ani przesyłki z wezwaniem do uiszczenia
wpisu, ani pierwszego i drugiego awizo, mimo że zarówno 24.10.2023 r., jak i 2.11.2023 r., w siedzibie Skarżącej
Spółki byli obecni jej pracownicy upoważnieni do odbioru korespondencji. Zdaniem Skarżącej Spółki nie było sensu
pozostawiania awizo w sytuacji, gdy pod jej adresem byli obecni pracownicy, a pozostawienie awiza w drzwiach
lokalu byłoby ryzykowne z uwagi na niesprzyjające warunki pogodowe. Skarżąca Spółka podkreśliła, że nie miała
żadnego interesu w tym, aby nie odebrać pisma WSA w Poznaniu. Dodatkowo w piśmie z 4.1.2024 r. Skarżąca
Spółka przywołała odpowiedź Poczty Polskiej, w której potwierdzono, że przesyłka z WSA w Poznaniu była jedyną,
którą próbowano doręczyć Skarżącej Spółce w dniach awizacji. Jednocześnie Skarżąca Spółka dołączyła pismo
Poczty Polskiej skierowane do innej spółki mającej siedzibę pod tym samym adresem, a powiązanej osobowo ze
Skarżącą Spółką, w którym potwierdzono prawidłowe doręczenie korespondencji 2.11.2023 r. pod tym adresem.
Stan prawny
NSA wskazał, że warunki, w jakich dochodzi do fikcji prawnej doręczenia reguluje art. 73 § 1-4 PostAdmU, a ich
spełnienie umożliwia przyjęcie (domniemanie), że przesyłka dotarła do adresata, a on mógł się z nią zapoznać.
Skuteczność doręczenia dokonanego w tym trybie zależy w szczególności od prawidłowego zawiadomienia
adresata o pozostawieniu pisma, które może być odebrane. Domniemanie doręczenia pisma nie nastąpi

