Warunki formalne autokontroli rozstrzygnięcia

Aby stwierdzić zastosowanie trybu autokontroli, organ administracji musi spełnić wszystkie warunki przewidziane w art. 54 § 3 PostAdmU, w tym terminowe uwzględnienie skargi. W analizowanej sprawie WSA w Poznaniu uchylił postanowienie Rektora Uniwersytetu z 2024 r. odmawiające wydania zaświadczenia. Następnie opisano brak rozstrzygnięcia autokontrolnego i konieczność spełnienia warunków tego trybu.

Tematyka: autokontrola, organ administracji, art. 54 § 3 PostAdmU, skarga, rozstrzygnięcie, WSA Poznań

Aby można było stwierdzić, że w danej sprawie organ administracji rzeczywiście zastosował przewidziany
w art. 54 § 3 PostAdmU tryb tzw. autokontroli, muszą zostać spełnione wszystkie warunki przewidziane
w tym przepisie, składające się na wymóg terminowego uwzględnienia wniesionej skargi w całości.
Stan faktyczny
WSA w Poznaniu rozpoznał sprawę ze skargi na postanowienie Rektora Uniwersytetu z 2024 r. w przedmiocie
odmowy wydania zaświadczenia i uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie Rektora
Uniwersytetu z 2023 r.
W analizowanej sprawie Rektor rozpoznał wniosek w sprawie wydania zaświadczenia o statusie studenta i odmówił
wydania żądanego zaświadczenia, wyjaśniając w uzasadnieniu, że Uniwersytetu złożył skargę kasacyjną od wyroku
WSA w Poznaniu z 12.10.2023 r., IV SA/Po 529/23,
, w sprawie skreślenia Wnioskodawcy z listy studentów
oraz że do czasu prawomocnego zakończenia sprawy nie przysługuje Wnioskodawcy status studenta.
W ustawowym terminie Wnioskodawca złożył zażalenie, w treści którego wskazał, że w związku z ww. wyrokiem
WSA w Poznaniu cały czas jest studentem, a Rektor nie realizuje swoich obowiązków w zakresie umożliwienia
Wnioskodawcy studiowania.
Utrzymując w mocy postanowienie własne Rektor stwierdził w uzasadnieniu, że argumentacja Skarżącego jest
błędna i stanowi wyłącznie polemikę ze stanem faktycznym i prawnym ustalonym w sprawie.
Wnioskodawca kierował skargę do WSA w Poznaniu. W odpowiedzi na skargę pełnomocnik Organu stwierdził, że
Uniwersytet uchyla swoje postanowienie z 2024 r. i poprzedzające je postanowienie z 2023 r. W uzasadnieniu
wyjaśnił, że w związku z faktem, iż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie decyzji
o skreśleniu z listy studentów nie wywołuje ona skutków prawnych - co zostało potwierdzone w postanowieniu NSA
z 26.1.2024 r., III OSK 67/24,
, konieczne stało się wyeliminowanie z obrotu obu ww. postanowień.
Zaświadczenie o wskazanej treści zostało wystawione i odebrane przez Skarżącego.
Odpowiadając na wezwanie Sądu o wyjaśnienie, czy Organ w niniejszej sprawie zastosował autokontrolę,
pełnomocnik Organu w piśmie procesowym stwierdził, że: „w niniejszej sprawie Organ zastosował autokorektę”.
Skarżący podtrzymał skargę, wyjaśniając w uzasadnieniu, że Rektor nie zastosował autokontroli oraz że cofnięcie
skargi w niniejszej sprawie mogłoby być niedopuszczalne, gdyż prowadziłoby do sanowania nieprawdziwego stanu
poświadczanego przez Organ w różnych wcześniejszych pismach i utrzymania w mocy odmowy wydania
zaświadczenia prawdziwie poświadczającego stan, że Skarżący jest studentem.
Stanowisko WSA
Sąd doszedł do przekonania, że postanowienia, o których mowa w sprawie nie mogą się ostać w obrocie prawnym.
W pierwszej kolejności WSA odniósł się do twierdzenia pełnomocnika Rektora, jakoby w tej sprawie doszło do
zastosowania przez Organ trybu tzw. autokontroli (nazwanej przez pełnomocnika „autokorektą”). Twierdzenie to
najpewniej nawiązuje do art. 54 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.
Dz.U. z 2024 r. poz. 935; dalej: PostAdmU), w myśl którego: „Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe
prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości w terminie
trzydziestu dni od dnia jej otrzymania. W przypadku skargi na decyzję, uwzględniając skargę w całości, organ uchyla
zaskarżoną decyzję i wydaje nową decyzję. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie,
bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym
naruszeniem prawa. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio”.
W świetle cytowanego przepisu, aby można było stwierdzić, że w danej sprawie organ administracji rzeczywiście
zastosował przewidziany w art. 54 § 3 PostAdmU tryb tzw. autokontroli, muszą zostać spełnione wszystkie warunki
przewidziane w tym przepisie, składające się na wymóg terminowego uwzględnienia wniesionej skargi w całości.
Oznacza to, że organ dokonujący „autokontroli” zaskarżonego postanowienia administracyjnego powinien:
1. w terminie 30 dni od dnia otrzymania skargi;