bowiem w razie niespełnienia warunków określonych w art. 73 PostAdmU i tym samym nie wywoła skutków
prawnych dla strony zobowiązanej do dokonania czynności procesowej.
WSA w Poznaniu uznał, że w trybie fikcji prawnej doręczenia wezwanie zostało doręczone Skarżącej Spółce
7.11.2023 r. Skarżąca Spółka wskazywała natomiast, że nie otrzymała żadnego awizo.
NSA zaznaczył, że trudno było udowodnić (poza samym twierdzeniem), że listonosz nie pozostawił awizo 24.10.2023
r. ani 2.11.2023 r. Istotne było jednak to, że akta sądowe wskazywały na nieprawidłowości w doręczeniu przesyłki
zawierającej wezwanie do uiszczenia wpisu od skargi, które wykluczyły możliwość uznania jej za doręczoną.
W aktach znajduje się koperta z przesyłką (wezwaniem) objętą fikcją prawną doręczenia, na której umieszczono trzy
adnotacje operatora pocztowego, że przesyłka była awizowana 24.10.2023 r. i 2.11.2023 r., a następnie zwrócona do
adresata 10.11.2023 r.
Z kolei na dokumencie „Potwierdzenie odbioru” wskazano, że: „2) Przesyłki nie doręczono w sposób określony w pkt
1, przesyłkę pozostawiono w placówce pocztowej [...], o czym 24.10.2023 r. umieszczono zawiadomienie”. Dalej
jednak nie zaznaczono już właściwego pola, a mianowicie: „w drzwiach adresata”, „w oddawczej skrzynce
pocztowej”, „w skrytce pocztowej”, mimo że na dokumencie tym (tzw. zwrotce) znajduje się wskazanie: „Zaznaczyć
właściwy kwadrat”. Nie można było stwierdzić, gdzie pozostawiono adresatowi zawiadomienie o możliwości odbioru
przesyłki poleconej, a tym samym że faktycznie zostało ono pozostawione. Zabrakło wyraźnej, rzetelnej i pełnej
informacji dotyczącej tej kwestii. Zasadniczo zawiadomienie o złożeniu pisma w placówce pocztowej w myśl art. 73 §
2 PostAdmU powinno nastąpić w pierwszej kolejności przez jego umieszczenie w skrzynce oddawczej, a dopiero gdy
to jest niemożliwe, to w drzwiach adresata. Ta kolejność - jak wynika ze wskazanego przepisu - nie jest
przypadkowa.
Jak wskazał NSA, w orzecznictwie podkreśla się, że dla skuteczności doręczenia w trybie art. 73 PostAdmU
konieczne jest zaznaczenie przez doręczyciela na „Potwierdzeniu odbioru”, gdzie umieścił on zawiadomienie
o przesyłce dla adresata (postanowienie NSA z 9.12.2010 r., I GSK 939/10,
). Ponadto wskazać trzeba, że
wadliwości co do nierzetelnej (niepełnej) informacji dotyczącej sposobu awizowania przesyłki, nie może
konwalidować ani podanie przyczyny takiego stanu, ani złożone ex post oświadczenie doręczyciela
o sposobie awizowania przesyłki (wyrok NSA z 8.12.2015 r., II FSK 2869/13,
).
Stanowisko NSA
Wobec powyższego NSA wskazał, że WSA w Poznaniu nie miał podstaw do przyjęcia, że w sprawie 7.11.2023 r.
doszło do skutecznego doręczenia wezwania do uiszczenia wpisu od skargi w trybie fikcji prawnej doręczenia,
o której mowa w art. 73 PostAdmU. W tej sytuacji niezasadne było odrzucenie skargi na podstawie art. 220 § 3
PostAdmU, w świetle którego skarga, skarga kasacyjna, zażalenie oraz skarga o wznowienie postępowania, od
których pomimo wezwania nie został uiszczony należny wpis, podlegają odrzuceniu przez sąd. Odrzucenie skargi
z uwagi na brak fiskalny, którym jest obarczona, gdy nie zostały zachowane warunki doręczenia stosownego
wezwania, jest naruszeniem art. 73 PostAdmU i art. 220 § 3 PostAdmU, a w konsekwencji również
konstytucyjnie gwarantowanego prawa do sądu. Usprawiedliwione było zatem przyjęcie, że w sprawie objętej
zażaleniem zaistniały podstawy do podważenia prawidłowości zastosowania fikcji prawnej doręczenia wezwania
w przedmiocie wpisu, a w konsekwencji i odrzucenia skargi. Wobec powyższego NSA - w oparciu o art. 185 § 1
PostAdmU w związku z art. 197 § 1 i § 2 PostAdmU - uznał, że zażalenie zasługiwało na uwzględnienie i orzekł
o uchyleniu zaskarżonego postanowienia.

Komentarz
Rozpatrując niniejszą sprawę NSA wypowiedział się na temat zagadnienia o istotnym znaczeniu praktycznym, tj.
o możliwości i warunkach zastosowania fikcji prawnej doręczenia korespondencji w postępowaniu
sądowoadministracyjnym. NSA wskazał, że tryb ten został przewidziany i uregulowany przez ustawodawcę w art. 73
PostAdmU. Zgodnie z wolą ustawodawcy warunkuje go dwukrotna, prawidłowa awizacja. Awizo, czyli zawiadomienie
(o złożeniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w placówce pocztowej albo w urzędzie gminy
w terminie siedmiu dni od dnia pozostawienia zawiadomienia) umieszcza się w jednym z czterech miejsc, tj.:
1. w oddawczej skrzynce pocztowej,
2. na drzwiach mieszkania adresata,
3. w miejscu wskazanym jako adres do doręczeń,
4. na drzwiach biura lub innego pomieszczenia.
Informacja o miejscu pozostawienia awiza powinna się ponadto znaleźć na zwrotnym potwierdzeniu odbioru,
dokumentującym tryb doręczania przesyłki, mającym walor dokumentu na potrzeby prowadzonego postępowania.
Takiej informacji zabrakło w treści zwrotnego potwierdzenia odbioru korespondencji znajdującym się w aktach
niniejszej sprawy.

Postanowienie NSA z 30.4.2024 r., I FZ 41/24,

NSA uznał, że WSA w Poznaniu nie miał podstaw do przyjęcia skutecznego doręczenia wezwania do uiszczenia wpisu od skargi w trybie fikcji prawnej doręczenia, co skutkowało błędnym odrzuceniem skargi. Decyzja NSA stanowi istotne orzeczenie w kontekście prawidłowego stosowania fikcji prawnej doręczenia w postępowaniu administracyjnym.