2. wydać rozstrzygnięcie autokontrolne, czyniące zadość woli strony skarżącej, które winno co najmniej obejmować
uchylenie zaskarżonego postanowienia (i ewentualnie także postanowienia organu pierwszej instancji) oraz -
o ile to konieczne - wydanie nowego orzeczenia lub innego aktu (np. zaświadczenia) w sprawie, a ponadto
3. stwierdzić - także w rozstrzygnięciu autokontrolnym - czy wydanie zaskarżonego postanowienia miało miejsce
bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
W ocenie Sądu w niniejszej sprawie warunki te nie zostały spełnione.
Po pierwsze, w przedłożonych Sądowi aktach administracyjnych sprawy znajduje się wprawdzie zaświadczenie
potwierdzające status Skarżącego jako studenta, brak jest jednak rozstrzygnięcia autokontrolnego Rektora, które
uchylałoby oba wcześniejsze postanowienia tego organu w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia. Takiego
rozstrzygnięcia nie mogło zastąpić, zawarte w odpowiedzi na skargę, oświadczenie pełnomocnika Organu.
Pełnomocnictwo ogólne nie upoważnia pełnomocnika do wydawania w imieniu Organu jakichkolwiek aktów
administracyjnych.
Po drugie, brak również w przedłożonych Sądowi aktach sprawy wymaganego stwierdzenia (oceny) Organu, czy
kontrolowane postanowienia Rektora zostały wydane bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.
Sąd stwierdził, że skarżone postanowienia Rektora nie zostały skutecznie wyeliminowane przez Organ z obrotu
prawnego w trybie tzw. autokontroli.
WSA wskazał, że obecnie nie jest już okolicznością sporną pomiędzy stronami wadliwość tych postanowień, jako
błędnie odmawiających Skarżącemu potwierdzenia statusu studenta.
Okoliczność tę wyraźnie przyznał pełnomocnik Organu w odpowiedzi na skargę, jednocześnie wyjaśniając, że
w związku z faktem, iż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie decyzji o skreśleniu z listy
studentów decyzja ta nie wywołuje skutków prawnych, konieczne jest wyeliminowanie z obrotu obu ww. postanowień,
a także dodając, że zaświadczenie o żądanej treści zostało wystawione i odebrane przez Skarżącego.
Sąd wskazał także, że nieprawomocnym wyrokiem z 12.10.2023 r., IV SA/Po 529/23,
, WSA w Poznaniu, po
rozpoznaniu skargi na decyzję Rektora w przedmiocie skreślenia z listy studentów, uchylił zaskarżoną decyzję
i poprzedzającą ją decyzję Rektora. Skargę kasacyjną od tego wyroku wywiódł Rektor. W toku postępowania
kasacyjnego student wystąpił z wnioskiem o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji. NSA wniosek ten oddalił,
wyjaśniając w uzasadnieniu, że w świetle art. 152 § 1 PostAdmU uchylone przez Sąd I instancji decyzje z mocy
samego prawa nie wywołują skutków prawnych.
Regulacja ta najwyraźniej uszła uwadze Organu przy wydawaniu skarżonych postanowień, skoro w motywach
orzeczonej odmowy błędnie podano, że do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego w sprawie
skreślenia z listy studentów Wnioskodawca nie posiada statusu studenta. W świetle art. 152 § 1 PostAdmU należało
uznać, że skoro WSA nie postanowił, iż zaskarżona decyzja o skreśleniu Skarżącego z listy studentów wywołuje
skutki prawne, to oznacza, że przynajmniej do czasu rozpoznania skargi kasacyjnej od tego wyroku decyzja
o skreśleniu z listy studentów nie wywołuje skutków prawnych, a więc że Skarżący powinien być nadal uznawany za
studenta.

Komentarz
Tryb autokontroli kwestionowanego rozstrzygnięcia jest trybem sformalizowanym. Tylko wypełnienie wszystkich
wymogów tego trybu pozwala uznać, że doszło do prawidłowej korekty wadliwego orzeczenia. Taka sytuacji nie miała
miejsca w niniejszej sprawie, w szczególności dlatego, że Organ wyraził swoje zmienione stanowisko po terminie,
przez pełnomocnika i bez formalnego uchylenia poprzednich rozstrzygnięć. To spowodowało, że wywiedzionej skargi
nie można było uznać za bezzasadną.

Wyrok WSA w Poznaniu z 23.5.2024 r., IV SA/Po 160/24,

Sąd doszedł do wniosku, że organ administracji nie zastosował prawidłowej autokontroli. Brak rozstrzygnięcia autokontrolnego oraz oceny, czy decyzje były wydane zgodnie z prawem, spowodowały, że skarga nie mogła być uznana za bezzasadną. Wyrok WSA w Poznaniu z 23.5.2024 r. IV SA/Po 160/24 potwierdzał brak zastosowania trybu autokontroli.